Onun təbəssümü və əl yelləməsi...

(Vəfa Quluzadənin 75 illiyinə) - Yubileyləri sevmirəm, deyərdi həmişə. -Yubiley həyatın müəyyən hissəsinin yekunudur. Yekunu isə hər günə aid etmək lazımdır və onu mümkün qədər daha xeyirli etməyə çalışmaq, təkmilləşmək, öz ölkənə faydalı olmaq gərəkdir, deyərdi. Sadə insan V.Quluzadə heç zaman rəsmi-təntənəli, dəbdəbəli bayramları sevməzdi, yaxınlarının çevrəsində sadə ailə məclisinə üstünlük verərdi. Onun bu gün aramızda olmadığına inanmaq çətindir. Ruhən aristokrat, bütünlüklə centlmen və eyni zamanda məişətdə tələbsiz, aza qane olan adam. Onda eyni vaxtda həm dəmir iradə, həm də yumşaqlıq vardı. Övladları və nəvələri onun maraqlı əhvalatları çox şux və emosional şəkildə söyləməsini çox sevirdilər. Ondan hər şey barədə rahatlıqla soruşmaq, məsləhətləşmək olurdu və heç bir narahatlıq keçirmədən özünü tam azad hiss edirdin. Daima onunla fikrən ünsiyyətdə olursan, məsləhət alırsan, problemlərini bölüşürsən. Hər dəfə düşünürsən ki, belə vəziyəttədə nə deyərdi, necə davranardı. Həyatda elə yaşamaq istəyirsən ki, onun qarşısında utanc hissi keçirməyəcən. Xoşdur ki, insanlar onu yada salır, daim sitat gətirir. Təəssüf edirlər ki, bu və ya digər beynəlxalq hadisələrin işıqlandırılmasında onun fikirləri səslənmir. Qeyd edirlər ki, məhz onun müdrik təhlilləri hadisələrin obyektiv qiymətləndirilməsinə imkan verib. Son illər az çıxış edirdi, lakin mətbuatın, o cümlədən beyməlxalq mətbuatın onun fikrinə marağı sönmürdü.Təəccüblüdür ki, gənc ikən bütün yaşlarda insanları özünə cəlb edə bilirdi, onların arasında böyük sayda gənclər və tələbələr vardı. Ondan xahiş edirdilər ki, universitetlərdə mühazirə oxusun. Marağın sirri sadə idi - o, təkcə politoloq deyildi, həm də hərtərəfli, geniş bilik sahibi idi. Tarixi, fəlsəfəni, ədəbiyyatı gözəl bilirdi. Həmçinin şərqşünas idi, beş dil bilirdi. Nəhayət, o, qəlbən gənc idi, ünsiyyət zamanı çox mehriban olurdu, yumor hissinə malik, sadə insanlara qarşı diqqətli idi. Btün bu keyfiyyətlər müxtəlif yaşda və peşə sahibi olan insanları cəlb edirdi. Bütün bunlara onun ailəsinin də xeyli təsiri olmuşdu. V.Quluzadə ədəbiyyatşünas alimlərin - Mirzağa Quluzadə və Yaqut Quluzadənin oğludur. Onun uşaqlığı ədəbi və elmi disputlar mühitində keçib. Xalası Mirvari Dilbazi şairə idi, anası Yaqut Dilbazi Azərbaycan ziyalılarının həyatı hadqa romanlar yazırdı. Onda ədəbiyyata məhəbbət genetik idi və sonralar V.Quluzadə özü də yaxşı şerlər yazırdı.Onun tərbiyəsində nənəsi Cəvahir xanımın rolunu xüsusi qeyd etmək lazımdır. Cəvahir xanım uşaq vaxtlarından V.Quluzadəyə Vətənə, Azərbaycan dilinə məhəbbət aşılayıb. Onun vətənpərvərliyi, prinsipiallığı və mətinliyi buradan irəli gəlirdi. Bütün bu keyfiyyətlər onun vicdanlı siyasətçiyə və Azərbaycan diplomatik xidmətinin korifeyinə çevrilməsinə imkan yaradıb. Hər şeyi həyatda özü qazanıb, birgə çalışdığı bütün insanların hörmətini qazanıb. O, öz yoluna Azərbaycan radiosunda xarici yayım redaktoru kimi başlayıb və ölkənin üç prezidentinin xarici məsələlər üzrə müşaviri postuna qədər yüksəlib. Təhlükəsizlik Şurasının üzvü və Qarabağ problemi üzrə mürəkkəb və ağır danışıqların iştirakçısı idi. Bundan öncə SSRİ XİN-də diplomatik karyerada olub, Misir səfirliyində attaşe postuna təyinat alıb. Bu, Ərəb-İsrail müharibəsinin başlandığı vaxta təsadüf edib. Yeri gəlmişkən, hər dövrdə- həm sovet dönəmində, həm də Azərbaycanın müstəqilliyi illərində münaqişə zonasında fəaliyyət göstərib. 70-ci illərin əvvəlində MK-nın birinci katibi Heydər Əliyev Misirə səfər edəndə onun bacarığı və qabiliyyəti Heydər Əliyevin diqqətini cəlb etmişdi. Məhz Əliyev onu Bakıya işə dəvət etdi və V.Quluzadə 41 il çalışdı. V.Quluzadə Heydər Əliyevlə çalışdığı illəri qiymətləndirirdi, ona hörmət edirdi, bu münasibət qarşılıqlı idi. Bəlkə də bu səbəbdən hələ sovet dönəmində H.Əliyev ona "Pobeda" saat hədiyyə etmişdi. Bunların çoxu məlumdur. Ancaq biz onu bir insan kimi yada salmaq istəyirik. O necə idi? Dövlət xidmətində olduğu uzun illərdə ruhən heç zaman məmur olmadı. Ona hətta küçədə də yaxınlaşıb hansısa vəziyyətdə kömək istəyə bilirdilər və o imtina etməzdi. Tanımadığı adamların çoxu onun müdaxiləsi sayəsində ədalətə və hüquqlarının bərpasına nail olmuşdu. O, heç zaman şəxsi mənfəəti üçün öz mövqeyindən istifadə etməzdi. Bayramlarda bəzi qonşuların qapısına sovqat gələrdi. Ancaq heç zaman bizim qapıya meyvə yeşikləri, qoyun parçaları, "hörmət əlaməti" olaraq digər sovqatlar gəlmədi. Onunla hər şey çox maraqlı, şən idi, onunla güvəndə idik. Onunla fəxr edirdik, ona sayğı duyurduq.Hərdən soruşurlar, onun hansısa çatışmazlıqları vardımı? Əlbəttə ki, vardı. Bu, onun öz səhhətinə laqeyd yanaşması idi. Düncəlmək, özü barədə düşünmək istəməməsi idi. Xaraktercə çox nikbin idi. Onun yumoru və sirayətedici gülüşü ən çətin vəziyyətlərdə belə ətrafdakıların ovqatını saxlayırdı. Güclü energetikası onu qəlbən cavanlaşdırırdı. İstefaya getdikdən sonra sadə insanların ona olan diqqətini və hörmətini dəyərləndirirdi. Küçədə ona yol keçməyə imkan vermirdilər, hal-əhval tuturdular, nəsə soruşurdular, məsləhət alırdılar, öz problemlərini bölüşürdülər və bəzən xatirə üçün foto çəkdirməyə icazə istəyirdilər. İstefaya getdikdən sonra daha fəal çalışmağa başladı. Kitablar, məqalələr yazırdı, xarici siyasi xadimlərlə görüşürdü, Qarabağ məsələsini müzakirə edirdi. Çox zaman onun bu məsələ ilə bağlı fikirləri sensasiya kimi qəbul olunurdu, azad düşüncəsinə, hər şeyi öz adıyla çağırdığına görə. O, xarici dilləri unutmurdu, ərəb radiosunu dinləyərdi, telekanalları izləyərdi, ingilis dilini təkmilləşdirirdi. Qurani-Kərimi orijinalda oxuyurdu. Azərbaycanın və digər ölkələrin tarixinə dair çox oxuyurdu. Evdə böyük kitabxana vardı.Puşkin, Lermontov, Çexov, Yesenini çox sevirdi, çünki millətçi deyildi. Onun rusları sevməməsi barədə fikirlər doğru deyil. Əslində o, Rusiyanın Azərbaycana qarşı siyasətini tənqid edirdi.Onun Rusiyada çoxlu dostları vardı, sevimli şairi isə Vısotski idi. İti yaddaş sahibi olan V.Quluzadə Puşkin, Blok, Yeseninin əsərlərindən parçalar söyləyərdi. Çoxları bilmir ki, o, gəncliyində boksçu olub. İdmanın bu növünü düzgünlüyünə və açıqlığına görə sevirdi, çünki burada yıxılanı vurmurlar. Yaxşı royal çalırdı, cazı çox sevirdi, ətdən və balıqdan ləzzətli yeməklər hazırlayardı. Həmişə təkrar edirdi ki, insan ən sadə şeylərdən belə sevinc hissi keçirməldir, əlində olanın dəyərini bilməlidir. "Başınızın üstündə dam varsa, bir-biriniz üçün varsınızsa, deməli, hər şey çox yaxşıdır", - deyərdi. Demək olar ki, o, xoşbəxt insan idi, öz həyatını istədiyi kimi yaşayırdı. Yaxşılıq edib, yaxsılıq görürdü. Heç nəyə uymurdu, təslim olmurdu, hər kəsdən hörmət və məhəbbət görürdü. Nədən qorxurdu? Kiməsə yük olmaqdan, kiməsə narahatlıq gətirməkdən. Bəlkə buna görə tale ona həyatdan ləyaqətlə köçməyi nəsib etdi. Hətta klinikada olduğu son günlərdə də gülürdü, lətifə danışırdı, yaxınlarına, həkimlərə dəstək olurdu. Onu tanıyırdılar, yaxınlaşırdılar, foto çəkdirirdilər. O isə zarafat edir, xəstəxana geyiminə gülürdü. Uzun illər gərgin iş və əlbəttə, oğlunu itirməsi onun həyatdan gedişini tezləşdirdi. Biz onu xəstəxanaya gətirəndə heç kəs bilmirdi ki, bu insanın ürəyi ətrafdakılara öz sevgisinin və xeyirxahlığının son saniyələrini bəxş edir. Ondan qalan son xatirə təbəssümü və əl yelləməsidir. Onun məzar daşında "Vəfalı" adlı kitab təsvir edilib. Ancaq belə kitab yoxdur. Bu, onun həyat kitabının adıdır. Öz xalqı, ailəsi və idealları üçün yazıb saxladığı həyat kitabının... Vəfa Quluzadənin ailəsi