Hakimiyyətin beynalxalq təşkilatlarla yaxşı mühasibət qurmasının alternativi yöxdur

***

-Rəsul bəy, ondan başlayaq ki, AŞPA-nın 25 üzvü Azərbaycanda insan hüquqlarının pozulmasının araşdırılmasına çağırıb. Sizcə, belə çağırışların hansısa təsiredici qüvvəsi varmı?

-Siyasi baxımdan bu çağırışı maraqlı addım hesab etmək olar, belə ki, bu göstəricidir ki, sessiya zamanı Azərbaycanla bağlı məsələ olmasa da AŞPA-nın deputatları ölkədə baş verən proseslərdən məlumatlıdırlar və hansısa addımların atılmalı olduğunu dərk edirlər. Bu həm də ona ümid yaradır ki, Azərbaycanda insan haqları ilə bağlı konkret məsələlər AŞPA-nın gələcəkdə gündəliyində olanda adekvat reaksiya və qiymət veriləcək. Hüquqi baxımdan isə hansısa təsir qüvvəsi yoxdur.

-Bu dəfə AŞPA-nın sessiyasında siz də iştirak edirdiniz. Bildiyimizə görə bu dəfə Laundromat araşdırması, AŞPA-da korrupsiya əməllərinin ifşası ilə bağlı ciddi bir müzakirə, hadisə olmadı. Sizcə, AŞPA artıq bu məsələni artıq ciddiyə almır, yoxsa bu mövzuda hansısa proseslər davam edir?

-Korrupsiya ittihamları ilə bağlı araşdırmaların böyük hissəsi bitmiş sayıla bilər AŞPA səviyyəsində, çünki AŞPA ötən sessiyalarında korrupsiya ittihamları üzrə hazırlanmış hesabatda adları çəkilən üzvlərə sanksiyaların qoyulması barədə müvafiq komitələr səviyyəsində çoxsaylı qərarlar verib, Etik kodeksə ciddi dəyişikliklər edilib və nəticədə nəzarət gücləndirilib. Əsas çətinlik ondan ibarətdir ki, AŞPA istintaq orqanı deyil və onun kimisə cinayət məsuliyyətinə cəlb etmək səlahiyyəti yoxdur, bu Avropa Şurasının üzv ölkələrinin hüquq mühafizə orqanları tərəfindən araşdırılmalı olan məsələlərdir ki, AŞPA da bununla bağlı müvafiq müraciətini edib.

-Bu dəfəki sessiyada Azərbaycanla bağlı hansı məsələlər müzakirə olundu və ya hansı tədbirlər keçirildi?

-Sessiya zamanı Azərbaycanda insan haqlarının vəziyyəti ilə bağlı konkret heç bir müzakirə yox idi, təşkilatın Baş Katibi Yaqland sessiya zamanı çıxışından sonra bəzi deputatlar tərəfindən verilən suallara cavab olaraq Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı ümumi məzmunlu açıqlaması oldu. Sessiyanın ilk günündə isə bir qrup hüquq müdafiəçisi tərəfindən Azərbaycan, Rusiya, Polşa və Ukraynada insan haqlarının vəziyyətinə dair tədbir keçirildi, bu tədbir zamanı Azərbaycanda siyasi məhbus problemi, əsasən siyasi hüquq və azadlıqların vəziyyəti barədə müzakirələr aparıldı.

-Yeri gəlmişkən, oktyabrın 29-30-da Azərbaycan ilə Avropa İttifaqı (Aİ) arasında təhlükəsizlik üzrə ilk dialoq keçiriləcək. Son vaxtlar yəqin siz də bu səfərlər, görüşlər, danışıqlar və Qərb-Azərbaycan siyasətində aktivləşməni hiss edirsiz. Sizcə, bu proses nəyə hesablanıb? Və nə ilə yekunlaşacaq? Bu aktivləşmənin Azərbaycanda insan haqlarının və demokratiyanın durumuna hansısa təsirini gözləmək olarmı? Və ya Şərq Tərəfdaşlığında hansısa irəliləyişin olacağını demək olarmı?

-Bu proses ümumilikdə onu göstərir ki, Azərbaycan hakimiyyəti beynəlxalq təşkilatlarla, dünya ictimaiyyəti ilə əlaqələrin yaxşı səviyyədə saxlanılmasına heç bir alternativ yoxdur, istər iqtisadi anlamda, istər Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli və digər təhlükəsizlik məsələləri kontekstdə, baxmayaraq ki, demokratik inkişaf və insan haqlarının qorunması istiqamətində ciddi müqavimət var. Mən inanıram ki, bu danışıqlar, prosesin özü qeyd edilən bu sahəyə də öz töhfəsini verməlidir, əks halda imzalanması planlaşdıırlan sənədin heç bir anlamı olmayacaq. Hazırda görünən odur ki, proses planlaşdıırlan Avropa Birliyi ilə Azərbaycan arasında ikitərəfli strateji sənədin imzalanması ilə bitəcək. Amma əsas odur ki, proses davaml; olsun, müqavilədəki müddəaların icrasına və ən əsası Azərbaycanın insan haqları sahəsində üzərinə götürdüyü öhdəliklərə əməl etməsinə ciddi çağırışlar olsun.

-Bu arada ABŞ prezidentinin milli təhlükəsizlik üzrə müşaviri Con Boltonun Bakıya səfəri öncəsi Amnesty International beynəlxalq hüquq-müdafiə təşkilatı onu Azərbaycan hakimiyyətindən insan hüquqlarının pozulmasına son qoyulmasını tələb etməyə çağırmışdı. Sizcə, Boltonun səfərində bu məsələyə toxunulacaqmı, yoxsa diplomatın səfərində əsas proioritetlər başqa məsələlər olduğu üçün bu məsələnin üstündən keçiriləcək?

-Boltonun səfər zamanı daha çox təhlükəsizlik məsələlərinə, İran, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi kimi məsələlərə toxunacağı heç kimdə şübhə doğurmurdu. Məsələ orasındadır ki, müasir dünyada yaxşı idarəçilik, dayanıqlı demokratik institutların yaradılaraq fəaliyyət göstərməsi, güclü vətəndaş cəmiyyəti dövlətlərin təhlükəsizliyi üçün hərbi və diplomatik alətlərdən heç də az əhəmiyyətli deyil, bu baxımdan Amnesty İnternational təşkilatının müraciəti düşünürəm tam yerinə düşür və ümid edirəm ki, hansısa bir nəticəsi olacaq.

-Ümumiyyətlə, insan haqqları, demokratiya mövzularında nüfuzlu Qərb dairələrindən hansısa addım gözləməyə dəyərmi, yoxsa onlar ilk növbədə öz maraq və mənafelərinə xidmət etməyə çalışırlar? Ola bilərmi, insan haqları mövzusu ancaq onlar üçün alver predmeti olaraq yalnız hakimiyyətə basqı yapmaq üçün lazımdır?

- Burada ilk növbədə o suala cavab verilməlidir ki, Qərb ölkələrinin Azərbaycana basqı etməyə ehtiyacları varmı, mən tam əminliklə deyirəm ki, yoxdur, neft-qaz sahəsi tam olaraq Qərb ölkələrinin şirkətləri tərəfindən işlənilir, xarici ticarətin 50% qədəri Avropa Birliyi ölkələrinin payına düşür, NATO-nun əməliyyatlarında iştirak edirik və ya logistik dəstək veririk və s. Yəni bu kimi reallıqda Qərb ölkələrinin və ya institularının Azərbaycana basqı etməsi üçün bəhanə axtarması mifdir və bu mif məhz insan haqları pozuntularını ört-basdir etmək üçün düşünülüb. Problem odur ki, bəzi Qərb siyasətçiləri, beynəlxalq təşkilatlarda təmsil olunan Avropa ölkələri deputatları və digər şəxslər bu mifin baş tutması üçün fəaliyyət göstərib, insan haqlarının pozulması hallarının gizlədilməsi üçün fəaliyyət göstəriblər və əminəm ki, bu fəaliyyəti davam etdirən və ya etdirmək istəyən şəxslər qalır. Bu baxımdan da məsələyə olduğu kimi yanaşılmalıdır, yəni hamıya məlum olmalıdır ki, beynəlxalq təşkilatlar və ya həmin təşkilatın üzvü olan ayrı-ayrı ölkələr insan haqları məsələsini bu sahədə öhdəliklər olduğu üçün qaldırırlar və ya qaldırmalıdırlar, insan haqları hansısa alver, qapalı danışıqlar predmeti olmamalıdır.