Karl Rader səfir Morninqstara hücumun səbəbləri barədə

Azərbaycan kimi ölkələrdə real islahatlardan imtina siyasi sistemin tədricən zəifləməsi, hətta dövlətin tənəzzülü riskini yaradır. Bu fikri amerikalı analitik və jurnalist Karl Rader Turan-a müsahibəsində deyib.

ABŞ səfiri Riçard Morninqstarın “Azadlıq” radiosuna müsahibəsindən sonra rəsmi Bakının ona hücumunu şərh edən Rader bildirib ki, əslində səfir yeni heç nə söyləməyib, müsahibə özü də zərərli deyil.

“Mənim müsahibəyə ilk reaksiyam belə oldu ki, cənab Morninqstarın şərhləri ağıllı olub, lakin qeyri-adi heç nə yoxdur, odur ki, yaranmış hiddət təəccüb doğurdu. Lakin məmurların dünya görüşünü, daha dəqiq desək onların irrasional təqib hissini nəzərə almaq lazımdır”, - Rader qeyd edib.

Bakının kəskin reaksiyasına səbəb olan məqamlardan biri Azərbaycan hökumətinin monolit olmaması barədə iraddır. Əliyev hökumətinin üzvlərinin dünyagörüşü kontekstində “qeyri-monolit” termini şillə kimi görünür və birliyin olmamasını nəzərdə tutur.

Əsasən səfir deyib ki, hökumətdə elələri var ki, “ABŞ və Azərbaycan arasında münasibətləri pozmaq, qərb təşkilatlarının iştirakını çətinləşdirmək istəyir”.

ABŞ-ın “Molotov kokteyli”nə bağlılığı barədə Novruz Məmmədovun fikirləri düşünülmədən söylənilmiş fikirlərdir. Azərbaycan KİV-in məlumatına baxmayaraq, mən əslində Novruz Məmmədovun bunu söyləməyindən əmin deyiləm. O, hər zaman mənə prezidentin yaxın ətrafındakı ən ağıllı adamlardan biri kimi təsir bağışlayıb”, - Rader vurğulayıb.

“Xor”un digər iştirakçılarının – Araz Əzimov, Əli Həsənov və Ramiz Mehdiyevin çıxışları, Amerikanın Azərbaycanın daxili işlərinə qarışması barədə ittihamları öncədən görünən idi.  

Həmin şəxslər üçün ABŞ-ın maliyyələşdirdiyi QHT-lərin olması Əliyev hökumətinin əsaslarını və onun dəstək mexanizmini dağıtmaq məqsədilə təşkil olunmuş məkrli sövdələşmə kimi görünür.

Paradoks ondadır ki, Morninqstar səfir işlədiyi müddətdə insan hüquqları məsələsində o qədər də açıq olmayıb. Əksinə, o, təmkinli və ehtiyatlı olub, balansı saxlayıb, lakin son vaxtlar ikitərəfli münasibətləri “qıcıqlandıran” amillər onun Bakıda olduğu bütün vaxt ərzindəkindən  daha da çoxalıb.

Nəhayət, Azərbaycanın müstəqilliyinin qorunmasında ABŞ-ın rolu barədə səfirin fikirləri ilə əlaqədar yaranmış hay-küyü qeyd etmək lazımdır.

Ramiz Mehdiyev səfirin dedikləri ilə razılaşmayıb  və xatırladıb ki, “heç bir xarici qüvvə heç zaman bizim müstəqilliyimizin qarantı olmayıb və ola bilməz”. O bildirib ki, “Morninqstar unutmamalıdır ki, Azərbaycan müstəqil ölkədir, müstəmləkə deyil”.

Nəzərə almaq lazımdır ki, Mehdiyevin keçmiş Sovet İttifaqı ilə geniş şəxsi və peşə əlaqələri var. Güman etmək olar ki, o, prezident Əliyevin digər müşavirləri ilə müqayisədə Rusiya ilə sıx münasibətlərə daha çox tərəfdardır.

Bu yaxınlarda digər amerikalı diplomat Jeyms Uorlik də öz tvitterindəki yazılara görək Bakının hücumlarına məruz qalıb. Belə ittihamlar səslənib ki, ABŞ Qarabağ münaqişəsinin dinc yolla nizamlanması prosesini pozmaq istəyir.

İki ölkə arasında münasibətlərin pisləşdiyini və hazırda amerikalı diplomatlar üçün Azərbaycan çalışmağın çətinləşdiyini söyləmək olarmı?

Bu sualın cavabında Rader deyib ki, Bakı və Yerevanın Minsk Qrupunu və ya ABŞ-ı iradəsizlikdə, yeni ideyaların olmamasında ittiham etməsi məlum taktikadır. Eyni zamanda demək olar ki, Uorlikin 23 mart tarixli tvitter yazısı çətin ki uğurlu sayıla bilər.

 https://twitter.com/AmbJamesWarlick/status/447809637421559808)

O yazır ki, münaqişə Dağlıq Qarabağla Azərbaycan arasında baş verib. Bu, azərbaycanlıların çevik reaksiyasına səbəb olub və səfirə xatırladılb ki, “Dağlıq Qarabağ Azərbaycanın bölgəsidir”.

Azərbaycanda QHT və KİV-lərin sıxışdırılması, insan hüquqlarının pozulması fonunda Obama administrasiyasının səylərini yetərli hesab etmək olarmı? Bu sualın cavabında Rader deyib ki, Obamanın Qafqaz üzrə siyasəti onda təəccüb doğurur. Belə görünür ki, region “bir küncə atılıb”, onun strateji əhəmiyyəti əvvəlki administrasiyalar tərəfindən şişirdilib. Lakin bu, insan haqları məsələsi ilə bağlı reaksiyanın olmamasının izahını vermir, xüsusən də özünü bu sahədə sadiq müdafiəçi hesab edən administrasiya üçün. Eyni zamanda Wikileak sübut etdi ki, bu məsələlər amerikalı diplomatlarla prezident Əliyevin görüşlərində daim müzakirə olunub.

Ukrayna hadisələri Azərbaycana necə təsir göstərə bilər? Cənubi Qafqazı nə gözləyir? Bununla bağlı Rader deyib ki, gələcəkdə Rusiya Əliyevlər sülaləsinə meydan oxumaq üçün prezidentliyə namizədləri maliyyələşdirə bilər. Bu, Azərbaycan hakimiyyətinin “cilovunu çəkmək” məqsədilə edilə bilər. 

“Ukrayna və ya Gürcüstan hadisələrinin Azərbaycanda təkrarlanması modelinin mövcud olmasına əmin deyiləm. Krıma analoji olaraq Cənubi Qafqazda torpaqların işğal riski siyasi dəyər baxımından çox aşağıdır. Rusiyanın Cənubi Qafqazdakı öz mövqelərini məhv etmək üçün əsası yoxdur”, - analitik vurğulayıb.

ABŞ Moskvanın mövqeyini nəzərə alaraq Qarabağda dinc nizamlanmanı sürətləndirmək üçün nə edə bilər?

“Qarabağ ətrafındakı 7 rayonun qaytarılmasının vacibliyi barədə Jeyms Uorlikin fikirləri ilə razıyam. 2011-ci ildə tərəflər yeddi rayonun Azərbaycana qaytarılmasının vacibliyini anlamağa yaxın idilər, lakin saziş baş tutmadı. O vaxtdan proses səngidi.

Uorlikin çıxışında məni təəccübləndirən bir məqam oldu- onun sülhməramlı qüvvələrə istinad etməsi. Bu, əvvəllər dəqiq  müəyyən edilməyən, yeni baxış bucağıdır. İndi danışmaq çətindir. Lakin aydındır ki, belə qüvvələr regional ölkələrin və ya ABŞ-ın hərbçilərini əhatə etməməlidir”, - Rader vurğulayıb.

“Nəhayət, Azərbaycan hakimiyyətinin xalq diplomatiyasını pozmaq səylərinə toxunmaq istəyirəm. Əgər prezident Qarabağ münaqişəsini başa çatdırmaq istəyirsə yerli vətəndaş cəmiyyəti ilə erməni həmkarları arasında daimi və səmərəli kontaktın yaradılması Azərbaycanın marağında olmalıdır. 

Bu səbəbdən də Ermənistandakı həmfikirləri ilə ünsiyyətdə olduqlarına görə Azərbaycan ziyalısını təqib etmək üçün hüquqi sistemdən istifadə etmək ədalətli və davamlı sülhə düşməncəsinə yanaşmadır”, - Rader bildirib.-25В-