Ermənistan-Azərbaycan sərhədində artan gərginlik: həssas tarazlıq

Bu yaxınlarda Nerkin kəndi yaxınlığında və Qafan rayonunda baş verən hadisələr yenidən Ermənistan və Azərbaycan arasında uzun müddətdir davam edən münaqişəyə diqqət çəkib. Azərbaycan Müdafiə Nazirliyinin Ermənistan qüvvələri ilə hərbiçilərin yaralanması və həlak olması ilə nəticələnən atışma haqqında məlumatı regionda vəziyyətin qeyri-sabit olduğunu göstərir.

Münaqişəyə görə məsul olan tərəflər haqqında fikirlər bir-birindən fərqlənir. Bəs biz real vəziyyət haqqında nə bilirik?

Azərbaycan Müdafiə Nazirliyinin fevralın 12-də yaydığı məlumatına görə, saat 13:37-də Ermənistan SQ-nin Qafan rayonunun Nerkin-And yaşayış məntəqəsi istiqamətində yerləşən mövqeyindən Dövlət Sərhəd Xidmətinin (DSX) Sərhəd Qoşunlarının Zəngilan rayonunun Kolluqışlaq kəndi ərazisində yerləşən mövqeyinə atəş açılıb. Nəticədə sərhədçi yaralanıb. Elə həmin gün saat 20:50-də və 23:40-da Ermənistan silahlı qüvvələrinin bölmələri Azərbaycan Ordusunun sərhəd zonasının şimal-şərq hissəsində yerləşən mövqelərini atıcı silahlardan atəşə tutub. Cavab olaraq fevralın 13-də saat 5:30-da “Qisas” əməliyyatı həyata keçirilib. Atışma nəticəsində “Yerkrapa” könüllülər ittifaqı qeyri-rəsmi hərbi-vətənpərvərlik təşkilatının dörd üzvü ölüb. Ermənistan Müdafiə Nazirliyi isə bu istiqamətdə atışmanın saat 9:30-da başa çatdığını iddia edir. Lakin gizli gərginlik hələ də hiss olunur.

Nəzər salınmalı olan əsas aspektlərdən biri Ermənistanda “Yerkrapa” könüllülər itifaqı kimi qeyri-rəsmi hərbi təşkilatların roludur. Bu qruplar formal olaraq Silahlı Qüvvələrin bir hissəsi olmasa da, böyük təsirə malikdir və sərhəd boyunca gərginliyi artıra bilər. Ermənistan daxilində çox vaxt belə qrupların alovlandırdığı revanşist əhval-ruhiyyənin artması onsuz da qeyri-sabit olan vəziyyəti daha da çətinləşdirir. Bu qeyri-formal hərbi birləşmələrin təmas xətti boyunca iştirakı sporadik toqquşmalar riskini artırır.

Bundan başqa, nisbi sülh dövründən sonra qəfil şiddətin baş verməsi münaqişənin dərin səbəbləri məsələsini gündəmə gətirir. Paşinyan hökuməti daxilindəki daxili çəkişmələr, sülh müqaviləsi ilə bağlı çıxılmaz nöqtəyə gəlməsi və davam edən ərazi mübahisələri kimi problemlər gərginliyi artırmağa davam edir. Azərbaycanın ER Konstitusiyasından Dağlıq Qarabağın Ermənistanın ayrılmaz tərkib hissəsi elan edildiyi Müstəqillik Bəyannaməsinə istinadın çıxarılması tələbi möhkəm həllə nail olmağın mürəkkəbliyini göstərir.

Xarici oyunçuların, xüsusən Birləşmiş Ştatlar, Avropa və Rusiyanın cəlb edilməsi münaqişəyə daha bir ölçü əlavə edir. Bu maraqlı tərəflər ardıcıl olaraq Ermənistanı Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanımağa və konstruktiv danışıqlara başlamağa çağırıblar. Bu yaxınlarda baş verən gərginlik baş nazir Nikol Paşinyanın diplomatiya və ya münaqişənin davam etməsi arasında seçim təqdim edərək, onun sülh müqaviləni bağlanmasına əlavə təkan verir. Ermənilərin əksəriyyətinin yeni bir müharibədən qorxduğunu nəzərə alsaq, Paşinyanın sülh əldə etməyə yönəlmiş mövqeyi, çox güman ki, güclənəcək.

Və nəhayət, sərhəddə bu yaxınlarda baş verən zorakılıq mürəkkəb tarixi incikliklər, ərazi mübahisələri və xarici təzyiq torunda istiqaməti müəyyən etmək üçün həssas tarazlığa ehtiyac olduğunu göstərir. Ermənistan və Azərbaycan arasında sülh müqaviləsinin bağlanması və ikitərəfli münasibətlərin yaxşılaşması perspektivləri qeyri-müəyyən olaraq qaldığı bir vaxtda daimi diplomatik səylər və dialoq zərurəti əvəzsizdir.  Yalnız konstruktiv qarşılıqlı əlaqə və güzəşt vasitəsilə bədnam zorakılıq dairəsini qırıb, regionda möhkəm sülhə nail olmaq olar.