Mahiyyətdən xəbərsizlik

Azərbaycanın eks-prezidenti Ayaz Mütəllibov Azərbaycan milli-azadlıq hərəkatının lideri, mərhum eks-prezident Əbülfəz Elçibəyi savadıslıqda ittiham edib, onu dissident kimi qəbul etmədiyini bildirib. 

Sonuncu onun öz işi, istər dissident kimi qəbul etsin, istər yox. Bu heç nəyi dəyişmir. Çünki, Ə.Elçibəyin 1975-ci ilin yanvarında cəlb olunduğu siyasi məhkəmənin keçirilməsinin şahidi olan bizlər hələ ki, varıq. O zaman həmin məhkəməni görənləri şahid gətiririk ki, sözlərini desinlər. 

Amma A.Mütəllibov Ə.Elçibəyə savadsız deməkdə tələsib. Yaşca bizdən böyük olduğu və vaxtilə müstəqil Azərbayca dövlətinin birinci şəxsi olduğu üçün başqa heç bir ifadə işlətmək fikrində deyilik.

Qərb və Şərq siyasətini incəliklərinə qədər bilən, çağdaş dünya siyasətinin axralarına bələd olan, bir neçə dil bilən şəxs savadsız ola bilməz. Amma A.Mütəllibovu başa düşürük. A.Mütəllibov Ə.Elçibəyi hakimiyyətdən getməsinin səbəbkarı kimi görür və buna görə də tənə ilə danışır. Burada da səhvi var. Nədir o səhv?  O səhv bundan ibarətdir ki, AXC rəhbərliyində A.Mütəllibovun hakimiyyətən getməsini istəməyən bircə şəxs var idisə o da Ə.Elçibəy özü idi. Ölkədə A.Mütəllibov hakimiyyətinə qarşı mübarizə getmirdi ki, bütöv bir millətin azadlıq savaşı gedirdi. Əsarətlə azadlıq arasnda mübarizə gedirdi. Cəbhələr və tərəflər aydın idi. İmperiya əsarətini qəbul edənlərlə azad olmaq istəyənlərin davası idi.   

Dost, düşmən tanımayan  

Amma, A.Müətllibovun siyasi taleyini Ə.Elçibəy yox, öz idarəetmə üsülu, səhv düşüncələri həll etdi. 

1990-cı il yanvar hadisələrindən sonra Moskva A.Mütəllibovu Azərbaycana birinci katib təyin edir. Yəni, o zaman, xalqın Moskvaya etimadı sıfra bərabər olan zaman A.Mütəllibov ölkənin birinci şəxsi vəzifəsinə gətirilir. 

A.Mütəllibov 1990-cı il yanvara hadisələri ərəfəsində Azərbaycan Nazrilər Sovetinin sədri kimi ölkədə durumun gərgin olması ilə bağlı imperiya qoşunlarının Azərbayacana yeridlməsinə dair Kremlə göndərdiyi teleqramları yaddan çıxarmayıb ki? Həmin teleqramlar vaxtilə aparılan istintaq materiallarının içində olub.

A.Müətllibov unutmayıb ki, bir müddət rəhbərlik etdiyi xalqı göndərdiyi teleqramların nəticəsi olaraq ölkəyə yeridilən həmin qoşunlar qırıb. Bakıda Şəhidlər Xiyabanını həmin qoşunların həlak etdikləri insanların qəhrəmanlığına ehtiram olaraq yaradıblar. Cənab eks-prezident, bunları unudubuz ya yox? Əgər unudubsunuzsa, nə istəsəniz deyə bilərsiniz, yox, yaddaşınızda qalırsa, düşünün. Danışmağa nə qədər haqlı olmağınız barədə düşünün. 

Yəni unudubsuz?

İndi məsələnin mahiyyətinə keçək. Bu xalq nə istəyirdi? Milli azadlıq istəyirdi. Milli azadlıq nədən keçirdi? İmperiyanın dağılması və ölkənini müstəqillik qazanmasından. Siz nə etdiniz həmin qoşunları Azərbaycan çağırmaqla? Milli azadlığa, müstəqil dövlət qurulmasına qarşı çıxdınız. Bundan sonrasını yazmıram ki, nəticəni özünüz çıxarasınız. Unutmayın, həmin qoşunları teleqramları ilə çağıranlardan biri siz idiniz. 

Daha sonra nə etdiniz? Sizin rəhbərliyiniz dövründə bu bağışlanması mümkün olmayan hallardan biridir. Milli azadlıq mübarizəsi aparan, sıralarında minlərlə insanları birləşdirən milli hərəkata qarşı “Qardaşlıq” təşkilatı formasında yarımhərbi birləşmə quruldu. Bu da faktdır. Ola bilər ki, onlara siz rəhbərlik etmirdiniz, amma ola bilməz ki, belə bir qurumun yaranmasından və fəaliyyətindən xəbəriniz olmaya. Hətta siz bunu “Quran” üstündə inkar etmək istəsəniz belə şəxsən mən yenə də inanmaram. 

Fərqə varmamaq     

Bu “qardaş”lıq kimə lazım idi? Ölkədə bakılı, şəkili, aranlı, dağlı davası getmirdi, məhəllə savaşı deyildi. Bir millətin milli azadlıq davası idi. Amma sizlər buna hansısa bir məhəllə, kənd, nə bilim rayon davası kimi baxdınız. 

Sizin rəhbərliyiniz dövründə siyasi qətllər törəndi. Unudubsuz, ya yox? Bir deyildi, bir neçə idi. Bu qətllərdən biri Ə.Elçibəyə yaxın adamlardan birinə qarşı törədilmişdi. Həmin adamın adını yazaraq yaxınlarının yaralarının qaysaqlarını qopartmaq istəmirəm. Bəli, ola bilər ki, bu qətldə siz təşkilatçı, iştirakçı deyilsiz, amma ola bilməz ki, filənkəsin vurulması barədə sizə məlumat verməyələr. Bax, bu sonuncu mümkün deyil. Bəzən siyasətdə “xəbərim olmadı, bilməmişəm, məndən xəbərsiz ediblər” kimi ifadələr işlənir, amma onu deyən də, onu eşidən də bilir ki, deyilənlər əsassızdır. 

Sizin siyasi komanda var idi. Həmin komanda sizdən fərlqi olaraq hərəkata mənfi münasibətdə deyildi. Deyərdim ki, bu komanda milli azadlıq məsələsində daha həssas idi. Həmin komandanı aradan AXC götürmədi, rəsmi Kremlin əmrilə aradan götürdülər. Bilirsiniz niyə? Kreml ən kritik məqamda bu şəxslərin milli maraqları satmayacağını Sizdən daha yaxşı bilirdi. Kreml Sizə inandığı kimi onlara inanmırdı. Ona görə də həmin şəxslər aradan götürülməli idilər və götürüldülər də. 

Düşmənə inanmaq 

Digər bir səhviniz Kremlə inanmağınız idi. Düşünürdünüz ki, Qarabağı pul-para ilə xilas edəcəksiniz. Bəli, bir neçə kəndi, hətta bir neçə rayonu rus əsgərinə verilən pulla ala bilərdiz. Amma rus əsgərinin özünün də xidmət etdiyi imperiya siyasəti olan “Qarabağ problemi”ni həll edə bilməzdiniz. Qarabağ məsələsi Kremlə lazım idi. Bu imperiyanın Azərbaycana qarşı siyasi aləti idi və araxasında dünya siyasətinə qədər uzanan proseslər var. 

Yəni, siz doğrudan siyasi şəxs olaraq bazar adamı kimi düşündünüz ki, imperiya siyasətinin alətini pul ilə əlindən alacaqasınız? Bax, bu siyasi savadsızlığa heyrətlənməmək olmur. 

SSRİ imperiyası dağılırdı, bu imperiyanı yaradan Rusiya özü qurduğu sovet rejimindən imtina edirdi. Siz isə “papadan daha artıq katolik” olmaq istəyirdiniz. Polyaniçko kimi avantüristlərin hap-gopu ilə. Daha bir tarixi yadınıza salmaq istəyirəm. 1991-ci ilin martında SSRİ-ni təşkil edən, faktiki onun sahibi olan xrisitan ölkələri bu imperiyanın saxlanmamasına, imperiyanın əsarətində olan müsəlman ölkələri və o cümlədən, Azərbaycan saxlanmasına səs verirdi. Belə çıxırdı ki, əsarət azadlıqdan üstündür, ya gözəldir, ya da “40 il azad yaşamaqdansa, bir gün qul kimi yaşamaq yaxşıdır”. Bu saxtalaşdırmaların arxasında da isə birbaşa siz dururdunuz. Belə bir əcaiblik yaşatdınız xalqa. 

Düşmənə tərif 

QKÇP dönəmi başladı. Bütün sovet respublikaları susdu, nəfəsini içinə çəkdi. Hələ bu proseslərin sonunun nə olacağı bilinmədyi zaman xuntanı pisləyən cəmi 3 bəyanat verildi ki, onun da biri milli Azərbaycan milli-azadlıq hərəkatının lideri Ə.Elçibəyin bəyanatı idi.

Amma siz istisna olmaqla qalan heç bir respublika rəhbəri QKÇP-yə açıq dəstək ifadə etmədi. Özü də nə zaman dəstək verdiniz? O zaman ki, QKÇP-nin sıradan çıxacağı gün kimi aydın və bir an məsələsi idi. 

Yeri gəlmişkən, AXC rəhbərliyi xəbər göndərərək bu addımı atmamağı sizə tövsiyyə etmişdi. Amma sizə elə gəldi ki, “Qarabağda bağ urranır, birdən sizə çatmaz”. Baxın, Ayaz bəy, sizə xəbərdarlıq etdilər ki, bu addımı atmayın. Özü də savadsız dediyiniz adamın rəhbərlik etdiyi şəxsin təşkilatı bunu etdi. İndi Allaha və inandığınız hər şeyə xatir nə olar deyin görək, siz savadsız çıxdınız, yoxsa, əksəriyyəti övladlranız yaşında olan o təşkilat rəhbərləri və onun lideri? Bizə etiraf etməyin, bunu istəmirik, amma Allahla öz aranızda bilin ki, haqlı olanla haqsız olan arasında məsafə nə qədərdiur. Oldumu?   

Fərq nə idi? Fərq bu idi ki, AXC təklif edirdi ki, qərar verərkən rəsmi Kremlə tərəf  boylanma, müstəqil dövlət rəhbəri kimi qərar ver. Siz isə Kremlin nə deyəcəyini gözləyirdiniz. Belə müstəqil dövlət qurmaq olardımı? Bizlərə dekorasiya yox, sözün bütün mənalarında öz dəsti-xətti olan müstəqil dövlət lazım idi. Mübarizə bunun uğrunda gedirdi, siz isə daxili tərəddüd içində qalmışdınız və ona görə də getməli idiniz.

Əsarət azadlıqdan üstündür?

1991-ci ilin martındakı referendumda Azərbaycanın SSRİ tərkibində, yəni faktiki əsarətdə qalmasına səs verdirdiniz. Bir də deyirəm ki, bu məsələnin arxasında birbaşa özünüz dururdunuz.. Elə həmin ilin dekabrında SSRİ-nin saxalanmaması nəticəsi alındı. Bu paradoksu başa düşmək olmur. Əgər SSRİ-ni saxlamaq yaxşı idisə martda yaxşı dekabrda pis ola bilməzdi axı? Deməli, iqtdar deyilən sizlərin marağına uyğun olaraq bu nəticələr ortaya çıxır. 

Xocalı faciəsinə gəlincə, mən o zaman da, indi də inanıram ki, bu  Azərbaycan tərəfin işi deyil. Bu ermənin də gücü deyil. Necə ki, 1990-cı ilin yanvarında günahkar Moskva idi, Xocalı da Kremlin razılığı və “xeyir-duası”nın nəticəsi idi.  

Amma Xocalıda faciə olacağı haqda Sizə informasiya verilib. Ən ağaşısı 1990-cı ilin yanvarında Bakıya gələn bir sıra ərəb şəxslər bu haqda xəbər də gətirib, ortada xəritə söhbəti də var. Bu xəritə sizin iş masanızıın üstündə də olub. Amma əhalinin xilası üçün tədbir görülməyib. Yenə də bilirsiz niyə? Sonuna qədər unanmamısınız ki, Kreml belə dəhşət və vəhşət yaradan qəddar cəza əməliyyatına qərar verə. Kreml bu faciə ilə Sizi yox, Azərbaycanın milli azadlıq hərəkatını roxutmaq istəyirdi.  

Necə ki, 1991-ci ilin noyabrında Türkiyənın Azərbaycanın dövlət müsətiqlliyini tanımasına cavab olaraq Kreml məlum “vertolyot” faciəsini törətdi, eləcə də 1992-ci ilin yanvarında Pakistanın Azərbaycanın dövlət müstəqilliyini tanımasına cavab olaraq Xocalı qətlyamını törətdi. 

Amma əlinizdə informasiya olduğu halda insanların təhlükəsizliyini təmin etməmək məsuliyyəti sizin üzərinizdə qalır.

Son 

Milli azadlıq davası sizə aid deylidi. Siz bu davanın içində olmadınız da. Siz hakimiyyətdən gedəndən sonra hörmətsizlikmi oldu?. Xeyr! Sizə maaş müəyyən edildi, qoruma ayrıldı. Amma siz nə etdiniz və hara getdiniz? Moskvaya, Kremlə. 

Bu məsələ baxımından belə mənəvi nəticə çıxır ki, kim haradan gəlibsə ora da qayıdır. Nə demək istədiymiz yəqin ki, sizə aydındır. Amma ittiham deyil, sadəcə xatırlatmadır. Əgər Siz milli hərəkata qarşı ilk dəfə danışsa idiniz düşünərdik ki, ilk dəfədir. Amma bu bir neçə dəfə təkrar edilib. Növbəti açıqlamanız olarsa, hörmət-izzət bir kənara qoyula bilər. 

Ə.Elçibəy barədəsə çox danışaq istəmirəm, ona görə yox ki, sözüm yoxdur, əksinə intəhasızdır. Fikrimcə, bir millətin azdlıq savaşına rəhbərlik edən, onun arzu və istəklərinin tərcümnaına dönən, adını tarixə həkk edən bircə “Azərbaycan milli azadlıq hərəkatının lideri Əbülfəz Elçibəy” ifadəsi hər şeyi aydın ifadə edir. 

Bir millətin şərəf və ləyaqət məsələsi olan azadlıq savaşına rəhbər olan şəxs hətta istəsə də belə savadsız ola bilmir. Əsarət tərəfdarı olan şəxs savadlı olsa da belə, çürük əqidə sahibi kimi tanınır. Çürük əqidə sahibinin savadı isə heç kəsə lazım deyil. 

Əbülfəz Elçibəydən mənə deyilən ürfani məqam “Yadında saxla, ərkan, yol hər şeyi həll edir, hər bir şəxs isə getdiyi ərkan qədərdir”. “Bəndənin özündən üstün azadlıqlarıdır, azadlıqlarından üstün isə yalnız və yalnız Allah özüdür”. “Əsarət Haqqın inkarı, azadlığın inkarıdır”.