Büdcə-2021: kəsir 7 milyard manat civarında ola bilər

Bakı/23.12.20/Turan: Dekabrın 21-də Azərbaycanın 2021-ci il dövlət büdcəsinin layihəsi Prezident İlham Əliyev tərəfindən Milli Məclisə təqdim olunub.

Layihəyə əsasən Azərbaycan Respublikasının 2021-ci il dövlət büdcəsinin gəlirləri 25 427,0 mln. manat nəzərdə tutulur. Bu da ÜDM-in 33,6%-i həcmində olmaqla, 2020-ci ilin proqnozu ilə müqayisədə 1 303,0 mln. manat və yaxud 5,4% çoxdur.

2021-ci il dövlət büdcəsinin xərcləri 28 543,0 mln. manat (ÜDM-də xüsusi çəkisi 37,7%) proqnozlaşdırılır. Bu da 2020-ci ilə nisbətən 1 050,8 mln. manat və ya 3,8% çoxdur.

Növbəti ilin dövlət büdcəsinin xərclərinin strukturuna daxil olan cari xərclərə ümumi xərclərin 63,1 faizi həcmində və ya 18014,0 milyon manat , əsaslı xərclərə 29,2%-i həcmində və ya 8 330,3 mln. manat, dövlət borcuna xidmətlə bağlı xərclərə 7,7%-i həcmində və ya 2 198,8 mln. manat vəsait yönəldiləcək.

2021-ci il üçün dövlət büdcəsinin sosialyönlü xərcləri 11 111,9 mln. manat məbləğində proqnozlaşdırılıb. Bu da 2020-ci illə müqayisədə 563,8 mln. manat və ya 5,3% çoxdur.

2021-ci ildə dövlət büdcəsi kəsirinin yuxarı həddi 3 116,0 mln. manat məbləğində nəzərdə tutulur. Bu da 2020-ci illə müqayisədə 0,6 faiz bəndi azdır.

Büdcə layihəsində qeyd olunub ki, işğaldan azad olunmuş Azərbaycan ərazilərinin bərpası və yenidən qurulmasına gələn ilin dövlət büdcəsindən 2,2 milyard manat ayrılacaq.

Gələn il üçün müdafiə xərcləri də artırılıb. Belə ki, gələn il müdafiə və milli təhlükəsizlik, məhkəmə hakimiyyəti, hüquq-mühafizə orqanlarının və prokurorluğun saxlanılması xərcləri üçün 2021-ci ilin dövlət büdcəsi xərclərinin 23,4 faizi həcmində və ya 6678,6 milyon manat vəsait nəzərdə tutulub. Bu da 2020-ci ilə nisbətən 937,7 milyon manat və ya 16,3 faiz çoxdur.

Azərbaycanın gələn il üçün dövlət büdcəsində neftin 1 barelinin qiyməti 40 dollar götürülüb.

Azərbaycan   Respublikasının   Dövlət   Neft   Fondundan   dövlət   büdcəsinə transfertin yuxarı həddi 12200,0 milyon manat nəzərdə tutulur.

Ekspertlər növbəti ilin büdcəsini necə dəyərləndirirlər?

Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin üzvü Ülvi Quliyev Turana bildirib ki, büdcənin özünün artımı var. «1,3 milyard büdcə artımı var. Güman edilir ki, büdcə kəsirin də artıq ola bilər. Amma bu heç bir iqtisadi problem yaratmayacaq. Bizim makroiqtisadi stabilliyimiz üçün qızıl valyuta ehtiyatlar kifayət qədərdir. Özəlləşmədən də müəyyən qədər vəsait büdcəyə daxil olacaq. Vergilərin təkmilləşdirilməsi hesabına da vəsait daxil olacaq. Bütün bunlar sinergetik effekt verəcək ki, Qarabağ üçün büdcədən daha çox vəsait ayrılsın».

Deputat hesab edir ki, büdcə layihəsinin ən vacib hissələrdən biri işğaldan azad olunmuş ərazilərin bərpası üçün ayrılan xərclər hissəsidir. «Bu məqsədlə 2,2 milyard manat pul ayrılıb. Bu əsasən infrastruktur layihələrdir. Təbii ki, iqtisadiyyatı qurmaq üçün əvvəl iqtisadi mühitin yaranması vacibdir. İqtisadi mühiti nəzərə alanda infrastruktur tam bərpa olunmalıdır. Bu, yollardır, kommunal xidmətlərdir, energetikadır. Orada evlər tikilməlidir, şəhərlər bərpa olunmalıdır. Lakin bununla biz kifayətlənçəyəcəyik. Bu sadəcə fundamentdir. İqtisadiyyatın tam bərpası üçün fundament yaradılacaq və bu fundamentin üstündə artıq istər dövlət tərəfindən, istərsə də biznes tərəfindən inkişaf gözlənilir. Şərait yaradılandan sonra Qarabağ regionununda sürətlə, hətta deyərdim ki, Azərbaycanın Ümumdaxili məhsulunun artımından da artıq artım müşahidə oıunacaq».  

Deputat qeyd edib ki, əvvəlki layihə ilə müqayisədə yeni büdcə layihəsində növbəti il üçün neftin bir barelin qiyməti 5 dollar çox götürülüb. «Neftin qiyməti 35 dollardan 40 dollara qaldırılıb. Bunun gələn ilin Azərbaycan büdcəsinə xüsusi təsiri olacaq».

Ü.Quliyev bildirib ki, bütün nəzərdə tutulmuş sosialyönümlü layihələr həyata keçiriləcək. «Bizdə həmişə sosial siyasətin həyata keçirməyi nömrə bir olub. Amma ikinci dərəcəli layihələr də var. İndi həmin layihələrə əl gəzdiriləcək».

Müdafiə xərclərin artırılmasına gəlincə deputat deyib ki, Azərbaycanda müdafiə xərcləri artmalıdır. «Biz istənilən formada hazır olmalıyıq. Bəli, biz tam qələbə çaldıq, cənab prezident qoyduğu bütün məsələlər həll olundu, amma ruslar demişkən sülh istəyirsənsə müharibəyə hazırlaş. Bizim buna xeyli imkanlarımız var».

Ü.Quliyev vurğulayıb ki, Azərbaycan büdcəsində sosialyönümlü məsələlər həmişə ən önəmli məsələ olub. «Ona görə də yaşayış minimumu 3,1% qalxdı. Təbii ki, biz çalışırıq inflyasiyanın qarşısını alaq və onu 2,5-3% civarında saxlayaq. Bizdə inflyasiya ilə mübarizədə uğur var. İnflyasiya ilə işsizliyin bir birinə sıx bağlıdır. Biz işsizliyi ilə əlaqədar proqramlar həyata keçiririk, amma təəssüflər olsun ki, bütün dünyada olduğu kimi bu gün Azərbaycanda da koronavirus pandemiyasına görə karantindir. Amma burda bir maraqlı məsələ var. Qarabağ regionu təzədən qurulur və orada kifayət qədər işçi qüvvəsi lazım olacaq. Təbiidir ki, iqtisadi sıçrayış olan regionda, ölkədə işsizlik sürətlə azalır».

Deputat qeyd edib ki, ölkənin ən əsas məqsədi sosial siyasətdir. «O Azərbaycanda inkişaf edir, amma mövcud olan karantin tədbirləri bizim iqtisadiyyatımıza da təsir göstərir. Düzdür, başqa ölkələrlə nisbətdə vəziyyət o qədər də pis olmasa da biz də itkilərlə üzləşirik. Ümumiyyətlə cənab prezidentin siyasətində praqmatizm var və həmin praqmatizm Azərbaycan iqtisadiyyatını fəlakətlərdən qorumağa kömək edir. Dünyada koronavirus təsirindən az itkilərlə çıxan 10 ölkələrdən biri Azərbaycandır. Bizdə hələ inkişaf da var».

İqtisadçı Natiq Cəfərli AzadlıqRadiosuna bildirib ki, növbəti il üçün büdcə layihəsinin təqdim edilməsində gecikmə olub. «Bu gecikmənin əsas səbəbi 44 günlük Qarabağ savaşı olub, işğaldan azad olunmuş ərazilərdə görüləcək işlərin ümumi təsəvvürlərin yaradılması ilə əlaqədar idi».

Ekspert büdcədə neftin qiymətin artırılması ilə bağlı qeyd edib ki, bu məsələdə konservativ yanaşma olub. «Neftin ilkin qiyməti 35 dollardan 40 dollara qaldırıldı. Bu əsasən Neft Fondun büdcəsini maraqlandıran məsələdir və icmal büdcəyə təsir göstərir. Yəni neft qiymətinin birbaşa büdcənin gəlir hissəsinə təsiri yoxdur. Bu il Neft Fondunda böyük kəsir var. Çünki 13,2 milyard manat büdcəyə transfert olundu və büdcədən kənar xərclər də var idi. Amma bu il Neft Fondun gəlirləri o qədər də olmadı. Ən yaxşı halda 7,5 milyard manata yaxın olub. Təqribən 5 milyarda yaxın kəsirin olması gözlənilir. Ona görə də neftin hansı həddə götürülməsi daha çox Neft Fondunun büdcəsini maraqlandıran məsələdir. Əslində əgər böyük kataklizmlər yaşamasa neft qiymətinin 40 dollardan götürülməsi normaldır və hakimiyyət üçün müəyyən manevrləri etmək üçün imkan yaradır».

N.Cəfərli büdcə kəsirlərinə də toxundu. Onun fikrincə büdcə kəsirləri ilə bağlı problrmlər yaşanacaq. «İcmal büdcəni götürəndə təqribən 7,5 milyarda yaxın büdcə kəsirin olması gözlənilir. Maliyyə Nazirliyin buna belə bir izah var ki, bu ya özəlləşmə hesabına, ya borclanma hesabına qapadılacaq. Yeri gəlmişkən 2 milyarda yaxın daxili borc istiqraz kağızlarının buraxılması nəzərdə tutulur. Amma mən düşünmürəm ki, gələn il çox qısa bir müddətdə milyardlarla manatlıq özəlləşməyə getmək mümkün olsun».

İqtisadçının qənaətincə büdcə kəsiri devalvasiyanın hesabına qapadılacaq. «Maliyyə Nazirliyinin manata olan basqılar artıb, məzənnəyə olan təsirlər artıb cümləsini nəzərə alsaq büdcə kəsirin qapadılmasının yolu yəqin ki, devalvasiya olacaq. Çünki devalvasiya olsa Neft Fondundan götürüləcək valyutanın həcmi azalacaq, amma manat ekvivalenti artırmaq mümkün olacaq. Ona görə də obrazlı desək, bu büdcədən devalvasiya iyisi gəlir».

N.Cəfərlinin sözlərinə görə, sosial xərclərdə müəyyən artım var və bu pamdemiyanın vurduğu zərərlərlə əlaqədardır. «Fevralın 1-ə qədər karantin rejimi var və bu dövrdə müəyyən sosial ödənişlərin verilməsi üçün vəsait nəzərdə tutulmalıdır. Ona görə də sosialyönlü xərclər təqribən 11,1 milyarda yaxındır. Bura əməkhaqqlar, təqaüdlər, hətta dərman və ərzaq yardımları daxildir».

İqtisadçı qeyd edib ki, ümumilikdə götürəndə devalvasiya ehtimalı artıb, gələn il büdcə parametrlərinin yetinə yetirilməsi o qədər də real görünmür. «Ola bilər ki, gələn ilin ortalarında pis ənənəyə uyğun olaraq yenidən büdcəyə baxılsın və əlavələr və dəyişikliklər edilsin».—71B—