Müstəqil jurnalistlərə Fransa mediasından gələn „iş təklifləri“

Son günlər Azərbaycanda müstəqil jurnalistlərə müxtəlif şəbəkələr vasitəsilə xarici medialardan “iş təklifləri” gəlir.

Fransanın bir neçə media orqanı, əsasən də, “Le Monde”, “Ouest-France” mediasının əməkdaşları kimi özünü təqdim edən şəxslər (həqiqətən də həmin medialarda həmin şəxslər çalışsa da, onların adından istifadə olunaraq jurnalistlərə saxta email yazaraq iş təklif edirlər) azərbaycanlı jurnalistlərdən bütün əlaqə vasitələrini istəyirlər.

Jurnalistlərə xarici media adından müraciət edən şəxslər onlara müxtəlif linklər, müqavilə imzalamaq üçün mobil tətbiq və proqramlar da göndəriblər, hətta bəzilərindən bank hesabları da soruşulub.
Bu proqramların isə daha çox telefon və kompüter məlumatlarını əldə etmək üçün istifadə edildiyi güman edilir.

Artıq bir neçə jurnalistə Fransa mediası adından iş təklif edilib, yalnız bir neçəsi bu məsələni sosial mediada paylaşıb. 

Hətta jurnalistlərdən biri saxta hesabdan email aldığı Fransadakı media orqanında adından istifadə olunan həmin şəxsin özü ilə əlaqə yarada bilib. “Ouest-France”-ın əməkdaşı Garance Haméon ona belə bir məktub yazmadığını təsdiqləyib. 

Bəs bu nə deməkdir? Bu kibercinayətkarlığın arxasında kim dayanır? Bunun məqsədi nədir?

Media Hüququ Qrupunun rəhbəri Xalid Ağəliyev mövzu ilə bağlı ASTNA-ya danışıb. 

* * *

Sual: Xalid bəy, son günlər Azərbaycanda müstəqil jurnalistlərə müxtəlif şəbəkələr vasitəsilə Fransa mediasında çalışan nüfuzlu şəxslərin adından saxta iş təklifləri gəlir. Sizcə, bu nə deməkdir?

Cavab: Xüsusilə, bəzi tanınan jurnalistlərdən belə təkliflər olması barədə oxumuşam. Son illərdə jurnalistlərin xüsusi təzyiq altında olmasının fonunda məhz tanınan media fiqurlarına belə təkliflərin saxta olması, hansısa məqsəd güddüyünü ehtimal etmək olar. Həm də məsələnin təkliflərin ölkəmizlə soyuq münasibətlərdə olan ölkədən gəlməsi tərəfi də maraqlıdır. Ümumilikdə bunu kim edir, məqsəd nədir, bəlkə doğrudan da iş təkilifimi edilir kimi suallara aydın cavab vermək çətindir. Müəyyən ehtimallar etmək olar. 

Sual: Burda məqsəd nə ola bilər? 

Cavab: Adətən, belə hallar saxta ola bilir, şəxsi bilgilərin ələ keçirilməsi məqsədi daşıyır. Fransanın dünya miqyasında tanınan media quruluşları var. Ölkələrimiz arasında soyuqlaşma fonunda bəlkə doğrudan da həmin medialarla əməkdaşlıq edən jurnalistlər əməkdaşlıqlarına son veriblər və yeni əməkdaşlıqlara kütləvi ehtiyac yaranıb? Təklif alanlar bunu araşdıra, onun dürüst-saxtalığını araşdıra bilərlər. Xüsusilə, azad jurnalistikanın çox riskli sahəyə çevrilməkdə olmasını nəzərə alsaq, əlaqəli rəsmi qurumların araşdırmağa həvəs göstərmədiyi belə təzahürlərin də məhz jurnalistikanın kontrolda tutulması məsədinə xidmət etdiyini güman etmək olar.

Sual: Müstəqil jurnalistlərin məlumatlarını əldə etmək üçün belə addımlar atmaq kibercinayətkarlıq deyilmi?

Cavab: Ümumiyyətlə, təkcə jurnalistlər deyil, bütün vətəndaşların şəxsi toxunulmazlıq hüququ var. Onlara aid şəxsi məlumatların toxunulmazlığı da bu hüququn əsas tərkib hissələrindən biridir. Ayrı-ayrı fərdlərə aid məlumatlar, həmin məlumatların qanunsuz, saxta yollarla əldə edilməsi, toplanılması cinayət məsuliyyəti yaradan haldır. Hazırkı dövrdə belə hərəkətlər adətən, kiber yolla, kompyuter sisteminə qanunsuz daxil olma yolu ilə həyata keçirilir. Haqqında danışdığımız məsələdə belə olayların baş verməsi ehtimalı yüksək görünür. Ona görə, ölçü-biçili, ehtiyatlı davranmaq, əlaqəli mütəxəssislərdən rəy alınması, şəxsi bilgilərə real müdaxilə ehtimalı olduqda müvafiq orqanlara da müraciət edilməsi lazımdır. 

Sual: Kibercinayətkarlığa qarşı dövlət orqanları mübarizə aparmalı deyilmi?

Cavab: Azərbaycanın cinayət qanunvericiliyi kibercinayətkarlığa görə məsuliyyət nəzərdə tutur. Bu məsuliyyət şəxsi məlumatların ələ keçirilməsindən tutmuş ən müxtəlif sferalarda belə əməllərə yol verilməsi hallarını əhatə edir. Müxtəlif nazirliklərdə spesifik sahələr üzrə kibercinayətkarlıqdan qorumanı təmin etməli olan qurumlar da yaradılıb. Biz son aylarda həmin qurumların bu sahədə müxtəlif fəaliyyətlərini, xüsusilə də ictimai mənəviyyatın qorunması kontekstində fərdlərin məsuliyyətə cəlb edilməsi hallarını müşahidə etmişik. Kiber təhlükə ehtimalı olan olaylara müdaxilə etmək, insanların belə təhlükələrdən qorunmasının təmin edilməsi belə qurumların fəaliyyətinin əsasını təşkil edir. Həmin qurumlardan təşəbbüs olmadıqda, qorumaya ehtiyac hiss edən fərdlər həmin qurumlara kömək üçün müraciət edə bilərlər.

Sual: Bu kimi hallarda jurnalistlər özlərini və hüquqlarını necə qoruya bilərlər?

Cavab: Söhbət ayrıca götürülmüş şəkildə jurnalistlərin qorunmasından gedirsə, xüsusilə, peşə fəaliyyəti kontekstində həmin kəsimi, habelə, ümumilikdə şəxsi həyatı müdaxilələrdən qorumalı olan qanunların işləyişinin effektiv olduğunu söyləmək çətindir. Təcrübədə dəfələrlə belə olayların baş verdiyini müşahidə etmişik. Təəssüflər olsun ki, əlimizdə belə hallara qarşı effektiv və vaxtında müdaxilələlərin olmasına dair nümunələr yoxdur. Təhlükə hiss edən jurnalistlər bütün hallarda hüquqi alətlərdən istifadə etməli, bu yöndə bütün cəhdləri sınamalıdırlar. Şəxsi imkanlar hesabına qorunmaq üçün də gərəkli addımlar atılmalıdır. Bu, ilk növbədə texniki biliklərin artırılmasını, mürəkkəb durumlarda sahəvi mütəxəssislərdən yardımlaşmanı əhatə edir. Hüquqların pozuntusu, şəxsi bilgilərə müdaxilələr baş veribsə, bunun nəticələrinin aradan qaldırılması – müdaxilə edənlərin məsuliyyətə cəlb edilməsi, ictimailəşmiş şəxsi bilgilərin ictimai sferadan silinməsi üçün mütləq hüquqi addımlar da atılmalıdır.