Moskvanın Yerevana töhməti Cənubi Qafqazda geosiyasi şahmatı ortaya qoyur

Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin rəsmi nümayəndəsi Mariya Zaxarovanın Ermənistana qarşı son tənqidləri Cənubi Qafqazda geosiyasi şahmatın yeni raundunu alovlandıraraq, regionun sərhədlərindən kənara çıxan gizli gərginliyi və strateji manevrləri üzə çıxarıb.

Zaxarovanın Ermənistana qarşı ittihamları 9-10 noyabr 2020-ci il tarixli üçtərəfli bəyanata əməl edilməməsinə yönəlib ki, bu da Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin təlatümlü tarixində mühüm məqam olub. Moskvanın nöqteyi-nəzərindən İrəvan sazişin əsas aspektlərinə, o cümlədən silah və hərbi personalın Qarabağdan çıxarılması, Laçın yolunun mina və silahların daşınması üçün istifadəsi və kommunikasiyaların açılması tapşırılan üçtərəfli qrupun işinə mane olmaqda ittiham olunur.

Ermənistana üçtərəfli formatdan potensial çıxmağın nəticələri barədə birmənalı xəbərdarlıq ciddi nəticələr, eləcə də Qərbin belə bir ssenaridə xilaskar olmayacağına dair o qədər də incə olmayan bir işarə gətirir. Bu strateji mövqe, prezident Putinin Ermənistanın müstəqil Dövlətlər Birliyi (MDB), Avrasiya İqtisadi Birliyi (AİB) və Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatı (KTMT) kimi əsas regional təşkilatlardan çıxmasına qarşı xəbərdarlıq etdiyi son açıqlamalarına uyğundur.

Azərbaycandakı analitiklər Moskvanın mövqeyini daha geniş diplomatik çərçivənin bir hissəsi kimi qiymətləndiriblər. Cənubi Qafqaz Araşdırmaları Mərkəzinin rəhbəri Fərhad Məmmədov Zaxarovanın bəyanatlarını Baş nazir Paşinyanın Aİİ və MDB sammitlərinə gözlənilən səfərlərinə, eləcə də prezident Putinlə görüşünə Ön Sevişmə kimi şərh edir. Məmmədov Rusiyanın Bakı ilə Yerevan arasında artan ikitərəfli razılaşmalarla bağlı narahatlığını vurğulayır, sülh danışıqları kontekstində ikitərəfli formatla bağlı Qərb rezervasiyaları ilə yaxınlaşdığını hiss edir.

Moskvanın Yerevana qarşı tənqidi bəzi müşahidəçilərə seçici görünür. Tarixçi Eldar Ginesli Zaxarovanın üçtərəfli sazişlərin icrasına qayıtmağın bölgədəki inkişaf edən dinamikanı nəzərə alaraq açıq bir qərar olduğunu söyləməsini şübhə altına alır. Ginesli Azərbaycan və Ermənistan arasında son illərdə nümayiş etdirilən birbaşa danışıqlar qabiliyyətini vurğulayır, xarici vasitəçiliyin şüurlu zəruriliyinə meydan oxuyur.

Əsas mesaj, görünür, regional oyunçuların, xüsusən də Azərbaycan və Ermənistanın ənənəvi vasitəçilərin iştirakı olmadan danışıqlar aparmaq və razılaşmalar əldə etmək bacarığına çevrilməsidir. Dinamikadakı bu dəyişiklik povesti idarə etməyə alışmış xarici oyunçuları narahat edir. Rusiyanın təsirinin itirilməsi ilə bağlı qorxularının əks-sədaları Azərbaycanın ABŞ və Avropa İttifaqı ilə münasibətlərində üzləşdiyi son çağırışlara paraleldir.

Cənubi Qafqazda geosiyasi şahmat taxtası inkişaf etdikcə, əsas oyunçular arasındakı qarşılıqlı əlaqə, şübhəsiz ki, bölgənin gələcəyini müəyyənləşdirəcək, öz taleyini təyin etməkdə vasitəçilərin rolu və regional aktyorların muxtariyyəti ilə bağlı suallar qaldıracaqdır.