Məmməd Talıblı: “Kitabın xarici dillərə tərcüməsinə məmnuniyyətlə razı olaram”

Azərbaycanın siyasi və iqtisadi seçimi ilə bağlı müstəqillik illərin bu yana qızğın müzakirələr gedir. Kimlərsə Azərbaycanı MDB məkanında, Avrasiya İqtisadi İttifaqında, Qoşulmayanalar Hərəkatında görür. Bəzi şəxslər Avroatlantik məkana inteqrasiyada. Bu iki fərqli strateji seçim zamanı fikir dartışması gedir. Bir neçə ay bundan öncə tanınmış iqtisadçı, İqtisadi Təhlil İnsitutunun rəhbəri Məmməd Talıblının “İqtisadi vektor və strateji seçim” kitabı Azərbaycanın avroatlantik məkana inteqrasiyanın siyasi və iqtisadi əsaslandırmasına həsr olunub. Biz nəşrinin məqsədi və oxucu auditoriyasına  vermək istədiyi mesaj barədə suallarımızı cavablandırmaq üçün kitabın müəllifinə müraciyət edtik.

Sual: Məmməd müəllim, bu kitabın yazılması zərurəti nədən ortaya çıxdı? Sizi hansı düşüncə məcbur etdi ki, bu mövzuda belə bir bitkin kitab yazdınız?

Cavab: Həyatda heç bir addım bir anda insanın beyninə gəlmir və həmin anda da addım atmağa başlamır. Ciddi mövzular ətrafında ilkin olaraq insanda narahatlıqlar yaranır. Sonradan həmin narahatlıqlar düşüncələrı çevrilir.  Sonra onlar haqqında bilgilərinizi artırmağa ehtiyac duyursunuz və sonda formalaşmış düşüncələrinizi sistemləşdirirsiniz. Mən bu haqda uzun illərdir ki, düşünürdüm. Azərbaycanın hansı siyasi və iqtisadi məkanda olmasının rasional kökləri haqqında təhlillər aparırdım. Bu haqda daha ciddi analitik məhsullarla tanış olurdum. Bu sahədə rəqəmlərin “dilin” açıb danışdırmağa çalışırdım. Bu sahədə yaxın çevrəmlə məsləhətləşmələr aparırdım. Polemikalar edirdik. Sonda iqtisadçı dostlarım təkidi ilə bu kitabın yazılması və Azərbaycanın strateji seçiminin əsaslandırmasının vaciblyinə dair kitab yazmağımı israr etdilər. Mən də geri çəkilmədim və xüsusilə pandemiya zamanı bu istiqamətdə düşüncələrimi sistemləşdirmək qərarına gəldim. Və sonda bu kitabı çap etdirib oxucuların ixtiyarına verdim.  

Sual: Kitabın əsas mövzular haqqında məlumat verə bilərdinizmi? Kitabda hansı mövzular ətrafında təhlillər aparılıb?

Cavab: Kitab 5 fəsildə olmaqla həmin fəsillərə uyğun mövzulara həsr olunub. Birinci fəsil “Cənubi Qafqaz iqtisadiyyatı: müharibə itkiləri və postmüharibə dövrü” adlanır. Fəsildə əsasən iqtisadiyyatımızın “sendviç” kimi sıxması, müharibə iqtisadiyyatının hər iki ölkəyə fəsadları, Cənubi Qafqaz ölkələrinin ixrac xəritəsi, Qarabağa investisiya cəlbi və buna necə yön verməsinə həsr olunub.

İkinci fəsildə “MDB coğrafiyası: lənətlənmiş dairədən necə çıxmalı?” sualı ətrafında axtarışlara yer vermişəm. Bu fəsilin əsas mövzuları kimi Rusiyanın siyasi orbitinin fəsadları, postsovet məkanın “bandit” kapitalizminin təzahürləri, Azərbaycanın MBD məkanında yeri və rolu, Ukrayna-Rusiya müharibəsində Ukraynanı “uduzan” qalib obrazı, Rusiyanın SWIFT dərdini necə çəkir, Rusiyanın ərazisi, əhalisi və iqtisadiyyatı arasında disproporsional uyğunsuzluğun fakatalogiyasına toxunmuşam. Nəhayət 3-cü fəsildə “Avropa İttifaqı: Azərbaycanın strateji seçim anı”na gəldiyinə dair mesajlar var. Bu fəsilə əsasən Avropadan görünən iqtisadiyyatımız təhlil olunub, Şərq Tərəfdaşlığı Proqramı: gözləntilər və nəticələr dəyərləndirilib, ÜTT-nin “qapı”larını niyə açmalıyıq sualına aydınlıq gətirilib. Azərbaycanın qlobal dünyaya inteqrasiya yolunda strateji seçim alternativləri təqdim edilib və belə bir strateji seçim anının ölkəmizin sərhədlərinə yaxınlaşmasının siqnalı verilib. Dördüncü fəsildə Türkiyə-Azərbaycan iqtisadi əlaqələrinin çoxvektorlu iqtisadi dəyələndirilməsi verilib. Nəhayət sonuncu fəsildə dünya iqtisadiyyatında baş verən son tendensiyalar təhlil olunub. Bu fəsil “Meqatrendlər, qlobal çağrışlar və pandemiya”nın təsirləri təhlil olunub. Bu istiqamətdə əsasən qlobal iqtisadiyyatın kiçilməsi, qlobal borc balonun necə partlaması, ABŞ-İran qarşıdurması fonunda bunun Azərbaycana mümkün təsirləri, koronavirus vergisi, dövlətin pulu və “sevgi kapsulu”nun vacibliyi və sonda pandemiya gözləntiləri və düşüncələri təhlil olunub.

Sual: Kitabın əsas oxucu kütləsi və hədəfi kimlərdir? Bu kitab daha çox kimlərə xitabən yazılıb?

Cavab: Kitabda mənim bir iqtisadçı olaraq Azərbaycanın xarici iqtisadi əlaqələrinin, son illərdə iqtisadi vektorunu hansı istiqamətə yönəltməsinin təhlili, ölkəmizin gələcəkdə etməli olduğu strateji seçimlərin əsaslandırılması ilə bağlı müstəqil düşüncələrim yer almışdır. Eyni zamanda bununla mən son ayların ən aktual mövzusu olan Rusiya-Ukrayna savaşı kontekstində Azərbaycanın getməli olduğu yola işıq salmağa cəhd etmişəm. Bu baxımdan kitab xüsusilə ictimai-siyasi vəziyyətlə maraqlananlara, ictimai xadimlərə və iqtisadçılara ünvanlanmış bir ərmağandır.

Sual: Kitabınızın təqdimatını keçirdinizmi? Bu kitab haqqında məlumatlılıq baxımından insanlar haradan məlumat əldə ediblər və ya edirlər?

Cavab: Kitabın təqdimatı keçirildi. Açığı geniş kompaniya keçirmədiyimiz üçün iştirakçıların az olacağını düşünürdük. Amma gözlədiyimizin əksinə olaraq kitabın təqdim olunduğu məkana insanlar sığmadı və mərhələli olaraq içəri daxil oldular və imzalı kitabları oxuculara təqdim etdik. Həmin gün nəşr olunan kitabların 1/3 hissəsi satıldı. Sonradan isə həmin təqdimatın ictimai rezonansı olaraq kitab satış şəbəkələrindən də hiss etdik. Onların bəzilərinə, xüsusilə “Kitabevim” və “Papillon”  kitab evinə kitablar verdik. Və təqdimatlardan sonra mənim “facebook” sosial şəbəkə hesabımdan bzi paylaşımar etdim. Bu kitabla bağlı məlumatlılığın coğrafiyasın bir az da genişləndi.

Sual: Məmməd müəllim, belə bir kitabın daha geniş oxucu kütləsinə, o cümlədən xarici auditoriyalara çatdırılması çox faydalı ola bilər. Öyrənmək istərdik ki, kitabın başqa dillərə tərcüməsi olacaqmı? Bununla bağlı planlarınız varmı?

Cavab: Türkiyədə çap olunması ilə bağlı bir nəşriyyatdan təklif alımışam. Amma Azərbaycandakı diplomatik korpuslardan, səfirliklərdən hər hansı birinin maraqları olarsa, məmnuniyytlə bu kitabın xarici dillərə tərcümə olunmasına məmnuniyyətlə razılıq verərəm.