Avropa İttifaqı və Azərbaycan Vilnyus Sammiti ərəfəsində

Vilnyusda keçiriləcək Şərq Tərəfdaşlığı sammitinə sayılı günlər qaldığı bir zaman Aİ-Azərbaycan arasındakı əlaqələrlə bağlı geniş müzakirələr aparılmaqdadır. Aİ-Azərbaycan arasındakı əlaqələrin qüvvətləndirilməsi, Şərq Tərəfdaşlığı (ŞT) çərçivəsində qonşuluq siyasəti vasitəsilə və ikitərəfli əsasda siyasi və ticarət aspektlərinin dərinləşdirilməsi üçün indi yaxşı zamandır.

Azərbaycanın Şərq Tərəfdaşlığında və Vilnyus sammitində iştirakının nə üçün vacib olduğunu və münasibətlərimizin dərinləşdirilməsi istiqamətində nə üçün hamımızın işləməli olduğunu Sizlərə izah etmək istərdim.

İlk öncə: Qarşılıqlı fayda bizim tərəfdaşlığımızın əsasında durur. Siyasi assosiasiya, iqtisadi inteqrasiya və vətəndaşların mobilliyini artırmaqla Aİ öz Şərq tərəfdaşlarını özünə daha da yaxınlaşdırmağa çalışır. Siyasi və ticarət əlaqələrinin dərinləşdirilməsi və oxşar və ya eyni standartların təmin edilməsi üçün qanunvericiliyin uyğunlaşdırılması vətəndaşlara və bütün regiona real və güclü fayda qazandıracaqdır. Bu cəhdin əsasında duran prinsip hər iki tərəfin seçiminə hörmət etməkdir. Biz millətlərin müstəqil seçiminə, münasibətlərin bərabərliyinə, öz tərəfdaşlarımızla inkişaf etdirdiyimiz siyasi və ticarət münasibətlərindən qonşularımızın öz qonşularının da faydalana biləcəyinə inanırıq. 

İkincisi: Biz bütün tərəflərə dair eyni metod tətbiq etmirik. Bizim yardım alətlərimiz ümumidir, ancaq hər zaman hər bir tərəfdaşın fərdi ehtiyac və iddiaları əsasında ona uyğunlaşdırılmış həll yollarını tapmaq üzərində çalışırıq. Hər bir tərəfdaş unikal olub, münasibətlərə unikal xüsusiyyətlər gətirir. Azərbaycanla bağlı enerji əməkdaşlığının strateji mühümlüyü, birgə cəhdlərimizin konkret faydasını artıq gördüyümüzü bir daha vurğulamağa ehtiyac yoxdur. Cənubi Qaz Dəhlizi artıq yazı löhfəsi üzərində olan nəzəri layihə deyildir, bütün iştirakçı tərəflərin mənfəəti üçün həyata keçirilmək ərəfəsindədir. Bu, 2019-cu ilədək Avropanı ilkin olaraq 10 milyard kub metr qazla təmin edəcək, orta müddətdə isə Avropanın illik ehtiyaclarının 10%-dən artıq hissəsini ödəyəcək, beləliklə, bizim enerji təhlükəsizliyimizə, qiymətlərin sabitliyinə, inkişaf və əmək fəaliyyətinə töhfə edəcəkdir. Bu, Avropa və Azərbaycanın ən yaxşı maraqlarına xidmət edir. Ancaq əməkdaşlıq tək enerji ilə məhdudlaşmır.

Üçüncü: Bizim tərəfdaşlıq ümumi dəyərlərə: demokratiya, insan hüquqları və əsas azadlıqlara və qanunun aliliyinə əsaslanır. Bu dəyərlər Avropa İttifaqı üzvlərinə İkinci Dünya Müharibəsindən sonra sülh və əmin-amanlığı qoruyub saxlamağa yardım etmiş, bu gün isə Avropa vətəndaşlarının gündəlik həyatını istiqamətləndirməkdədir. Biz bu dəyərlərə dair birgə götürülmüş öhdəliklərə əsaslanan real tərəfdaşlıq arzusundayıq ki, Azərbaycan vətəndaşları əsaslandırılmış siyasi hüquq və azadlıqlardan faydalana bilsinlər. Cəmiyyətin dəyişməsində və onun müasirləşdilməsində, sağlam nəzarət və tarazlaşdırma sistemi olan, ifadə azadlığını təmin edən, qeyri-şəffaflığa və cavabdehsizliyə qarşı müdafiəyə zəmanət verən dərin demokratiya və plyuralizmin qurulması prosesində vətəndaş cəmiyyəti bu baxımdan əsas rol oynayır. 

Dördüncü: Azərbaycanın regionda xüsusi mövqe tutduğunu ciddi qəbul edirik ki, bu regionda xarici siyasət yürütmək müxtəlif qonşularla əməkdaşlığı həssas şəkildə tarazlaşdırmaq, eyni zamanda xarici təzyiq və həll olunmamış münaqişə ilə məşğul  olmaq deməkdir. Bu kontekstdə, inanıram ki, Aİ-nın irəli sürdüyü model çox təkliflər edəcəkdir. Bu model müxtəlif əməkdaşlıq sahələrində aydın məqsədlər qoyur, ancaq bir prinsip hamısında tətbiq edilir: tərəfdaşların əməkdaşlıq etmək və ishalat istiqamətində öhdəlik götürmək iddiası nə qədər böyük olarsa, Aİ-nın da götürdüyü öhdəliklər də bir o qədər artar. Biz Azərbaycanın Şərq tərəfdaşlığındakı xüsusi rolunu da eynilə ciddi qəbul edirik ki, bu da ölkənin İslam dünyası ilə ənənəvi münasibətləri sayəsindədir; dini və mədəni müxtəlifliyi ilə Azərbaycanın verdiyi töhfəyə dəyər veririk.  

Beşinci: Qonşularımızla siyasət və əməkdaşlıq digər regional layihələri qarşılıqlı şəkildə istisna etmir. Məsələn, biz maneələrin aradan qaldırılmasına və son nəticə olaraq gələcəkdə Atlantik okeanın sahillərindən Sakit okean regionunadək uzanan azad ticarət məkanının qurulmasına çalışırıq. Bizim yanaşma maneələri yaratmaq deyil, onları aradan qaldırmaqdır. Assosiasiya Sazişləri məhz bu istiqamətə yönəlmiş, tək biz və tərəfdaşlarımız üçün deyil, həm də tərəfdaşlarımızın öz qonşularına fayda qazqandırmaq məqsədi güdür. 

Altıncı: Vilnyus sammiti münasibətləri daha yüksək pilləyə qaldırmağa böyük fürsət verir. Viza Rejiminin Sadələşdirilməsi Sazişinin, sonradan isə Readmissiya Sazişinin imzalanması Azərbaycan vətəndaşlarının Avropaya səfər etməsini çox asanlaşdıracaq, Aİ-na Üzv Dövlətlərin vətəndaşları ilə daha çox qarşılıqlı əlaqə qurmalarını təşviq edəcəkdir. Müzakirə etdiyimiz Strateji Müasirləşdirmə naminə Tərəfdaşlıq enerji sahəsindən kənara çıxan əməkdaşlığa strateji elementlər gətirə bilər. Enerji artıq strateji tərəfdaşlıq qurduğumuz bir sahədir, yaxşı idarəetmə, müasirləşdirmə və demokratikləşmə daxil olmaqla digər sahələrdə də strateji münasibətlər qurmaq arzusundayıq.

Assosiasiya Sazişi ətrafında danışıqlar başa çatdıqdan sonra Vilnyus iqtisadi əməkdaşlıq üçün yeni imkanlar açacaq, iqtisadiyyatın müasirləşdirilməsi ilə inkişaf və əmək fəaliyyətinə təsir edəcəkdir. Nəqliyyat əlaqələrinin müasirləşdirilməsi və ümumi tənzimləyici standartlar vasitəsilə ticarət münasibətləri genişlənəcəkdir. Insanlar və mallar müasir sərhəd keçidlərindən daha asanlıqla keçə biləcəklər. Enerjidən səmərəli istifadə və bərpa olunan enerji mənbələrinin təşviqi iqtisadiyyatın yaşıllaşmasına töhfə edəcəkdir. Avropanın münaqişələrin həlli ilə bağlı ağır zəhmətlə qazandığı təcrübəsi vardır. Aİ hər zaman öz təcrübəsini bölüşməyə hazırdır.

Azərbaycanın Şərq Tərəfdaşlığında və Vilnyus sammitində fəal iştirakının nə üçün mühüm olduğunun səbəbləri vardır. Biz bu əməkdaşlığı qarşılıqlı surətdə zənginləşdirməliyik. Vilnyus və ondan sonrakı mərhələdə tərəfdaşlarımızın özlərinin iddialı olmaq istədiyi qədər biz də iddialı olacağıq, tərəfdaşlarımızın islahatları səmərəli apara bildikləri dərəcədə biz də səmərəli işləyəcəyik. Bizim tərəfdaş ölkələrin vətəndaşlarının xeyrinə, daha sabit və müasir regionun xeyrinə demokratiya və qanunun aliliyinə doğru yolun açılması prosesi davam edəcəkdir.