Doğum günü

 – 20 yanvar… (20 yanvarda doğulanlara həsr olunur …) Bayram şirniyyatlarını kəsməyi həmişə mənə həvalə edərdilər və mən də bundan hədsiz qurur duyardım. Bibilərim və əmilərim deyirdilər ki, böyüyəndə çertyojçəkən olacam. Çertyojçəkən olmadım amma. Həmin gün tortu kəsərkən atam qəfil otağa girərək əlimdən bıçağı qapdı və yenidən qapıya tərəf getdi. “Evdə oturun, heç yana çıxmayın. Şəhərdə tanklar var”. “Bakıda tanklar var, Bakıda tanklar var!, - beynimdə dolaşmağa başladı... Atamın ardınca qardaşım baltanı götürüb özünü bayıra atdı.

“Tankın qabağına baltayla çıxacaq”, - öz-özümə düşündüm. Doğum günü başa çatdı və mən bir gecədə on il yaşlandım. “Tanklar Bakıdadır”, “Tanklar Bakıdadır” sədası boğazımda, kürəyimdə, mədəmdə səslənməyə başladı. Adrenalinin miqdarı normnadan çox oldu, istilik gəldi.. Küçədə böyük işlər gedirdi və mən bu hadisələrin şahidinə yox, iştirakçısına çevrildim. Bundan sonra Nadya xala faşistlərə necə qumbara atdığını danışmayacaq. İndi mənim növbəmdir! Eşidirsiniz, mənim! Partlayıcı maddə düzəltmək fikri ilk olaraq kimin ağlına gəldi yadımda deyil.

Onu bilirəm ki, 20 dəqiqədən sonra doğum günlərində boşalan butılkaları əlimizdə tutub küçədə dayanmışdıq. Yolda bir böyük mələfəni kiçik parçalara böldük, birinci mərtəbədəki qonşular balkondan bizə butılka atırdılar. Mərkəzi yola qədər gəlib yolun ortasında tonqal qaladıq. Sonra avtodayanacağa gedib şlanqla avtomobillərin çənlərindəki benzini vedrələrə tökdük. Nə qədər vaxt getdi bilmirəm, ancaq mənə elə gəldi ki, bir neçə saniyənin içində partlayıcı qatışığı bir neçə sıraya düzdük. Uşaqlardan kimsə dedi ki, parçalar quru olduğundan alışmayacaq. Butılkaları çalxalamaya başladıq. Tanımadığımız maşınlar gəlib onları götürürdü. Başımızda heç bir fikir yox idi.

Hərəkət etmək istəyirdik. Və buradaca ölmək istəyirdik, həm də qəhrəmancasına!. Səhərə yaxın benzindən əllərim tamam şışmışdi. Mən tonqala yaxınlaşdım barmaqlarımı uzatdım ki, bir az qızınım. Uşaqlardan biri boğazımdan tutub geriyə çəkərək qışqırdı: “Neynirsən, dəli olmusan? Yanarsan... Yolun qırağında uzanıb gözlərimi geniş açaraq səmaya baxırdım. Birdən hiss etdim ki, üstümə tank gəlir, əvvəlcə balaca idi, uşaq oyuncağı boyda, sonra dəmir maşın yavaş-yavaş böyüməyə başladı və nəhəng idarə olunmayan bədheybətə çevrildi.

Ayağa qalxdım. Yerdə qalan əldəqayırma partlayıcını götürüb tonqalın üzərindən tankın qarşısına atıldım. Partlayış! Mən bunu bacardım! Aman Allah! Çoxdan gözlənilən sakitlik yarandı.. İlk hiss etdiyim üzümdəki anlaşılmaz istilik oldu. Güclə gözlərimi açdım: atam əyilərək üzümü əllərinin içinə almışdı. Gülümsünərək yavaşdan dedi: “Sən burda neynirsən? Gedək evə. Onlar şəhəri tutdular. Hər tərəf qan içindədir, cəsədlə doludur”.

Səhər eşitdim ki, bir parta arxasında oturduğum oğlanı öldürüblər. Atasını axtarmaq üçün küçəyə çıxıb, atası qayıdıb, onu isə snayper vəhşicəsinə vurub. Özünü xuliqansayağı aparardı... İndi küçə onun adını daşıyır. O vaxtdan çox keçib... Şəhidlər Xiyabanında dəfn olunanların sırası birinci və ikinci Qarabağ müharibəsində həlak olanların hesabına genişlənib. Hətta indi, 21-ci əsrdə də cəbhəyanı zonadan bura güllələnmiş ya da partladılmış insanların cəsədləri gətirilir. Doğma televiziyamız 26 ildir ki, yanvarın 20-də hadisələrin eyni xronikasını göstərir: Karlson kimi uçub gələn birinci katib, sovet ordusunun əsgərləri, cəsədlər, darmadağın edilmiş avtomobillər, bizim Moskvadakı səfirliyimiz və s. Musiqili fonda Kamil Cəlilov qaboyda muğam ifa edir. Bəlkə də matəm olmasaydı musiqiçi çoxdan unudulardı...

Vəziyyətdən çıxış yolu isə hər zaman olub - əvvəllər bu, videokassetlərlə bağlı idi (yeri gəlmişkən, videokirayə sahibləri həmin gün yaxşı qazanc əldə edirdilər, gül satanlar da həmin gün qərənfil gətirərək üç qat qiymətə satırdılar), indi də DVD, kabel televiziyası və ya tarelkalar var. Bu cür yaşamağa davam edirik... Mən Şəhidlər Xiyabanında bir dəfə olmuşam. Daha getmirəm. Çünki utanıram, əzab çəkirəm.

Çünki bu məzarda yatanlara indiyədək yaxşı xəbər verə bilmirik: fontanlar, göydələnlər, abidələr, xarici avtomobillər, Yeni İl atəşfəşanlığı barədə xəbərləri demirəm, gerçəkdən yaxşı xəbərlər... Məhəllə uşaqları ilə az-az görüşürük. Biri rejissor oldu, o biri həkim. Qalanları haqda xəbərim yoxdur. Doğum gününü başqa günə keçirdik, gülməlidir, elə? Doğum gününün vaxtını dəyişdik. 1990-cı ildən sonra yanvarın 20-də doğulanlara bu, ağır gəlir. Onlar öz doğum tarixlərini söyləyəndə utanırlar, həyəcanlanırlar. Ancaq bütün hallarda ölməkdənsə doğulmaq yaxşıdır...