Avropa Oyunlarının ev sahibinin dəbdəbəsi və yoxsulluğu

Sirr deyil ki, küçənin öz yazılmamış qanunlar var. O, yazılmış qanunlarla yaşaya bilməz, heç bunu istəmir də. Onda yaşayan hər kəs qanunsuzluğa tabe olmalıdır.

Yeniyetmə və küçə sakinisənsə, demək olar ki, HEÇ KİMSƏN – sənin hüquqların, şəxsiyyətini təsdiq edən sənədin, isti yatağın, gündəlik isti naharın, çimmək, məktəbə getmək imkanın və adi uşaqlar və yeniyetmələr üçün adi olan digər məişət şəraitin yoxdur.

Bütün bunlara sahib olanlar dəyər vermir, sahib olmayanlar isə hər iki halda öyrəşirlər və hər şeyi belə də olmalıymış kimi qəbul edirlər.

Bu qədər lirik ricətə məni 14-16 yaşlarında dörd yeniyetmənin taleyi vadar etdi. Dördü də ofisimizin yerləşdiyi həyətdə skamyada oturub çörək istəyirdilər. Uşaqlar ünsiyyətcil idilər və asanlıqla söhbət qururdular, öz valideynləri, necə yaşadıqları, harada gecələdikləri, nə yedikləri haqqında danışdılar. Onların danışdıqlarının yüz faiz səmimi olduğunu iddia etməyəcəyəm, amma onlara inanmaqdan başqa alternativimiz yox idi.

Baba Bədəlov 6 yaşından küçələrdə yaşayır, indi isə 16 yaşındadır. Anası həbsxanada cəza çəkir, atası içir, o özü isə çörək-su dalınca qaça-qaça acınacaqlı həyat keçirir. Oğlanlar sədəqə ilə yaşayırlar, “gecəliyinə” 2 manat verərək, internet-klubda yatırlar. Günortaları istənilən hava şəraitində küçələrdə sülənirlər.

Nuxan Gülümcanov 8 yaşından küçələrdədir, yanvarda 14 yaşı tamam olub. “Valideynlərim boşanıb, anam və atam özlərinə ailə qurublar”, deyir Nuxan.

15 yaşlı İnşallah Bəkirov 10 yaşından küçə sakini olub. Anası vəfat edib, atası həbsanadadır. Qohumlarını görmək ona qismət olmayıb.

14 yaşlı Natiq Əliyev 8 yaşından küçələrdədir. Onun sözlərinə görə, valideynləri qəzada həlak olub, əmisi isə öz evində onu görmək istəməyib. Yeri gəlmişkən, onların heç birinin sənədi yoxdur.

Nə isə etməli olduğumuzu başa düşərək, biz Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinə müraciət etməyi qərara aldıq. Qurumun hüquq şöbəsinin rəisi Taliya İbrahimova lazımi diqqəti göstərib, talesiz yeniyetmələri internatlardan birinə yerləşdirməyi vəd edib.

Dövlət Komitəsinin sədr müavini Aynur Sofiyeva şəxsən “SOS kəndi”nə müraciət edib, lakin orada yalnız 12 yaşına qədər uşaqları qəbul edə bildiklərini bildiriblər. Bu zaman o, 2 saylı internatla əlaqə saxlamağa çalışıb, bu cəhd də uğursuz olub, belə ki, bu yeniyetmələr internatın kontingentinə uyğun gəlməyiblər. Son ümid yeniyetmələrin “Ümid yeri” uşaq evinə yerləşdirilməsi olub.

Uşaqlar oraya qəbul ediliblər, amma orada da “çərçivələrə uymayıblar” və bir gün sonra yenidən bizim həyətə gəliblər. “Ümid yeri”nin nümayəndəsi deyib ki, “qoy hələlik uşaqlar yaşasınlar, sonra baxarıq”,

Kifayət qədər acınacaqlı mənzərə yaranır. Çoxdandır küçədə yaşayan və 12 yaşından böyük olan uşaqlara heç yerdə yer yoxdur. Onlar internatların, uşaq evlərinin kontingentinə “uymur”. Ölkədə küçədə yaşayan yeniyetmələrin reabilitasiya dövrü keçib, yuxarıda adı çəkilən müəssisələrin kontingentinə “uyğunlaşması” üçün reabilitasiya mərkəzi yoxdur. İllərlə qazanılmış zərərli vərdişlər, davranış norma və qaydalarının tamamilə başa düşülməməsi və savadsızlıqdan arınmaq onlar üçün çətin olacaq, aylarla yuyulmamış bədənlərinə hopmuş çirk kimi.

Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsindən bildiriblər ki, reabilitasiya mərkəzlərinin yaradılması zərurəti ilə əlaqədar dəfələrlə müvafiq instansiyalara müraciət ediblər, belə ki, hazırda küçədə yaşayan uşaqları yerləşdirməyə yer yoxdur. Zənnimcə, küçə uşaqlarının kiçik yaşlarından uşaq evlərində və internatlarda qalanlardan fərqləndiyini aydınlaşdırmaq lazımdır, belə ki, onlara elementar davranış normaları aşılanır, qadağalar qoyulur, bu da uşağın davranışında pozğunluğun qarşısını alır.

Ölkə küçələrində yaşayan kimsəsiz uşaqların sayı ilə bağlı hansısa statistik məlumatlar tapmaq mümkün olmayıb. Yalnız bu rəqəmləri tapmaq mümkün oldu: 2012-ci ildə ölkədə 450-yə yaxın kimsəsiz uşaq olduğu müəyyən edilib, YUNİSEF iddia edir ki, onların 90%-i Bakıda yaşayır. Birbaşa bu problemlə əlaqəsi olan dövlət qurumlarına üz tutaraq, onlardan bir qədər mərhəmət göstərməyi xahiş etmək istəyirik. Bəlkə belə yeniyetmələr üçün gecəni yatıb, gündə heç olmasa bir dəfə qaynar yemək yeyə biləcəkləri hansısa gecələmə yerləri təşkil etməyə dəyər? Axı bu, həm də bir növ azyaşlılar tərəfindən törədilən cinayətlərə qarşı mübarizə tədbiridir.

Bəlkə hakimiyyət təkcə tam və mükəmməl rifah görüntüsü üçün dəbdəbə yaratmaq yerinə, bu ciddi məsələlərə də diqqət yetirməlidir? Bu uşaqlar hərfləri tanımırlar, oxuya bilmirlər, yalnız belə erkən atıldıqları böyük həyatın iç üzünü bilirlər.

Polisə və onun əməllərinə gəlincə, kimsəsiz yeniyetmələrin sözlərinə görə, hüquq-mühafizə orqanları onlara qarşı heç də xoş davranmayıblar. Niyə amansızlıq ən yüksək dərəcəyə çatır, niyə bu səfilləşmiş yeniyetmələrə qarşı cəmiyyətin tullantıları kimi davranırlar? Bütün səyləri birləşdirib onları daha uyğun səviyyəyə qaldırmaq daha yaxşı olmazıdmı? Gəlin bunu bir sınayaq! “Axı həyatda elə şey olmur ki, uşaqlar lazımsız olsun...”

Təranə Kazımova

PS: Bu yeniyetmələr son bir həftədə bizim həyətdə sığınacaq axtaran ikinci qrupdur.

Bundan əvvəl ikinci qrupdan bir qədər kiçik yaşlı iki oğlan və bir qız karton qutulara yerləşərək pilləkənin altında yatırdı. Onlarla söhbət etmək cəhdləri baş tutmamışdı, onlar böyüklərə etibar etmirlər...