Son qəhrəman

İosif Əzimov 1937 və 1948-ci illərdən Azərbaycanın Həştərxan-Bazar rayonundan iki dəfə Qazaxıstana sürgün edilmiş ailənin oğlu, faşist Almaniyası üzərində Qələbənin 70 illiyinə qədər yaşamış azsaylı veteranlardan biridir.

Qazaxıstanın Kunaeva kəndində qələbənin qeyd edildiyi günlərdə - mayın 10-da 92 yaşını qeyd etməsinə baxmayaraq, Əzimov fiziki və mənəvi cəhətdən güclüdür və müharibə zamanı baş verənlər haqqında aydın şəkildə danışır.

O, 1942-ci ilin iyununda cəbhəyə gedib, tankçı kimi döyüş yolunu Berlində tamamlayıb.

“Otuzdörd”in komandiri İosif Əzimovun göstərdiyi qəhrəmanlıqlara görə aldığı mükafatların tarixi qeyri-real görünür və daha çox fantaziya janrında olan müharibə filmlərinin epizodlarını xatırladır.

1944-cü ilin iyul-avqust aylarında Varşava yaxınlığında Polşa torpaqlarında ən böyük tank savaşı yaşandı. Polşa paytaxtına doğru sürətlə hərəkət edən 2-ci tank ordusunun qarşısı alman tank birləşmələrinin güclü əks zərbəsi ilə alındı. Hücum edən 93 briqada tankından cəmi üçü salamat qaldı, onlardan birinin komandanı Əzimov idi.

Qırmızı Bayraq Ordeninə təqdimatdan: “1944-cü il iyulun 25-dən avqustun 5-nə qədər döyüşlərdə Əzimov tank topundan və pulemyotdan iki “Pantera” tankını, 5 T.IV tankını, dörd topu, minaatan batareyanı, iki zirehli piyada transportyorunu, doqquz təkərli maşını, bir alaya qədər düşmən əsgərini və zabitini və s. məhv edib”.

1945-ci ilin yanvarında Baş Komandanlıq Qərargahı Visla-Oder əməliyyatını həyata keçirdi, bu əməliyyat Polşanın azad edilməsinə gətirib çıxardı.

II və III dərəcəli Şöhrət Ordenlərinə təqdimatlardan: Yanvarın 18-də İqnasyuvka stansiyası yaxınlığında Varşava-Soxaçev yolunda Əzimov qəhrəmanlıq göstərib. Səkkiz parovozu vurub və hərbi yük üçün yolu bağlayıb. Döyüşlər zamanı ümumilikdə iki “Tiqr” tankı, bir “Pantera” tankı, beş T.IV tankı, 12 top, aerodromda üç təyyarə, yeddi zirehli transportyor, 65 təkərli maşın, iki alaya qədər düşmən əsgəri və zabitini məhv edib.

RF MN arxivindən: 1945-ci ilin fevral ayından İosif Əzimov 65-ci tank briqadasının tank batalyonunun komandiri tərəfindən Sovet İttifaqının Qəhrəmanı adına təqdim edilib. Lakin 2-ci qvardiya tank ordusunun artilleriya komandanı mükafatın növünü II dərəcəli Şöhrət Ordeni ilə dəyişib.

İosif Əzimov həmçinin Qırmızı Ulduz, Vətən Müharibəsi Ordeninə və medallara layiq görülüb. 2010-cu ilin aprel ayında Qazaxıstan Respublikasının “Kurmet” ordeni ilə təltif edilib.

Maydanek

1944-cü il iyulun 23-də Əzimovun tankı Maydanek konslagerinin qadın seksiyasının qapılarını açır. “Biz oraya cəmi iki tankla daxil olduq, yanımızda başqa heç kim yox idi. Yerli polyaklar bildirdilər ki, meşənin arxasında ciddi şəkildə mühafizə olunan obyekt var, amma bunun nə obyekt olduğunu bizə demədilər. O vaxta qədər almanlar dağılışmışdılar və bizi dustaq qadınlar qarşılayırdılar. Dəhşətli mənzərə idi – cəsədlərlə dolu kiçik vaqon, çürüyən insan sümükləri ilə dolu krematori, anbarda qadın saçlarından böyük yığınlar. Burada müxtəlif millətlərdən olan qadınlar, o cümlədən almanlar var idi. Bir fransız qadın mənə üzərində Eyfel qülləsinin şəkli və “Paris 1943” yazısı olan naxışlı yaylıq bağışladı.

General Vlasovun arxivi

1945-ci ilin martında Əzimov Rusiya Xilaskarlıq Ordusunun komandanı general Vlasovun arxivini ələ keçirir. “Bizim tank bölməmiz sürətlə içərisi su ilə dolu xəndəklərlə əhatə olunmuş kiçik Polşa şəhərinə daxil oldu. Keçmək mümkün deyildi və biz tanklarla dəmir yolunun şpalları üzərindən daxil olduq. Müqavimət yox idi. Hamı qaçıb dağılışmışdı. Təpədə binalar şəbəkəsi var idi. Bizə dedilər ki, burada Vlasov tərəfdarları yerləşirdi. Evlərdən birinə daxil olduq. Kabinetdə general Vlasovun və Hitlerin portretləri, böyük seyf var idi. Seyfi açdıq, boş çıxdı. Seyfin gözündə bəzi sənədlər tapdıq. Sonra bir qədər yuxarıda olan digər binaya keçdik. Görünür, qərargah idi. Otaqlardan birində seyflər var idi. Açdıq. Onlarda Vlasov tərəfdarlarının şəxsi işləri var idi. Tank rabitəsi ilə dərhal öz briqadamın qərargahına tapıntı haqqında məlumat verdim. Bir saat sonra politbüro sədrnin müavini Amerika “docu” ilə gəldi. O, sənədləri görəndə ayaqlarıma sarıldı: “Nə tapdığını təsəvvür belə etmirsən”.

Müharibədə maraqlı hadisələr

İnternasional. Əzimovun təsvir etdiyi maraqlı hadisələrdən biri müharibə pərdəsi arxasında, tank bölmələri Potsdama daxil olduqda baş verib. “Biz Potsdamın mərkəzi meydanında binalara baxırdıq. Zirzəminin qapısını açdım. Ora ağzına qədər yaşlı insanlar, qadınlar və uşaqlarla dolu idi. Mən qapıdan içəri girdikdə onlar qorxudan gərildilər. Qapının yanında qucağında uşaq olan gənc qadın oturmuşdu. Mən cibimdən şokolad plitkası çıxardım və uşağa uzatdım. Qadın qışqırmağa başladı: “Nayn, nayn”. Başa düşdüm ki, o, şokoladın zəhərli olduğunu düşünür. Mən bir parça dişlədim, sonra onu uşağa verdim. O, artıq müqavimət göstərmədi. Bir qadın mənə yaxınlaşdı, binanın məni üçüncü mərtəbəsinə apardı. Məlum oldu ki, o, məşhur alman aktrisa idi. O, Amerika, Fransa, Rusiya artistlərinin fotoşəkilləri olan albom göstərdi və daha sonra albomu mənə hədiyyə etdi. Daha sonra o, məni üst mərtəbədəki otağa apardı. Qapını açdıqda, zaldan “İnternasional” səsi gəldi. Onu yaşlı almanlardan ibarət orkestr ifa edirdi. Biz onlara şokolad plitkaları verməyə başladıq. Onların gözlərində həm iztirab, həm sevinc var idi. Onlar daha pis olacağını gözləyirdilər.

Buynuzlu qırmızı ordu əsgərləri. “Biz üç tankla Polşanın Lyublin şəhərinə kəşfiyyata getdik. Şəhər kənarında bizim tanklardan birini vurdular. Biz vurulmuş tankın ekipajını götürdük və iki tankla geri çəkildik. Kəndin çıxışında dayandıq. Ev sahibindən quyudan su götürmək üçün vedrə istədik, amma o, vermədi. Solyar yağına batmış vedrələrimizlə quyunu çirkləndirmək istəmirdik. Qab tapdıq və su çıxardıq. Belə qədər soyunduq və yuyunmağa, üzümüzü qırxmağa başladıq – bir neçə günlük marşdan sonra saqqallarımız çox uzanmışdı. Kənd sakinləri bizi dövrəyə aldılar və 20 metr kənarda durub bizi izləyirdilər. Yaşlı bir kişi bizə yaxınlaşdı və rus dilində danışdı. Sən demə, Birinci Dünya Müharibəsində o, əsir düşüb və Ural zavodunda işləyib. O, polyakların bizə niyə etimadsız və maraqlı baxışlarla baxdığını başa saldı: “Faşistlər hamını inandırıblar ki, sovet əsgərlərinin buynuzları var və qaniçəndirlər”.

Alından güllə. “Polşada azad edilmiş şəhərdə binalardan birinə baxırdıq. Qarşımda bağlı qapı var. Kilid dəliyinə atəş açdım. Qapını itələdim. Qarşımda bir neçə metr irəlidə alnında dəlik olan əli tüfəngli əsgər yatırdı. Atəş açmamış qapıdan içəri girsəydim, o məni öldürərdi.

Əzimovun tankı Berlinə ilk daxil olanlardan biri olub və aprelin 28-də Aleksandrplatsda döyüş aparıb. Burada o, topdan atəş açaraq, cəbhə tarixinə son nöqtəni qoydu. Amma sürgün tarixinə yox.

Qayıdış

1947-cı ildə İosif Əzimov Qazaxıstana qayıdıb. Onun döyüş xidmətlərinə görə ailəsinə pasport veriblər və istədiyi yerə getməyə icazə veriblər. Onlar Azərbaycanın Həştərxan-Bazar, hazırki Cəlilabad rayonuna qaytdılar. Amma 1948-ci ildə ailəni “xoşagəlməz elementlər” kimi Azərbaycandan sürgün ediblər. Əzimovlar 30-cu illərdə onlar kimi Qazaxıstana sürgün edilmiş qohumlarının yanına qayıtdılar.

Böyük Vətən Müharibəsində Azərbaycanın beş sakinindən biri döyüşürdü. 3,4 milyon əhali (1941-ci il) olduğu halda, 681 min nəfər (onların 10 mindən çox qadın idi) cəbhəyə gedib. Onlar müxtəlif millətlərin nümayəndələri idi, 250 min nəfəri həlak olub. 400 mindən çox əsgər və zabit döyüş orden və medallarına layiq görülüb, 14 nəfər tam Şöhrət Ordeni kavaleri oldu, 123 nəfər Sovet İttifaqı Qəhrəmanı oldu, 44 nəfəri etnik azərbaycanlılar idi.

Əzimov kimi xidmətlər siyahısı olan qəhrəmanlar artıq qalmayıb. O, yaşayan sonuncu qəhrəmandır.

P.S. ANS teleşirkəti İosif Əzimovun taleyi haqqında müəllif filmi çəkib. Film 10 may saat 18.30-da “Alın yazısı” proqramında nümayiş olunacaq.

http://www.anstv.ws/site/video/11019-alin-yazisi-10-05-2015