DEKABRIN 17-DƏ NƏCƏFIN VƏFATINDAN 10 IL KEÇDI�

Nəcəf gedəndən çox sonralar aydın oldu mənə ki, onu ancaq ağ fonda xatırlayıram. Ağ üzündə qara bığları və şirin, mehriban təbəssümü. Kişi təbəssümü. Mütləq tüstülənən siqaretlə. Nəcəf hər cəhətdən qamətli kişiydi. Həm fiziki, həm mənəvi. Çiyinlərinin kiminsə önündə büküldüyünü görmədim. İndi elə ziyalı demək olar ki, yoxdur, ya da bir əlin barmaqları ilə sayılacaq qədər, kasadlıqdır. Bəlkə o vaxtlar da belə idi, sadəcə mən hiss etməmişəm. Nəcəf gedəndən çox sonralar başa düşdüm ki, kişi adlarının arasında Nəcəfdən zərifi yoxdur. Adının zərifliyi xasiyyətinnəniydi. Onu da sonralar anlamışdım ki, xasiyyət və xarakter sözləri sinonim deyil, tamam fərqli anlayışlardır. Nəcəfin xasiyyəti qayaçiçəyi kimi zərif, xarakteri sal qayanın özü kimi sərt idi. Prinsipial məsələlərdə heç bir güzəşt bilməyən Nəcəf, məişətdə ipək kimi. Xarakterindəki Avropa insanına xas olan cizgilər, xasiyyətindəki şərqli cizgiləri ilə ziddiyyət yaratmır, əksinə bir-birini tamamlayırdı. Yaddaşım aldatmırsa, Hikmət Sabiroğlu yazmışdı onunçün ki, "Nəcəf -oturuşunu, duruşunu bilən kişi". Ola bilsin ki, Nəcəfi sevməyənlər tapılardı, daldada ayağının altını qazıyanlar, arxasınca danışanlar, hərçənd ki, buna inanmaq çətindir. Amma ona hörmətsizlik etmək mümkün deyildi, insanlarla mnasibətdəki səmimilik və davranışındakı adi, eyni zamanda heyrətamiz yüksək mədəniyyət buna imkan vermirdi.

Xalq hərəkatı dövründə Azərbaycan jurnalistikasının lokomotivi olsa da özy çox az yazardı.Amma yazılarını oxuyanda görürdün ki, sən demə, dil belə yüksək mədəniyyətlə danışa bilir.

Elçibəy Nəcəfi yüksək qiymətləndirər, əsrin əvvəllərindəki məşhur ziyalılarla müqayisə edərdi. O, Nəcəfi siyasətə qısqanırdı, rəva görmürdü siyasi oyunlardakı çirkaba bulaşsın, Elçibəyin yanındakılar isə siyasəti Nəcəfə qısqanırdılar. Çalışırdılar ki, vacib siyasi qərarların qəbulunda onun iştirakı və ya təsiri olmasın. Əksər hallarda istədiklərinə nail olurdular.
Çünki, Nəcəf mədəniyyətinin, Nəcəf saflığının özəyində bir həya vardı. Kişi həyası. Kişi həyası deyəndə ki, yuksək mədəniyyətə malik normal adamın abır-həyası.
Biz onu itirdikdən xeyli sonra haqqında yazdığım bir yazıda Nəcəfin mühüm bir cəhətini qeyd etmişdim və indi bunu sizə təkrarən demək mənə yalnız baş ucalığı gətirər, çünki təkrar da olsa bu təkrar Nəcəf haqqındadır: " Ruslarda bir söz var - poryadoçnost. Bu sözü Azərbaycan dilinə çevirmək olmur. Çünki bir neçə anlamı ehtiva edir özündə - saflıq, düzlük, təmizlik,vicdanlılıq, yaltaqlıq bacarmayan və s. "Nəcəf bıl DNK poryadoçnosti sredi lyudey"". Nəcəflə çiyin-çiyinə işləyənlər, təmasda olanlar Nəcəf saflığına yoluxurdular.
--

İki epizod danışım onun həyatından, qoy Nəcəfi görməyən gənclərdə onun haqqında azacıq da olsa təsəvvür yaransın. Danışacağım epizodlardan birini teleekranlarda görmüsünüz. Bu məşhur, belə demək olar ki, ictimai epizoddur. SNN- in xətti ilə Avropa kanallarında dəfələrlə nümayiş etdirilib, Az.TV-nin arxivində də var . Digəri 90- cı illərdə "Azadlıq" qəzetində işləyənlərin yadında yəqin ki, olar.
Nəcəfin evində soyuducusu köhnə idi və pis işləyirdi. Təzəsini almağa hələlik maddi imkanı yox idi. Bakı soyuducular zavodunun rəhbər işçilərindən biri (adı,vəzifəsi yadımda deyil) bundan xəbər tutmuşdu və çalışırdı ki, Nəcəf ona soyuducu gətirməyə razılıq versin. Demək olar ki, hər gün bir neçə dəfə zəng edirdi və cavab alırdı ki, Nəcəf redaksiyada deyil, haçan gələcək, heç kim bilmir, yəni ki, zəng edən kəs redaksiyaya gəlmək fikrinə-zada düşməsin (o vaxtlar mobil telefonun izi-tozu da yox idi). Və o adam telefonla ismarıclasa ki, saat flanda redaksiyaya gələcək, Nəcəf doğrudan çıxıb gedirdi. Bu əhvalat xeyli davam etdi və nəhayət biz də zarafata salıb Nəcəfə dedik ki, ay Nəcəf bəy, qoy gəlsin, birdəfəlik cavabını ver, bizim də qulağımız dincəlsin də...
Nəcəf günahkarcasına, gülə-gülə:
-O gəlib mənimlə görüşsə, razılıq verməsəm inadkarlıq edəcək, məni kobudluq etməyə məcbur edəcək, mən də bunu bacarmayacağam. Bir az dözün, özü yorulub başa düşəcək,onda əl çəkər.
Elə də oldu, o adam nəhayətdə deyəsən, anladı və əl çəkdi. Yəni şəxsi müstəvidəki məsələlərdə öz prinsipial mövqeni zərifliklə qoruyurdu, kobudluğu bacarmırdı.
1989-cu ilin 15 sentyabrı, Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin sessiyası.
Ə. Vəzirov tribunadadır, çıxış edir və çıxışından məlum olur ki, indi sessiya Azərbaycanın dövlət suverenliyi haqda Bəyannamə qəbul edəcək.
Bundan əvvəl AXC idarə heyətinin Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin 1-ci katibi (indiki anlamda hesab et: prezident)
Ə. Vəzirovla göruşu olmuşdu və görüşdə AXC-çilərin təzyiqi ilə razılaşdırılmışdı ki, sessiyada Azərbaycan Respublikasının suverenliyi haqda bəyannamə-flan yox, məhz Konstitusiya qanunu qəbul ediləcək.
Yəni Vəzirov aldadır, çox ucuz bir priyomla "uşaqları" öz yerinə oturdur, özlüyündə fikirləşir ki, kim cürət edib ona görüşdəki razılığı xatırlada bilər? Deputatlar elə biləcək ki, söhbət elə bəyannamə haqda gedib və o vaxtlar müstəqillik tərəfdarlrı üçün suverenlik haqda bəyannamə özü də böyük uğur hesab oluna bilərdi. Çox güman ki, Vəzirov və V. Polyaniçko görüşdən sonra Moskva ilə danışıb məsləhətləşiblər və bu ucuz priyomu da elə Moskva özü məsləhət görüb.Konstitusiya qanunu qəbul olunsa Moskva Vəzirovun missiyasını ona xatırladıb ciyərini çıxarardı. Hələ KQB sağ və salamatdır.
Vəzirov inamla və arxayın danışır... və birdən Nəcəf bəy peyda olur tribunanın böyründə!
Zal tam sükut içində, Vəzirov təəccüb içindədir, nitqini dayandırıb Nəcəf bəyə baxır, hələ bilmir Nəcəf bəy nə deyəcək, nə üçün burdadır.
Nəcəfin iclasda iştirak edən silahdaşları Vəzirovun çıxışına, bu adamın yalan danışmağına mat qalıb, reaksiya verməyə hələ macal tapmayıblar.
Ekstremal situasiya yaranıb, AKP Mərkəzi Komitəsinin ikinci katibi Moskvanın ən təcrübəli "keqebeşniki" V. Polyaniçko da tribunanın yaxınlığındadır və Nəcəf bəyin sakit, təmkinli səsi:
- Mən üzr istəyirəm, bu adam yalan danışır.
Vəzirov şokda, zal arı pətəyi kimi uğuldayır, Polyaniçko Nəcəf bəyə yaxınlaşıb qolundan yapışır, Nəcəf bəy etinasız tərzdə, ona tərəf dönmədən qolunu dartıb Polyaniçkonun əlindən çıxarır və danışmağa davam edir. Vəzirov zaldakı baş prokurora və başqalarına müraciətlə "bu xuliqanı burdan aparın" deyir. Kar aşmır deyə zala tərəf qışqırır: Etibar! Etibar! Yəni ümid Etibar Məmmədova qalıb. Bu tragikomik səhnə dünyanın ən məşhur telekanallarını dolaşıb.
Nəcəf çətin anların, ekstremal situasiyaların Nəcəfi idi, onu tanıyanların hamısı bunu görüb, bilir. Nəcəf həmin cəsarətlə eyni vaxtda başdan ayağa işıq, aydınlıq, səbr və mədəniyyət idi. Məndən səkkiz yaş kiçik olsa da məndəki az-çox səbri Nəcəfdən öyrənmişəm.
Nəcəf bütöv insan -- sözü və işi arasında heç bir ziddiyyət ola bilməzdi.
Nəcəf bir işi başlayanda daşınar-düşünər, işə traktor kimi bir qədər ləng başlayar, amma elə traktor kimi də dönməz olardı. Mən indi başa düşürəm ki, niyə Nəcəfi həmişə ağ fonda xatırlamışam. Fonun rəngi onun şəxsiyyətinin işığından ağa çalır. Böyük inamla deyə bilərəm ki, Nəcəf Azərbaycanda ziyalı etalonu imiş və elə də qalıb. Cavanlar bilsinlər ki, lap yaxın tariximizdə millətin fəxr edə biləcəyi bir ziyalısı olub - Nəcəf Nəcəfov. Qəbri nurla dolsun, hərçənd ki, özünün nuru özündən başqa çoxlarına bəs edirdi.