Üçüncü yazı
Rabindranat Taqorun kiçik bir hekayəsi var. Lakin bu xırda əsər məzmunca çox dərindir və drama kimi çox sərtdir. Taqor insan kimi də, ədib kimi də bəşəriyyətə bir bəxşişdir, xoş qismətdir. Mən onu oxuyanda, yada salanda düşünürəm ki, sayğı olaraq ayağa durmalıyam. Ayağa dururam.
Taqorun həmin hekayəsi böyük bir kəndin ağasının yanına gələn doğma oğlunun müraciəti ilə başlayır. Oğul atadan xahiş edir ki, ona pul ayırsın, xəstələnmiş həyat yoldaşını şəhərdəki ingilis doktorun yanına aparmaq, dərman almaq, müalicə elətdirmək istəyir. Ata daş atıb başını tutur:
- Ay oğul, şəhərə getmək nədir, ingilis doktor, dava-dərman nədir... Nə vaxtdan bizim arvadlar dərmanla, doktorla müalicə olunub, Dehliyə gedib. Bizdə şəfalı otlar var, hansı otların necə bir dərdə kömək edəcəyini bilən adamlar var. Burada müalicə etsinlər və bir ətək pulu xərcləmə...
Oğul saxlancı pulla, malla dolu olan varlı atasına deyir ki, ay ata, axı indi o dövr deyil:
- Əvvəllər belə olub, lakin indi işbilən doktorlar, faydalı yeni dərmanlar var. Zaman dəyişib. İndi ot dövrü deyil. Həkimə hökmən getməliyəm, uşağımın anasını sağaltmalıyam. Onsuz da otlar çarə etməyib zavallının dərdinə.
Yalvarışları və tutarlı izahları eşitməyən varlı ata pul vermir oğluna, bir müddət sonra isə xəstə ölür, ailənin və həmin ağanın dəhşətli faciəsi başlayır ki, bu da tam ayrı bir söhbətin mövzusudur. Lakin bu hekayədəki ata-oğul dialoqu (mən onu yadımda qaldığı kimi yazmışam) bizim dövrümüzdə bir çox suallara aydınlıq gətirir.
Ölüm, qəza, xəstəlik, itki, ayrılıq, sevginin daşa dəyməsi, iztirab, şəxsi uğursuzluq, ümidlərin boşa çıxması, ailə dramaları və şəxsi tale tərslikləri indi də dünyanın hər yerində var. Amma hər xəstəlikdən adam ölməz bu çağda. Bxmayaq elə xəstəliklər var ki, dünyanın ən yaxşı tibb mərkəzləri də onu müalicə edə bilmir, amma ən düzgün xidməti göstərir, mümkün effekti alırlar, bizə ağır görünən çox sayda xəstəlikləri isə asanlıqla müalicə edirlər. Yoxsa sağlam ayağı kəsmirlər, heç səbəbsiz doğuş edən ananı, ya da yeni doğulan körpəni öldürmürlər. Çox sayda ağır xəstəlikləri müalicə edirlər. Eyni zamanda bir yaxının ağır xəstələnəndə bütün tanışlara borclu qalıb ev-eşik satmırsan, ya da müalicəyə yardım etməsi üçün prezidentə müraciətlər yaymırsan. Hələ “xeyirxah insanlar, yardım edək, bu insanı xilas edək kimi!” elanlara da ehtiyac qalmır. Necə ki, qohumbazlıq, yerliçilik, tərəfkeşlik, rüşvət, korrupsiya çoxdan keçmişdə qalmalı idi, eləcə də bu problemlər arxada qalmalıdır.
İndi bir ölkənin paytaxtının azacıq sıx yağışlarda gölməçəyə dönməsinin vaxtı deyil. İndi axşam işdən evə avtobusdan sallanıb getmək vaxtı deyil. İndi komandirin əsgəri döymək zamanı, polisin (dövlətin) vətəndaşı şərləmək dövrü deyil. Hər yerdə satılan malların 90 faizinin saxta olması ilə həyat sürmək olmaz. Şərti desək, at əti əvəzinə eşşək əti satılmaz. Bulaq suyunu şəhərdəki gizli sexlərdə qablaşdırmazlar.
Qəza olar, daha bu qədər deyil. Cəza olar, amma cinayətkara...
Necə deyərlər, dərd olar, amma elə dərdlər, elə problemlər var, bizim çağa utancdır, ayıbdır. Bütün bunlar arasında ən dəhşətlisi xəstəlik zamanı köməksiz (sığortasız) taleyin ümidinə buraxılmaqdır. Bunun necə bir fəlakət olması barədə daha geniş danışmalıyıq, amma bir anlığa imkansız ailələrin necə bir ağır duruma düşməsini təsəvvür etməyə çalışın. Sevdiyin adamın ağrıları bir yandan, bir də maddi çatışmazlıqlar ucundan ona kömək edə bilməmək kimi fəlakət var.
Bundan öncə “Gilqameş” dastanında qorxmaz qəhrəmanın öz dostunun ölümünə yana-yana ağlamasını, cəsədi çürüyənədək ondan qopmamasını, sonra da ölümə qarşı üsyan etməsini, ölümdən çarə axtarmaq üçün ağır və uzun yola çıxmasını, fövqəl qüvvələrlə döyüşlərə atılmasını yazmışdım. Biz ölkəmizi dəyişmək istəyənlər deyirik ki, indi Guilqameş dövrü deyil, səhiyyənin elə imkanları var, dostları-doğmaları asanlıqla xilas etmək olar. Müasir tibb elminin zamanında olsaydı, bəlkə Gilgameşin dostunu da asanlıqla müalicə etmək olardı.
Amma Gilgameş görsəydi ki, necə çarələr tapılıb öldürən dərdlərə və insanlar bundan istifadə edə bilmir, başqa bir üsyan başlamış olardı. Çünki indiki durum o deməkdir ki, çox sayda insanın sevdikləri heçdən və vaxtsız ölür...
Sual budur: axı indi o çağlar deyil, hər gün yeni çarələr tapılırsa və buna hər kəsin əlinin yetməsi üçün asan modellər varsa, niyə bizdə də olmasın?!
Nəhayət, yalnız bu faktı yada salın: Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının rəyinə görə, təkcə 5 yaşına qədər uşaqların doğru immunizasiyası nəticəsində 160 milyon həyatı qurtarmaq olar.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı müasir tibbin imkanlarına heç də hamının əlinin çatmaması barədə hesabatında bəyan edir ki, problem təkcə maliyyə resurslarının azlığında deyil. Doğru idarəçiliyin, effektli üsulların tətbiq edilməməsi və korrupsiya insanları köməksiz qoyan başlıca səbəblərdir. Bu barədə növbəti yazıda.
Rəy yaz