Apellyasiya və Ali məhkəmələr vətəndaşların öz evlərindən çıxarılması barədə qərarı təsdiqləyiblər

2018-ci il sentyabrın 26-da Bakının Nəsimi rayonunda Abbas Səhhət və Nəsib Yusifbəyli küçələrindəki evlərin iki sakini - Zümrüd Balakişiyeva və Ələddin Əliyevin iddiaları üzrə iclas keçirilib.

Apellyasiya Məhkəməsinin qərarından kassasiya şikayətinə baxılıb. Belə ki, Apellyasiya Məhkəməsi bakılıların daşınmaz mülkiyyətinin qəzalı vəziyyətdə olması, bu daşınmaz əmlakın sökülməsi, yerində hündürmərtəbəli binanın tikilməsi və həmin binada əvvəlki mənzillərin sahiblərinə mənzil verilməsi, tikinti müddətində isə müvəqqəti mənzil icarəsi üçün maliyyə vəsaitinin ayrılması barədə Nəsimi Rayon İcra Hakimiyyətinin 21 oktyabr 2016-cı il tarixli 196 saylı tələbini təmin edib. Bu qərar Nazirlər Kabinetinin 25 fevral 2016-cı il tarixli 86 saylı qərarına əsaslanır. Qərarda Bakı şəhər yerli icra hakimiyyətlərinə (o cümlədən Nəsimi rayonu) tapşırılır ki, qəzalı bina 5 il ərzində sökülərək yerində yenisi inşa edilsin. Müvəqqəti yaşamaq üçün sakinlərə maliyyə vəsaiti ayrılsın. Bu barədə Turan-a sakinlərdən biri, iddiaçıların nümayəndəsi Viktor Sapunkov bildirib.

Azərbaycan Ali Məhkəməsi Gloria Palace MMC və Nəsimi Rayon İcra Hakimiyyətinin tərəfini tutub.

Nazirlər Kabinetinin 86 saylı qərarının 1.2 bəndinə görə, tikinti şirkətlərinə tapşırılıb ki, tikinti ya şirkətlərin öz hesabına ya da kredit cəlb edilməklə həyata keçirilsin. Həmin bənddə göstərilir ki, bu tikinti yalnız fiziki və hüquqi şəxslərin razılığı və mövcud mülki qanunvericilik əsasında həyata keçirilsin. Vətəndaşlara onların mülkiyyətində və ya istifadəsində olan ev və ya torpaq sahəsinin dəyəri ödənilməli, ya da əvəzində həmin yerdə ev verilməlidir. Aydındır ki, mülkiyyətin dəyərinin ödənilməsi bazar qiymətinə, həmçinin evin yerləşdiyi zonaya əsasən həyata keçirilməldir.

Nəsimi Rayon İcra Hakimiyyəti 1.2-ci bəndə məhəl qoymayıb. Məhkəmələr isə buna göz yumublar. "Mən Bakı şəhərinin digər rayonlarının analoji qərarlarını gördüm. Onlarda da Nazirlər Kabinetinin 86 saylı qərarının 1.2-ci bəndinə məhəl qoyulmayıb. İH başçılarının bütün sərəncamlarında şablon olaraq evlərin qəzalı olmasının tanınmasından danışılır, şübhəli mənzil-tikinti kooperativlərinə (bizim Gloria Palace MTK kimi) həmin evin sökülməsi və yenisinin inşası tapşırılır.

Belə şirkətlərin nizamnamə kapitalı o qədər kiçikdir ki, əgər bu MTK-lar öz üzərlərinə düşən öhdəlikləri yerinə yetirməsələr, onlar borc öhdəliklərilə bağlı kreditorlarla hesablaşmaq iqtidarında deyil. Faktiki olaraq vətəndaşları mülkiyyıtçilər və MTK arasında müqavilə bağlamağa məcbur edirlər, tikintiyə icazə verən yerli İH isə gələcəkdə heç nəyə cavabdeh olmur".

İH öz sərəncamında göstərib ki, binanın qəzalı olması FHN yanında Tikintiyə Nəzarət Dövlət Agentliyinin verdiyi vizual baxış aktına əsasən tanınıb. Məsələ bundadır ki, Azərbaycanda binanın qəzalı vəziyyətdə olmasının tanınması yalnız məhkəmələr tərəfindən və Azərbaycan Mənzil Məcəlləsinin 28-ci maddəsinə əsasən həyata keçirilir, həmçinin Azərbaycan Dövlət Tikinti və Şəhərsalma Komitəsinin təsdiqlədiyi "Bina və qurğuların texniki vəziyyətinin müayinəsi və monitorinqi qaydaları" AzDTN 1.7-1 dövlət normaları və Azərbaycanın da qoşulduğu GOST 31937-2011 beynəlxalq normaları ilə tanınır. Həmin normalarda göstərilir ki, mülkiyyətdə olan binaların və qurğuların texniki vəziyyətinin müayinəsi yalnız mülkiyyətinin xahişi və icazəsi ilə həyata keçirilir. Əks halda Azərbaycan Mənzil Məcəlləsinin 28-ci maddəsi tətbiq edilə bilər.

Bütün bu məqamlar 1-i və 2-ci instansiya məhkəmələr tərəfindən pozulub. Ali Məhkəmə Apellyasiya Məhkəməsinin qərarını doğru sayıb. Çünki daşınmaz mülkiyyətin yerləşdiyi torpaq iddiaçının öz mülkiyyəti deyil. Lakin daşınmaz əmlaka üzərində mülkiyyət hüququnu nəzərə alsaq, vətəndaşın mülkiyyətinin altındakı torpaq onun qanuni istifadəsindədir. 86-cı qərarın 1.2 bəndində bu məqam xatırladılır, həmçinin Torpaq Məcəlləsi ilə təsdiqlənir. Məcəllədə deyilir ki, torpaq sahəsi sənəddə əksini tapır və orada onun sərhədləri göstərilir və topoqrafik sənədlə əksini tapır. Belə sənəd texniki pasportdur ki, mülk kağızı (kupça) ilə birlikdə verilir. Torpaq Məcəlləsinin 88-ci maddəsinə görə, binanın (fərdi yaşayış evi) və ya qurğunun torpaq sahəsinin bir hissəsinə mülkiyyət hüququ onu əldə edən şəxsə keçir. "Daşınmaz əmlakın dövlət reyestri haqqında" qanuna əsasən "üzərindəki mülkiyyət hüququnun qeydə alındığı torpaq sahəsi və onun üzərində yerləşən daşınmaz əmlak vahid daşınmaz əmlak obyekti kimi qeydiyyata alınır". Vətəndaşların müəyyən edilmiş mülkiyyətə sahibliyi və istifadəsi ilə bağlı hər hansı məhdudiyyətlər göstərilmir. Bu, o deməkdir ki, vətəndaşlar həqiqətən əmlakın mülkiyyətçiləridir və onların əmlakının altındakı torpaq vətəndaşların qanuni istifadəsindədir. Onların razılığı olmadan heç kim öz istıyilə əmlakla bağlı sərəncam verə bilməz. Lakin Ali Məhkəmə bu fakta kobud şəkildə məhəl qoymayıb.

Ali Məhkəmə hesab edir ki, Gloria Palace MMC-nin mülkiyyətçilərlə eyni müqaviləni imzalamağı təklif etməsinə baxmayaraq, bu, həmin MMC-yə etibar etməməyə əsas vermir. Ancaq şirkətin imzalanmasını təklif etdiyi müqavilə ikitərəflidir və MMC sifarişçi kimi çıxış edir, şirkət müflis olduğu halda mülkiyyətçilərlə necə ödəniş edəcəyi haqda məlumat vermir. Müqavilədə əmlakən Dövlət Əmlak Komitəsində ilkin qeydiyyatı yoxdur, öncədən bəlli olmayan durum yaranarsa Gloria Palace tərəfindən zəmanət göstərilmir.

Nazirlər Kabinetinin 86 saylı qərarını nədənsə "pilot layihə" adlandırıblar, halbuki, bu, Mənzil Fondunun renovasiyası layihəsidir və guya, dövlət səviyyəsində icra edilir. Əgər bu polit layihə dövlət səviyyəsində icra olunursa, o zaman adekvat sual orta çıxır: Niyə İH sifarişçi kimi, tikinti şirkəti isə podratçı kimi çıxış etmir? Niyə İH müqavilədə birinci tərəf kimi iştirak etmir və fors-major vəziyyətdə mülkiyyətçiyə əmlakı ilə bağlı heç bir dövlət zəmanəti vermir?

Cavab belə ola bilər: İH xüsusi öhdəlik daşımadan bu layihədən gələn mənfəətdə maraqlıdır, bu is artıq korrupsiyalaşmış sxemdir və qanunla cəza nəzərdə tutulur.

Sonra Ali Məhkəmə üzərində bizim əmlakın yerləşdiyi torpaq sahəsinin İcra Hakimiyyəti tərəfindən tikinti kooperativinə icarəyə verilməsi məsələsinə baxmayıb. Torpaq icarəsi haqqında qanuna, həmçinin daşınmaz əmlakın dövlət reyestri haqqında qanuna görə, belə müqavilələr əgər 11 aydan çox müddətə bağlanırsa torpağın qanuni sahibi və ya mülkiyyətçinin razılığı ilə notariat qaydasında qeydiyyata alınmalıdır. Ancaq nəticədə İH vətəndaşın razılığı olmadan insanların əmlakının yerləşdiyi və onların qanuni istifadəsində olan torpağı hansısa tikinti şirkətinə icarəyə verib və sakinləri MMC ilə müqavilə bağlamağa məcbur edir. Sakinlər bu şirkətə inanmırlar.

"Bütün bunlardan belə çıxır ki, yerli İH başçılarının və Nazirlər Kabinetinin sərəncamları nə olursa olsun, bu qərarlar qanunun aliliyinə- Respublika Konstitusiyasına uyğun olmalıdır. Azərbaycan Konstitusiyasında deyilir: "Azərbaycan Respublikasında daşınmaz əmlak toxunulmazdır və dövlət tərəfindən mühafizə olunur. Məhkəmə qərarı olmadan heç kim mənzil hüququndan məhrum edilə bilməz". Ancaq nəticə necədir? Azərbaycan Ali Məhkəməsi kassasiyaya mahiyyəti üzrə baxmayıb, qanunların təfsirinin düzgünlüyü ilə bağlı Apellyasiya Məhkəməsinin qərarını yoxlamayıb. Bizim məhkəmələr korrupsiyalaşıb və qanunvericiliyin nəzərdə tutduğu kimi müstəqil deyil. Mülkiyyət hüququ kobud şəkildə pozulur", - V.Sapunkov məktubunda bildirib.

O, Ali Məhkəmənin antikonstitusion qərarı ilə əlaqədar Konstitusiya Məhkəməsinə müraciət edəcək və Ali Məhkəmənin kassasiya şikayətinin təfsir edilməsinə baxılmasını xahiş edəcək. Həmçinin mülkiyyət hüquqlarının kobud posulması ilə bağlı Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinə şikayət veriləcək.