Berbok ərazi bütövlüyünə fokuslanır

Almaniyanın xarici işlər naziri Annalena Berbok uzun sürən Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin nizamlanmasının təşviqinə yönəlmiş diplomatik səfər çərçivəsində ötən həftə sonu Ermənistan və Azərbaycana iki günlük səfərini başa vurub. Onun missiyası hər iki tərəfin ərazi bütövlüyünün qarşılıqlı tanınmasına yönəlmiş mübahisənin həlli üzrə Avropa İttifaqının mövqeyini çatdırmaq və bununla da Dağlıq Qarabağın statusu məsələsini danışıqlar masasından effektiv şəkildə çıxarmaq məqsədi daşıyırdı.

Bu diplomatik səylərin ilkin şərtləri iki il əvvəl Almaniya kansleri Olaf Scholz, Fransa prezidenti Emmanuel Macron ilə birlikdə ərazi bütövlüyü və millətlərin öz müqəddəratını təyinetmə hüququ prinsiplərini birləşdirərək razılığa vasitəçilik etməyə çalışarkən qoyuldu. Bu yanaşma Dağlıq Qarabağa ən azı Azərbaycanın sərhədləri daxilində bir növ müstəqil status vermək məqsədi daşıyırdı. Lakin Prezident İlham Əliyevin 2020-ci il Müzəffər müharibəsindən sonra bu statusu tanımaqdan qəti şəkildə imtina etməsi və tam müstəqillikdə israr edən ermənilərin barışmaz mövqeyi son nəticədə danışıqların pozulmasına və hərbi əməliyyatların bərpasına səbəb oldu. Bu hərbi əməliyyatlar Qarabağda qondarma rejimin məğlubiyyətinə və ermənilərin bölgədən kütləvi şəkildə çıxmasına səbəb oldu.

Berbokun bölgəyə səfəri əvvəlcə 10 gün əvvəl planlaşdırılmışdı, Lakin Bakı və Yerevan danışıqlara gəlməmişdən əvvəl başlamağa hazır olduqlarını bildirdikləri üçün təxirə salındı, bu da sülh yolu ilə həll planlarını gücləndirmək üçün səmimi bir istək olduğunu göstərir. Oktyabrın 26-da Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan və azərbaycanlı həmkarı Əli Əsədov Gürcüstanın Baş naziri İrakli Qaribaşvilinin vasitəçiliyi ilə Gürcüstanda danışıqlar aparıblar. Paşinyan və əsədovun açıq bəyanatları hər iki tərəfin sovet dövrünün inzibati sərhədləri əsasında öz ölkələrinin ərazi bütövlüyünü tanıyan sülh müqaviləsi imzalamağa hazır olduqlarını göstərirdi. Paşinyan və Əsədov arasında bağlı qapılar arxasında aparılan müzakirələr bu pərdəarxası danışıqlarda əldə olunan potensial irəliləyişi vurğulayan əlavə nəticələrə gətirib çıxarıb.

Berbokun bölgəyə sürətli səfəri, sülh axtarışında ilkin gözləntiləri aşan əhəmiyyətli bir irəliləyiş əldə edildiyini göstərir. Həm Almaniya, həm də Avropa İttifaqı Azərbaycan və Ermənistan arasında tezliklə sülh sazişinin bağlanmasını Cənubi Qafqazda uzunmüddətli maraqlarının reallaşdırılması üçün zəruri hesab edir.

İlin sonuna qədər sülh müqaviləsinin imzalanması perspektivi, mövcud şərtləri nəzərə alaraq, indi inandırıcı görünür. Avropa diplomatik çərçivəsindən kənarda "3+3" təşəbbüsü təcil qazanaraq, Tehranda Ermənistan və Azərbaycan xarici işlər nazirləri arasında məsləhətləşmələrə kömək edib. Bundan əlavə, Rusiya öz rolunu təsdiqlədi və  Təhlükəsizlik Şurasının katibi Nikolay Patruşev Moskvanın tezliklə Ermənistan-Azərbaycan sülh müqaviləsinin bağlanmasına töhfə vermək niyyətini açıqladı.

Görünür, həm Brüssel, həm də Moskva müqavilənin imzalanması prosesini sürətləndirmək üçün koordinasiyalı addımlar atır, bir-birini vasitəçi kimi tamamlayır. Ukraynada Qərblə Rusiya arasında davam edən qarşıdurmaya baxmayaraq, bu toqquşma Qarabağ ətrafındakı hadisələrin trayektoriyasından da göründüyü kimi Cənubi Qafqaz münaqişəsinə çevrilmədi. Sabit və dinc Cənubi Qafqazda qarşılıqlı maraq bu əsas regionda dünya arenasında maraqların balansının möhkəmləndirilməsi məqsədi ilə uzlaşır.