Prezidentin xüsusi nümayəndələri: Onlar kimdir?

***

-Səməd bəy, İlham Əliyev işğaldan azad edilmiş ərazilərdə Azərbaycan Respublikası prezidentinin xüsusi nümayəndələri haqqında fərman imzalayıb. Bu, yeni idarəetmə modelidirmi? Prezidentin xüsusi nümayəndələri nə deməkdir? Və səlahiyyətləri nədən ibarətdir?

-Prezidentin xüsusi nümayəndəliklərinin hüquqi statusu və xarakteri hazırkı mərhələdə bizə tam bəlli deyil. Belə ki, həmin xüsusi nümayəndəliklər haqqında əsasnamə hazır deyil. Bu baxımdan onların səlahiyyətlərinin çərçivələrini bilmirik. Sadəcə olaraq, xüsusi nümayəndəliklərin təsisi haqqında fərmanın preambulasından görünür ki, bu xüsusi nümayəndəliklər işğaldan azad edilmiş ərazilərdə quruculuq, bərpa və yenidənqurma işlərinin sürətləndirilməsi, bu məqsədlə dövlət orqanlarının (qurumlarının) və digər təşkilatların əlaqələndirilmiş fəaliyyətinin gücləndirilməsi məqsədilə yaradılır. Bundan əlavə, həmin fərmanın 3.1-ci maddəsindən aydın olur ki, xüsusi nümayəndəlik prezidentin müəyyən etdiyi ərazi çərçivəsində onu təmsil edən və fəaliyyət göstərən şəxsdir. Buradan aydın olur ki, xüsusi nümayəndəliklər Azərbaycanın ənənəvi yerli icraedici hakimiyyəti olan yerli icra hakimiyyəti orqanlarını rayonlar və şəhərlər çərçivəsində əvəz etmək xarakteri daşımır. Bu fərmanın preambulasına və müvafiq müddəasına əsasən xüsusi nümayəndəliklər spesifik bir məqsədlə (işğaldan azad edilmiş ərazilərdə infrastruktur işlərinin səmərəliləşdirilməsi və bu prosesi prezidentin nəzarətinə götürülməsi) müvəqqəti əsaslarla bu məqsədə nail olunana qədər yaradılır. Daha sonrakı mərhələdə onların statusunun nə olacağını daha sonra biləcəyik. Buna görə də xüsusi nümayəndələr prezidentin müəyyən edəcəyi ərazi hüdudları çərçivəsində onu təmsil etməklə işğaldan azad edilmiş ərazilərdə infrastruktur işlərinə nəzarət məramına nail olmaq üçün müvəqqəti, bir məqsədli yaradılır və hazırda barəsində əsasnamə qəbul edilmədiyi üçün səlahiyyətləri bəlli deyil (fərmana görə Administrasiya əsasnamənin layihəsini fərmanın qəbul edildiyi tarixdən 15 gün ərzində hazırlamalıdır).

-Belə çıxır ki, işğaldan azad edilmiş ərazilərdə rəhbərlik xüsusi nümayəndələrə həvalə ediləcək. Bəs onda icra hakimiyyəti başçılarının vəzifəsi nə olacaq? Burda səlahiyyətlər toqquşmurmu?

-Dediyim kimi, bu suala cavabı əsasnamə hazır olduqda tam biləcəyik. Hazırkı mərhələdə fərmanın preambulasından görünür ki, icra hakimiyyətləri onlara həvalə edilmiş ənənəvi vəzifələri yerinə yetirməyə davam edəcəklər. Xüsusi nümayəndəliklər isə məhz infrastruktur işlərinə prezidentin təmsilçisi kimi nəzarəti həyata keçirəcəklər.

-Hətta icra hakimiyyəti başçılarından başqa seçkili yerli özünüidarəetmə orqanları olan bələdiyyə sədrləri də olacaq. Bəs vəzifələr necə bölünəcək?

- İcra hakimiyyətləri və bələdiyyələr arasında səlahiyyət bölgüsü konstitusiya, yerli icra hakimiyyətləri orqanları haqqında əsasnamə, bələdiyyələrin statusu haqqında qanunla müəyyənləşdirilib. Bu baxımdan xüsusi nümayəndəliklərin səlahiyyətləri onlarla toqquşmamalıdır. Bundan əlavə, dediyim kimi bu məsələlər xüsusi nümayəndəliklərin əsasnamələri təsdiqləndikdən sonra bilinəcək.

-Ümumiyyətlə, prezidentin xüsusi nümayəndələrinin yaradılması və təyini ilə bağlı qanunvericilik, konstitusiya nə deyir?

-Konstitusiyanın 124-cü maddəsinə əsasən yerlərdə icra hakimiyyətini yerli icra hakimiyyətlərinin başçıları həyata keçirirlər. Yerli icra hakimiyyətlərinin başçılarını prezident təyin edir və vəzifədən azad edir və onların səlahiyyətlərinin çərçivələrini müəyyən edir. Lakin xüsusi nümayəndəliklər prezidentin konstitusiyanın 109-cu maddəsinin 32-ci bəndində nəzərdə tutulmuş diksresion səlahiyyətlərinə görə təsis edilib. Bu baxımdan prezidentin belə səlahiyyəti var və prezident konstitusiyanın 109-cu maddəsinin 32-ci bəndinə əsasən müvəqqəti məqsədlərlə belə qurum təsis edə bilər.

- Səməd bəy, ümumiyyətlə, yeni idarəetmə modeli olaraq siz nə təklif edərdiniz? Ən yaxşı model hansı ola bilərdi? Bu 3 idarəetmə orqanlarını birləşdirib daha təkmil idarəetmə orqanı yaratmaq olmazdımı?

-Mən hesab edirəm ki, mövcud vəziyyətdə belə ayrılıqda yeni qurumun təsis edilməsinə ayrıca ehtiyacın olmasına dair obyektiv əsaslar görmürəm. Bu baxımdan mən hesab edirəm ki, mövcud strukturlar çərçivəsində işğaldan azad edilmiş ərazilərdə mövcud strukturlar saxlanılmaqla infrastruktur işləri aparıla bilərdi. Hesab edirəm ki, mövcud qurumların səlahiyyətləri belə infrastruktur işlərinin aparılması üçün yetərlidir. Lakin hökumət vəziyyətlə əlaqədar müfəssəl məlumat təqdim etmədiyi üçün bu məsələdə qəti mövqe bildirmək çətindir. Hər bir halda buna obyektiv ehtiyac olub-olmamasından asılı olmayaraq belə qurumun (xüsusi nümayəndəliklərin) yaradılması məsələsi prezidentin konstitusiyanın 109-cu maddəsinin 32-ci bəndinə əsasən konstitusion diskresion səlahiyyətidir və məqsədəuyğun saydığı halda belə qurum təsis edə bilər.