ASAN-ın�qalpağı� altında?

Cümə günü, aprelin 28-də Azərbaycan iqtisadiyyatının tikinti sektorunda əmək münasibətlərinə əməl edilməsinə nəzarətin gücləndirilməsinə dair növbəti prezident fərmanı çıxdı. Sənədə əsasən, tikinti sahəsində məşğul olan vətəndaşların əmək hüquqlarının müdafiəsi məqsədilə Vətəndaşlara və Sosial  İnnovasiyalara Xidmət üzrə Dövlət Agentliyinin yanında (ASAN Xidmət) Əmək Münasibətlərinin Monitorinq Mərkəzi yaradılır.

Bundan əlavə, Bakıda tikilən obyektlərin və bu obyektlərin tikintisi ilə məşğul olan fiziki və hüquqi şəxslərin elektron reyestrinin yaradılması, Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin əmək müqaviləsi ilə bağlı elektron-informasiya bildiriş sistemi reyestrinin ASAN Xidmətə inteqrasiyası, həmçinin tikinti meydançalarında binaların ucaldılması üçün işə götürülən adamların müəyyənləşdirilməsi üçün real zamanda işləyən müşahidə kamerlarının quraşdırılması nəzərdə tutulur.

Maliyyə Nazirliyinə Vətəndaşlara Xidmət və Sosial İnnovasiyalar üzrə Dövlət Agentliyinə əlavə ştat vahidlərinin yaradılması üçün tədbir görmək tapşırılıb.

Rəsmi məlumata görə, hər il sənaye və biznesdə qeydə alınan 1300-dən çox əmək normasının pozulması faktının təxminən 60%-i tikinti sahəsinin payına düşür.

Hələlik iqtisadiyyatın ən korrupsiyalaşmış sahəsində qayda qanun-yaratmaq üçün bu tədbirlərin nə qədər effektiv olacağını demək çətindir.

Məsələ başqadır. Dövlətin atdığı indiki addımlar faktiki olaraq o deməkdir ki, dövlət Əmək və  Əhalinin Sosial  Müdafiəsi Nazirliyi timsalında qeyri-formal məşğulluqla, “boz” əmək haqqı və  ikili mühasibatlıqla mübarizədə gücsüzlüyünü etiraf edib. 2014-cü ildə ölkədə qeyri-leqal məşğulluğa son qoymalı olan əmək müqavilələrinin qeydiyyatının elektron sistemi işə salındı. Ancaq fərasətli işverənlər məharətlə bu nəzarət sistemindən yayınırdı və Dövlət Əmək Müfəttişliyi Xidməti və Vergilər  Nazirliyinin nümayəndələri ilə razılaşmağa üstünlük verirdi. Hər iki tərəf razı qalırdı.

İqtisadi böhran olmasaydı, bu praktika, yəqin ki, davam edərdi. Büdcədə böyük yırtıq yarandı, onu yamamaq lazımdır Xoşagəlməz iş adamı İbrahim Nehrəmli və onun kimilərin adının hallandığı Azərbaycan Beynəlxalq Bankı və digər banklarla bağlı ötən ilki səs-küylü qalmaqallar fonunda hakimiyyət kabinetlərində büdcədən kənara axan pul axınları barədə düşünüblər.

Hesablamalar göstərir ki, ikili mühasibat sayəsində təkcə ötən il işəgötürənlər büdcədən 2 mlrd manat gizləyib. Mənimsəmənin başqa variantları da var – tikinti materiallarının həcmi və qiyməti ilə manipulyasiyalar, «ölü canlar» və s. Tikintinin neftdən sonra investisiya həcminə görə ikinci sahə olduğunu nəzərə alsaq, bu oyunçuların iştahası həsəd doğurur. Yeri gəlmişkən, 2016-cı ildə iqtisadiyyata qoyulan 15 mlrd manatın 11,4 mlrd-ı tikinti sektoruna yatırılıb.

Yeni bir fakt: I rübdə ötən ilin eyni dövrünə nisbətən qeyri-neft sektoru üzrə vergi yığımı 21,2% azalıb. Düşünmək üçün əsas var.

Ekspert Azər Mehdiyevin fikrincə, əmək bazarında əmək hüquqları zəmanəti ilə işçilıərin onları həyata keçirmə imkanı arasında uçurum var. Təsadüfi deyil ki, son vaxtlar muzdlu işçilərin qorunma səviyyəsi xeyli azalıb. Özəl sektorda bu, daha çox sezilir. Çox vaxt işəgötürənlər işçilərə öz iradəsini diktə edir, əmək hüquqlarını pozur.—0—