Zülmət yollar

Yeni il bayramları yaxınlaşır və artıq bir çoxları istirahət üçün gələcək planlarını qurublar. Böhran dövründə, aşağı əməkhaqqı və yüksək qiymətlər şəraitində hər kəs xaricə getməyi özünə rəva bilmir. Ona görə də Yeni il gecəsini ənənəvi "paytaxt" və siyənək balıqlı "şuba" salatları ilə keçirmək istəməyənlər Azərbaycanın mənzərəsi, təbiəti, təmiz havası ilə fərqlənən bölgələrinə üz tutmağa can atır.

Uzun illərdir ki, ölkədə turizmi inkişaf etditmək cəhdlərinə baxmayaraq, əldə olunan nailiyyət yayda Bakıya və regionlara ərəb və rusiyalı turistlərin axınıdır. Avropadan və Amerikadan turistlərin sayının az olması göstərir ki, qərbli turistlər hələ ki Azərbaycanla qonşu Gürcüstana üstünlük verirlər. Ekspertlərin əksəriyyəti hesab edir ki, bütün məsələ otellərin, nəqliyyatın və digər tirizm xidmətlərinin qiymətindədir. Gürcüstanda qiymətlər daha münasibdir və qənaətcil avropalılar pulu səpələyən ərəblərdən fərqli olaraq, böyük pulların müqabilində eyni keyfiyyəti görməyə adət ediblər. Lakin qiymətlərin yüksək və servisin aşağı olması ilə yanaşı daxili tirizmin inkişafına mane olan səbəblərdən biri də yolların keyfiyyətinin qənaətbəxş olmamasıdır.

2017-2018-ci illər üçün Qlobal Rəqabət Qabiliyyətliliyi İndeksinin versiyasına görə, avtomobil yollarının keyfiyyəti üzrə reytinqdə Azərbaycanın 137 ölkə arasında 36-cı yeri tutmasına baxmayaraq, əslində hər il həm tikintisinə, həm də təmirinə milyonlarla manatın ayrıldığı kənd yolları, həm də respublika əhəmiyyətli yollar (bəzisi istisna olmaqla) daha yaxşısını tələb edir.

Ölkənin ən görməli yerlərindən biri, yerli turistlər arasında həm qışda, həm də yayda populyar bölgə olan Qubadan paytaxta axşam qayıtmağı heç düşmənə də arzu etməzsən. Doqquz il öncə inşa edilmiş beton yol dövlət büdcəsinə 700 milyon dollara başa gəlib. Və kağız üzərində ildə bir neçə dəfə təmir olunmasına baxmayaraq, yük dolu KAMAZ-ların daimi sirkulyasiyası nəticəsində, ya da asfalt beton örtüyünün keyfiyyətsiz olmasına görə yararsız hala düşüb. Yolun təmirinə bu ilin əvvəlində başlanılmalıydı, ancaq hələ ki xüsusi dəyişiklik yoxdur. Bu, azmış kimi, demək olar olar ki, Qubadan Bakıya doğru istiqamətdə yollarda çala-çuxur var ( Siyəzən rayonundan başlamış Hacı Zeynalabdin Tağıyev qəsəbəsinə qədər olan hissə daha pisdir), hər dəfə onların ətrafından döndükcə özünü kompüter oyunlarının qəhrəmanı kimi hiss edirsən, üstəlik həmin ərazidə demək olar ki, işıqlandırma yoxdur. Yol boyunca bir işıq dirəyi qurulmayıb. Sürücülər kor-koranə şəkildə, avtomobillərin farasının işığını, bir də yolboyu tək-tük obyektlərin işığını tutub gedirlər. Maraqlıdır ki, yol boyunca nadir hallarda rast gəlinən dirəklərdə işıq görünür, ancaq bu, yol fənəri deyil, yol hərəkətinin sürətinə nəzarət edən radara birləşdirilmiş lampadır. Paradoksaldır ki, respublika əhəmiyyətli bir yolda heç bir işıq dirəyi qurulmayıb, qaranlıq hökm sürür. Ancaq yol hərəkəti qaydalarını pozan maşınları çəkməkdən ötrü radar üçün dirək qurublar, hətta lampa da əlavə ediblər. Dövlət orqanlarımız üçün ən vacib olan nədir: sürücülərin və sərnişinlərin təhlükəsizliyi və həyatı, yoxsa cərimələrin toplanması?

Qeyd etmək lazımdır ki, Bakı-Quba yolunun təmiri və infrastrukturuna hər il, bəzən də ildə bir neçə dəfə əhəmiyyətli dərəcədə məbləğ ayrılır. 2018-ci ilin iyulunda prezident İlham Əliyev Bakı-Quba- Rusiya Federasiyası ilə dövlət sərhəddi avtomobil yolunun 6-18 km.-lik hissəsinin yenidən qurulmasına dair tədbirlər haqqında sərəncam imzalayıb və bu ehtiyaclar üçün Azərbaycan Avtomobil Yolları Dövlət Agentliyinə 7 mln. manatdan çox ayırıb. Bu, həmin yola ayrılan böyük xərclərə çoxsaylı nümunələrdən biridir. Yolun ayrı-ayrı hissələrinin tikintisi, yenidən qurulması, infrastrukturun qurulması və rekonstruksiyası üçün sərəncamlar da olub. Ekspertlərin sözlərinə görə, bura işıqlandırma da daxildir. Yeri gəlmişkən, fevral ayında prezident yuxarıda qeyd olunan H.Z.Tağıyev qəsəbəsindən başlayaraq yeni M-1 Bakı-Quba- Rusiya Federasiyası ilə dövlət sərhəddi avtomobil yolunun tikintisi ilə bağlı başqa bir sərəncam imzalayıb və bunun üçün 150 milyon manat ayrılıb.

Yol hərəkəti sahəsində ekspert Azər Allahverənovun sözlərinə görə, yol infrastrukturuna yolun tikintisi və yenidən qurulması, tikinti materialları ilə yanaşı yeni yol boyunca işıq dirəklərinin qurulması da daxildir və işıq dirəkləri quraşdırılmadan yolun inşası mümkün deyil: "Bir struktur dirəkləri quraşdırır, digəri oraya işıq çəkir. Lakin ümumilikdə, yuxarıda qeyd olunanlar yol infrastrukturunun tərkibinə daxildir. Söhbətin hansı yoldan getdiyi vacibdir, çünki dövlət yolları var, bir də bələdiyyə yolları. Əğər yol bələdiyyəyə aiddirsə onun infrastrukturunun təmin edilməsi ilə birbaşa o məşğul olur. Ancaq bəzən bələdiyyələrin işıq dirəkləri qurmaq üçün vəsaitləri çatmır. O, "Azərenerji"yə müraciət edir və o da öz növbəsində dirəkləri qurur. Bu işıq dirəkləri "Azərenerji" yə məxsus olur. Ancaq əgər söhbət Bakı-Quba kimi respublika əhəmiyyətli yoldan gedirsə onun istənilən hissəsində işıq dirəklərinin demontajı və ya qurulması zamanı yolun inşasına cəlb edilmiş bütün dövlət strukturlarına məlumat verilir. Dirəklərin qurulması və birləşdirilməsi xərcləri adətən yolun tikintisi və yenidən qurulması üçün xərclər smetasında nəzərdə tutulur".

Azərbaycan Avtomobil Yolları Dövlət Agentliyinin mətbuat xidmətinin rəhbəri Anar Nəcəflinin sözlərinə görə, yolların təmiri zamanı işıqlandırma sistemini idarə çəkir, əgər layihədə nəzərdə tutulubsa. İşıqlandırma sisteminin iştismarı ilə bağlı sonrakı əlavə işlər rayonların icra hakimiyyəti orqanlarının tabeliyindədir. A.Nəcəfli əlavə edib ki, magistral yolların işıqlandırılması ancaq yaşayış məntəqələrində həyata keçirilir. Yəni, dövlət strukturlarının məntiqinə görə, əgər yaxınlıqda yaşayış məntəqəsi yoxdursa, Siyəzən rayonunda Hacı Zeynalabdin Tağıyev qəsəbəsinə qədərki hissədə olduğu kimi, sürücü avtomobili qaranlıqda sürməli olacaq və qəzaya düşməmək üçün dualar edəcək. Çünki qarşı maşınların farası görüntünü zəiflədir, yolların keyfiyyəti isə avtomobili normal idarə etməyə imkan vermir.

Məlum olduğu kimi, yeni Bakı-Quba -Rusiya Federasiyası ilə dövlət sərhəddi avtomobil yolu pullu olacaq. Ümid edək ki, heç olmasa pullu yolda keyfiyyət və işıqlandırma prpblemi həllini tapacaq, buna görə pul ödəyən sürücülər və sərnişinlər isə özlərini təhlükəsiz hiss edəcəklər. Axı onların demək olar ki, dövlət büdcəsinə vergisini ödədikləri yollarda bu şəraitdən məhrum edilblər.