Müəllimlərin günü və güzəranı

Mən bu yazımda sizlərə ölkəmizdə müəllimlərin sosial durumundan və gəlir səviyyəsindən danışacam. Ölkəmizdə müəllimlərin əməyinə verilən maddi qarşılıq digər sosial qrupların içərisində ən aşağı gəlir səviyyəsi olunanlardan hesab oluna bilər. Doğrudur bəzi ali təhsil müəssisələrində bu məbləğ bir qədər yüksəkdir, amma onların əməkhaqqı səviyyəsini ləyaqətli həyat üçün qənaətbəxş hesab etmək olmaz. Lakin bütün bunlara rəğmən onlar gözümüzdə ucadırlar. Həm dəyərlidirlər, həm də qiymətlidirlər. İqtisadçılar qiymət və dəyər anlayışının sinonim anlayış olmadığını bilirlər. Hər ikisinin iqtisadi məna yükləri fərqlidir.

Bazardakı tələb-təklif nisbətinin sürətlə dəyişdiyinə görə bazara təklif etdiyi mal və xidmətini istədiyi qiymətə sata bilməyənlər bunu soyuqqanlılıqla qarşılayırlar. Əziz müəllimlər, intelektual məhsulunuzu arzu etdiyiniz qiymətini əldə edə bilmədiyiniz zaman stress keçirməyin. İqtisadi baxımdan zamanlamanı rasional olaraq dəyərləndirib, təmkinli olun. “Anbarınızda” yatıb qalmış məhsulunuzu, məsələn toz basmış bir tablonu da bazarda fantastik qiymətə sata biləcəyiniz zamanlar ola bilər. Yazdığınız kitabınızın sizə heç bir qazanc gətirməyəcini də düşünüb məyus olmayın. Nə zamansa ağlagəlməz düşüncə məhsullarınız sizə böyük zənginliklər də gətirə bilər. Belə zamanın yetişdiyi dövrdə də isə özünüzü Rokfeller kimi də hiss etməyin. Bazar dəyişkəndir. Bazarın sabit halı olmaz. Tələb-təklif rəqsi və qiymət dalğalanmaları sizi qayğılandırmasın. Bazarda təklif düşüklüyü və ya tələb artıqlığı sizin arzunuza görə müəyyənləşmir. Çünki, tələb tələbat deyil. Tələb sizin satın almaq üçün əlinizdə olan lazım məbləğin gücünü ifadə edir. Tələbatınız isə sizin sadəcə ehtiyac duyduğunuz, lakin əldə edə bilmək üçün maddi gücünüzün olmamasını ifadə edir. Ehtiyacınız isə sadəcə olmazsa-olmaz anlamı daşıyan hava, su, çörək kimi lazım olan həyat üçün zərurilik halını özündə ehtiva edir.

Müəllimlik peşəsi də belədir. Arzu etdiyin öyrətmənlik müqabilində əldə etdiyin layiqli əməkhaqqı ala bilmirsənsə, alternativsizlik fonunda məşğul olmağa öyrəşdiyin müəllimlik peşəsi səni sıxacaq. Qəlbən könül verdiyin bir iş ağır yük olsa belə, adicə özünün yükünü daşıyırmış kimi həyat yaşayacaqsan. Sevmədiyin iş olsa isə o zaman adicə başındakı tük belə sizə ağır yük olacaq. 

Çəkdiyin zəhmət əməyin qarşılığına maddi baxımdan ekvivalent olmaya da bilər. Necədə ki, hazırda ölkəmizdə də belədir. Lakin müəllimin dəyəri təkcə maddi təminat və yüksək əməkhaqqı ilə ölçülə bilməz. Bu onun əməyinə verilən sadəcə maddi qarşılıqdır. Əsl dəyər onun şəxsiyyət kimliyinə verilən önəmlə bağlıdır. Dünyanın inkişaf etmiş bütün ölkələrində müəllimə verilən yüksək qiymət ölçüyəgəlməzdir.

Dünyanın inkişaf etmiş ölkələrində müəllimin əməyinə verilən qiyməti müqayisə etsək, çox şey aydın olar. Azərbaycanda iş stajından və dərs saatından asılı olaraq müəllimlərin orta aylıq əmək haqqını manata avroya konvertasiya etsək, təxminən 150 – 500 avro civarında olduğu aydın olar. Dünya ölkələrində orta aylıq əmək haqqına görə isə bəzi ölkələrdəki vəziyyətə diqqət edək: Lüksemburq - 5653 avro, Finlandiya - 3500-4500 avro, Almaniya - 3550 avro, İrlandiya - 3226 avro, Avstraliya - 3200 avro, Hollandiya - 3165 avro, ABŞ - 2600 avro, Danimarka - 3046 avro, Belçika - 2688 avro, Böyük Britaniya - 2680 avro, Avstriya - 2520 avro, İtaliya - 1995 avro, Polşa - 999 avro, Türkiyə - 800 avro, Estoniya - 745 avro, Rusiya - 545 avro, Ukrayna - 260 avro, Gürcüstan - 230 avrodur.

Düzdür, əsasən inkişaf etmiş Qərb və Avropa Birliyinə daxil olan ölkələri ilə müqayisə tam da uyğunluq təşkil etməsə də, lakin düşünmək üçün müəyyən ipucu verir. Müstəqilliyin start xətti və inkişaf səviyyələrimiz fərqli olsa da, təbii resursla zəngin olan bir ölkə kimi biz bu məsafəni sürətlə qət etmək imkanına malikik.

Ekspert rəylərimizdə yazanda ki, müəllimlərin əməkhaqqısını artırın, cavab gəlirdi ki, büdcənin gəlirləri az, xərclərimiz isə çoxdur, neftin qiyməti düşüb, neft hasilatımız azalıb və s. Halbuki vaxtı ilə neft bumu olanda (2006-2012) bu kimi əməkhaqqı artımlarının ortalama həddinə yönəlik tədbirlər həyata keçirməli idik.

Hətta edə bilməmişiksə belə, yenə də bu əsas vermir ki, işlərimiz yaxşı getməyəndə bunu etməyək. Halbuki işimiz hətta pis gedəndə belə elmə, təhsilə yönəlik resursları daha çox səfərbər etməliyik. Tom Petersinin maraqlı bir fikri var: "İşiniz yaxşı gedəndə elm, təhsil məsrəflərini 2 dəfə, pis gedəndə 4 dəfə artırın."

İlin bir günün də - müəllimlər günü onlara təbriklər seli gəlir. Amma digər günlərdə də ölkənin pul selinin bir istiqamətini də müəllimlərin güzəranının yaxşılaşmasına sərf etməyi haqqında düşünməliyik. Çünki müəllimlər günü müəllimlərdə həm də o zaman müsbət emosiya doğracaq ki, müəllimlərin də günü-güzəranı olsun. Günü olmayanın gündüzü necə olsun? Gündüzü olmayanın gecəsi bəs?

Müəllimlər günü təqvimini vərəqləyəndə müəllimlərin günü haqqında da mütləq  düşünməliyik...