Qafqaz uğrunda döyüş və yəhudi məsələsi

Çərşənbə günü Bakıda “İkinci Dünya Müharibəsində və Qafqazda xolokostun qarşısının alınmasında Azərbaycanın rolu” mövzusunda ikigünlük beynəlxalq simpozium işə başlayıb.

“Azərbaycan-Avropa Cəmiyyəti və Fransanın Yahad in Unum təşkilatının keçirdiyi simpozium zamanı Azərbaycan, Fransa, Almaniya, ABŞ və Böyük Britaniyadan olan tarixçilər Almaniya və SSRİ arasında qlobal döyüşdə Azərbaycanın rolu prizmasından İkinci Dünya Müharibəsi zamanı yəhudi məsələsinin səbəbləri və nəticələri barədə fikir mübadiləsi aparırlar. 

Prezident Administrasiyasının ictimai-siyasi şöbəsinin müdiri Əli Həsənov qeyd edib ki, etnik, irqi və dini dözümsüzlüyə əsaslanan gələcək potensial müharibələrin qarşısının alınması məqsədilə bu müharibənin tarixi hələ uzun müddət aktual olaraq qalacaq. 

Ekspertlərin ilk çıxışlarında müharibədə Azərbaycan amilinin iki xətti qeyd olunub. Bunlar faşizm üzərində qələbəyə Azərbaycanın töhfəsini və azərbaycanlı kollaborasionistlərin Hitler Almaniyasının tərəfində iştirakını əhatə edir.

Hər iki mövzuya iclasın “İkinci Dünya Müharibəsində SSRİ-nin və Almaniyanın Qafqaz siyasəti” adlı birinci hissəsində toxunulub. 

Qafqaz hərbi kampaniyasında Moskva və Berlin üçün strateji amil Şimali Qafqaz və Bakı nefti sayılırdı.

Hitler Qafqazı ələ keçirmək üçün iki cəhd tətbiq edirdi – 1941-ci ilin payızının sonunadək “Barbarossa” planı və 1942-ci ilin yayında şərq cəbhəsində uğursuzluqdan sonra “Edelveys” əməliyyatının keçirilməsinə dair direktiv qəbul edib. Bu barədə Londonun Almaniya Tarixi İnstitutundan Feliks Romer bildirib.

Azərbaycanlı tarixçilər İlqar Niftəliyev və Fərhad Rəcəbov Qafqaz uğrunda döyüşlərdə azərbaycanlıların ön cəbhədə və cəbhə arxası neft mədənlərində qəhrəmancasına iştirakı ilə bu planların baş tutmamasına dair bilgi veriblər.

Həmin günlərdə Qafqaz uğrunda döyüşlərdə yəhudi məsələsi xüsusi tarixə malik idi. Bir yandan Bakı SSRİ-nin şərq hissəsindən olan yəhudilər üçün xilasetmə sığınacağı idi, digər yandan alman komandanlığı tərəfindən Qafqazda etniklərarası qarşıdurma üçün istifadə olunurdu. Və nəhayət, müharibədə azərbaycanlıların almanların tərəfində iştirakı və onların məsələn, Lyublyana gettosunda yəhudilərin qətlinə bağlılığı nəzərə çarpmırdı.

İkigünlük simpozium keçmişin daha aydın mənzərəsini yaratmaq məqsədilə bu və digər məsələlərin müzakirəsini qarşıya məqsəd qoyub. 

İkinci Dünya Müharibəsində Azərbaycanın və onun neftinin rolu barədə plenar iclaslarla yanaşı Qafqaz yəhudilərinin məhv edilməsi və xilası məsələsinə də toxunulması planlaşdırılır.—0—