“Hakimiyyətin daxilində mafioz qruplar varsa, bu da elə hakimiyyətdir”

Jurnalist Aytən Məmmədovanı bıçaqla təhdid edən şəxs hələ ki tapılmayıb. Aytən Məmmədovaya mayın 8-də, Bakı vaxtı ilə saat 23:45 radələrində yaşadığı binanın blokunda hücum edilib. Onun arxasınca liftə girən bir nəfər boğazına bıçaq dirəyib və adını çəkmədiyi məhkəmə işinə görə hədələyib, yazmamasını tələb edib, jurnalisti övladı ilə təhdid edib.

Jurnalist bildirib ki, ona hücum peşə fəaliyyəti ilə bağlıdır. Aytən Məmmədova Nərmin işində günahlandırılan İlkin Süleymanovun məhkəmə proseslərini işıqlandırır.

Cəmiyyətdə belə fikir var ki, son vaxtlar cəzasızlıq mühiti hökm sürür. Müxalif fəal Tofiq Yaqublunun döyülməsinə görə onun özünü ittiham etdilər, ictimai-siyasi fəal Bəxtiyar Hacıyevin oğurlanması və aşağılanması ilə bağlı bu işi araşdıranlar hələ ciddi bir nəticə ortaya qoymayıblar. Jurnalistin başına gətirilənlərlə bağlı belə bir fikir formalaşıb ki, jurnalisti təhdid edən və bu cinayətin arxasında dayananlar tapılmayacaq. 

Əgər bu dəfə də cinayətkarlar tapılmazsa, bu tendensiya ölkəyə nə vəd edir? 

Təhlükəsizlik məsələləri üzrə ekspert Ərəstun Oruclu ASTNA-nın suallarına cavab verib. 

* * *

Sual: Ərəstun bəy, bildiyiniz kimi jurnalist Aytən Məmmədovanın boğazına bıçaq dirənib, övladı ilə təhdid olunub. Hadisə haqda nə düşünürsünüz? Bunu törədənlər kimlər ola bilər? Jurnalistin susmasını kim tələb edə bilər? Bu hakimiyyətin sifarişidir, yoxsa hakimiyyət daxilindəki mafioz qrupların işidir? 

Cavab: Əvvəla, onu deməliyəm ki, baş vermiş hadisə birmənalı şəkildə Aytən Məmmədovanın peşə fəaliyyətilə bağlıdır, çünki Aytən xanımı 30 ilə yaxındır şəxsən tanıyan biri kimi deməliyəm ki, o, istisnasız olaraq bütün insanlar tərəfindən sevilən və hörmət olunan insandır, vicdanlı və dürüst jurnalistdir. Başqa sözlə, burda hansısa şəxsi motivlərin olduğunu tam istisna edirəm. Digər tərəfdən də ona hücum edən cinayətkar təhdidin məqsədini özü açıq şəkildə bildirib və bu, Aytən xanımın azyaşlı Nərminin qətlində saxta ittiham olunan İlkin Süleymanovun məhkəməsini müntəzəm olaraq işıqlandırması ilə bağlıdır. Qaldı sifarişçinin kim olmasına, deməliyəm ki, burda sifarişçi hakimiyyətdir, çünki “Nərmin işinin” arxasında dayanan yüksək vəzifəli hakimiyyət nümayəndələridir və üstəlik də Baş Prokurorluğun idarə rəisi general Kamal Qılıcovun həmin işdə maraqlı tərəf kimi adı çəkilir. Bunu isə həmin işin kiçik detallarınadək bələd olan biri kimi deyirəm. Hakimiyyətin daxilində mafioz qruplar varsa, bu da elə hakimiyyətdir. Bunun başqa adı yoxdur. Nəhayət, əgər biz hakimiyyətin daxilində hansısa mafioz qrupların olmasından danışırıqsa bunun özü çox acınacaqlı haldır. Amma nə qədər acınacaqlı olsa da təəssüf ki, faktdır.   

Sual: Hadisənin üstündən artıq müəyyən qədər vaxt keçsə də, ciddi bir irəliləyiş görünmür. Təcrübəyə əsaslansaq, necə ola bilir ki, sosial şəbəkədə heykəlin üstünün yazılmış fotosu yayıldıqdan 5-6 saat keçməmiş bunu edənlər heç bir cinayət əməli olmadan tapıldılar və narkotik ittihamı ilə həbs edildilər. Amma bu hadisənin üstündən artıq xeyli vaxt keçib, hələ cinayətkar tutulmayıb. Bütün bunlar iradənin olmaması ilə bağlı şübhələr yaratmırmı? 

Cavab: Təəssüflə deməliyəm ki, cinayətin üstünün açılacağı haqda çox da optimist deyiləm və bunu deməyə əsas verən də uzun illərdir ölkədə törədilən bu tipli cinayətlərin üstünün açılmamasıdır. Sizə azı 15 ictimai rezonans doğurmuş ağır, hətta ictimai təhlükə doğurmuş siyasi motivli cinayətlər sadalaya bilərəm ki, onlardan birinin də üstü açılmayıb. Başqa bir tərəfdən də əgər ölkənin hüquq-mühafizə orqanları xarici dövlətlərdən hansısa şəxsləri tapıb ölkəyə gətirə bilirsə, onların ölkənin daxilində törədilən cinayətlərin üstünü aça bilməməsini necə dəyərləndirə bilərik? Burda da cavab yetərincə sadədir və belədir: deməli, həmin cinayətlərin açılması üçün iradə yoxdur. Xüsusilə də söhbət siyasi motivli cinayətlərdən getdikdə bu, belədir. Əminəm ki, bütün mövcud problemlərə rəğmən ölkənin hüquq mühafizə orqanlarında istənilən cinayəti açmaq iqtidarında olan yetərincə peşəkar insanlar var və onlar bunu ən qısa zamanda edə bilərlər. Etmirlərsə, deməli etməli deyillər. Başqa izahat tapa bilmirəm, çünki elə cinayətlər var ki, orda ümumiyyətlə kimisə axtarmağa ehtiyac da yoxdur, hər şey və hər kəs bəllidir, amma nəticə yoxdur. Məsələn, elə sizinlə də müsahibələrimizdə barəsində dəfələrlə danışdığımız Tərtər qətliamı.    

Sual: Cəmiyyətdə belə fikir var ki, son vaxtlar cəzasızlıq mühiti hökm sürür. Müxalifətçi Tofiq Yaqublunun döyülməsinə görə onun özünü ittiham etdilər, ictimai-siyasi fəal Bəxtiyar Hacıyevin oğurlanması və aşağılanması ilə bağlı bu işi araşdıranlar hələ ciddi bir nəticə ortaya qoymayıblar. Və onun oğurlandığı marşrut üzrə təhlükəsizlik kameralarının işləmədiyini deyiblər. İndi də jurnalistin başına gələnlər. Bütün bunlar nədən xəbər verir? Bu kimi halların üstünü açmamaqla nəyi ört-basdır etməyə çalışırlar? 

Cavab: Sualınız çox əhatəlidir və dərin, hərtərəfli cavab tələb edir. Ona görə də çalışacağam əsas məqamlara toxunum. Geniş anlamda bütün bunlar ilk növbədə ölkədə hüquq-mühafizə və hüquq-müdafiə sistemlərinin çökməsindən xəbər verir. Amma burda da təhlükəli bir məqam var: söhbət təkcə qanunların işləməməsindən yox, onların dövlət adından fəaliyyət göstərən hansısa cinayətkar dəstələrin əlində vətəndaşlara, cəmiyyətə qarşı alətə çevrilməsindən gedir. Təsəvvür edəndə ki, cinayətkara qarşı işləməli olan qanunlar və hüquqi mexanizmlər cinayətkarların əlində cinayət aləti rolunu oynayır, burda artıq dövlətin taleyini düşünməliyik. Bütün bunların da əsas səbəbi dövlət və hakimiyyət orqanlarının dərin kriminallaşmasıdır. Maraqlı budur ki, siyasi hakimiyyət belə vəziyyətin haraya qədər gedə biləcəyini dəyərləndirir ya yox? Yaranmış vəziyyət təkcə ayrı-ayrı şəxslərə deyil, artıq bütövlükdə cəmiyyətə, ictimai asayişə təhdiddir, amma hakimiyyətin vəziyyəti düzəltmək üçün nəinki effektiv addımlar atması, heç buna istəyinin olması da nəzərə çarpmır. Görünür, hakimiyyət dövlət orqanlarını yalnız özünüqoruma vasitəsi kimi görür və bu səbəbdən də onların daxilində gedən kriminallaşmanı ört-basdır etməyə, ona göz yummağa çalışır. Halbuki, yaxın keçmişdən belə yanaşmanın sonda ağır nəticələr vermiş ağrılı nümunəsi var. Mən Mahmudov MTN-nin cinayətkar dəstəyə çevrilməsini nəzərdə tuturam. Belə görünür ki, həmin nümunə də düzgün nəticələr çıxarmaq və adekvat addımlar atmaq üçün kifayət etməyib. Nəticədə isə Azərbaycan qanunla silahlanmış cinayətkarlıqla üz-üzə qalıb.  

Sual: Son olaylarla bağlı müxtəlif versiyalar var. Bir versiya ondan ibarətdir ki, kimlərsə DİN-i vurmaq üçün həmin quruma qarşı belə oyunlar qurur. İkinci versiya isə odur ki, bütün bunlar hakimiyyətin lap yuxarılarının razılığı ilə baş verir. Insanları qorxutmaq, susdurmaq üçün belə addım atırlar. Üçüncü versiya isə ondan ibarətdir ki, hansısa gizli əl ölkəni qarışdırmağa çalışır. Bu versiyalardan hansı daha məntiqlidir? Və sizin versiyanız nə ola bilər? 

Cavab: Versiya kimi hər üçünün mövcud olmaq haqqı var, amma birinci halda DİN, üçüncü halda isə DTX tədbir görərdi. Əgər belə tədbir görülmürsə, demək ən inandırıcı ikinci versiya görünür. Mənim versiyam isə bundan ibarətdir ki, hakimiyyət özünü qorumaq üçün daxili qrupların cinayətlərini ört-basdır etməyə məcbur olur ki, təki daxildəki kövrək balans pozulmasın, amma həm də ikinci versiyada olduğu kimi bu tipli cinayətlərin cəmiyyətdə xof və qorxu yaratmağa, fəal insanları susdurmağa xidmət etməsi onun da marağındadır.  

Sual: Bu hadisəni mərhum jurnalist Elmar Hüseynovun qətli ilə bənzədənlər var. Elmar Hüseynova da yaşadığı binanın blokunda liftdən çıxarkən atəş açılmışdı. Aytən Məmmədovaya da binanın blokunda, liftdə hücum edilib. Elmar Hüseynovun, eləcə də mərhum publisist Rafiq Tağının qatilləri hələ tapılmayıb. Ona görə də belə düşünənlər var ki, jurnalistə qarşı hücumların araşdırılması və cinayətkarların tapılması heç vaxt hakimiyyətin marağında olmayıb və bu hadisə də onlardan biri olacaq. Hakimiyyət bu tezisi məhv etmək üçün nə etməlidir?

Cavab: Mən əvvəlcədən dedim ki, bu cinayətin açılacağına əmin deyiləm və çox güman ki, açılmayacaq da. Elmar Hüseynovun qətli cəmiyyət üçün çoxdan açılıb, ona hakimiyyət tərəfindən hüquqi qiymət verilməyib. İki hadisə arasında oxşarlıq olsa da, prinsipial fərqlər də var. Elmar Hüseynovun qətli siyasi sifariş idi, Aytən Məmmədovaya hücum isə hakimiyyətdaxili qruplardan birinin təşəbbüsüdür. Ağırlıq dərəcələri də fərqlidir əlbəttə, amma eyni zamanda doğurduğu ictimai reaksiya baxımından hər iki hadisə çox oxşardır. İndi zənnimcə bu hadisənin üzərinə ciddi getmək, cinayətkarlığa sərt ictimai təpki vermək lazımdır, çünki əks halda heç kim növbəti jurnalist qətlinin törədilməyəcəyinə zəmanət verə bilməz. Yalnız bu halda hakimiyyət cinayəti açmağa məcbur olacaq. Sərt davamlı təpki olmasa o, heç bir tezisi məhv etməkdə maraqlı olmayacaq. Bütün əvvəlki cinayətlərdə olduğu kimi.   

Sual: Əgər bu dəfə cinayətkarlar tapılmazsa, bu tendensiya ölkəyə, hakimiyyətə, mediaya, cəmiyyətə nə vəd edir? Nə etmək lazımdır ki, ölkədə ictimai-siyasi şəxslər, bütün jurnalistlər, vətəndaşlar təhlükəsiz yaşasınlar?

Cavab: Qeyd etdiyim kimi ölkədə sürətlə kriminallaşma gedir, özü də ilk növbədə dövlət orqanlarında və bu, istənilən halda çox acınacaqlı tendensiyadır. Bunun uzun və qısa vadəli fəsadları ola bilər və qarşısı alınmasa olacaq da. Qısa müddətdə özünü göstərəcək əsas fəsad budur ki, bu gün jurnalistə, müxalif siyasətçiyə, ictimai fəala qarşı cinayət törətmək sifarişini icra edənlər sabah da öz maraqlarını təmin etmək üçün başqa cinayətlər törədəcəklər. Onda həmin cinayətkarlara toxuna da bilməyəcəklər, çünki onlar da öz sifarişçilərini şantaj edə bilərlər. Belə halların artması da uzun müddət davam edəndə ölkədəki kriminogen vəziyyəti ağırlaşdıracaq. Amma gördüyümüz kimi dövlət və hakimiyyət orqanları nəinki cinayətlərin açılmasına təşəbbüs göstərirlər, əksinə, hətta bir çox hallarda onları ifşa edənləri hədəfə almağa çalışırlar. Belə vəziyyətdə yeganə ümid cəmiyyətin özünədir. Yalnız cinayətkarlığa qarşı səfərbər olunmaqla və onunla sərt mübarizə aparmaqla vətəndaşlar özünün, ailəsinin və bütövlükdə cəmiyyətin  təhlükəsizliyini təmin edə bilərlər. Başqa çıxış yolu görmürəm və çox güman ki, heç yoxdur da.