Türkiyənin iqtisadiyyat şərhçisi: �Türkiyə öz vətəndaşlarının pullarının dünyanın hansı banklarında olduğunu bilməlidir�

-Hörmətli Berat Albayrakın açıqladığı iqtisadi proqram (YEP) bəzi elm adamları, jurnalistlər, QHT-lər tərəfindən dəstəkləndi, bəziləri isə proqramın böhrandan çıxmaq üçün kifayət qədər inandırıcı olmadığını bildirdi. Siz necə qiymətləndirirsiniz?

- Proqramın maliyyə tərəfinə baxanda realist olduğunu görürük. Etiraf edilir ki, iqtisadiyyatımız bir müddət "daralacaq, kiçiləcək". Yəni, artıq bir dövrün axırına gəlindiyi, lüks yaşayışdan geri addım atılacağı bildirilir. Bu perspektivdən baxanda "gerçəkləri ortaya qoyan" bir proqram olduğunu görürük. Proqramda "istehsalın və ixratacatın ön planda olacağı" vurğulanıb. Keçid dövründə işsizlik yaşana bilər, proqramda qeyd edildiyi kimi, istehsala və ixracata dəstək verilsə, bunu müsbət qarşılamaq lazımdır. Keçid dövründə qeyri-istehsal sahəsində olan işçilər bir müddət işsiz qala bilər, ancaq bir müddət sonra onlar daha etibarlı sahələrdə iş tapa bilərlər. İndiyə qədər hökumət daxili istehlakı artırmaq yolu ilə işsizliyi aradan qaldırmağa çalışırdı. Ancaq indi işsizliyi istehsal sayəsində aradan qaldırmaq qarşıya məqsəd qoyulub. Hökumət bunu hansı mənbələr hesabına həyata keçirəcək? Türkiyə öz iqtisadayiyyatını əcnəbi investisiyalar sayəsində inkişaf etdirməyə çalışan ölkədir. Hazırda Avropadan pul tapmaq bizim üçün ən optimal yoldur. İndi biz Türkiyənin demokratiyasını və hüquq sistemini inkişaf etdirərək Qərbdən pul gətirməyə çalşmalıyıq. Başqa yolumuz yoxdur.Yaşanan çalxantılardan sonra Türkiyənin ayağı suya dəyib. Bu mərhələdə dövlət sektorunda ciddi islahatların lazım olduğunu görürük.

- Onu soruşacaqdıq. Sizcə, hökumət dövləti "kiçiltməyə" cəsarət edəcəkmi?

- Bu məsələ illərdən bəri gündəmdədir.Ancaq heç bir təsirli tədbir görülməyib. Bu vəziyyət artıq məni bezdirib. Tədbirlər görüləndə hamı özünü ixtisara düşməkdən kənarda görür. Bu islahatı kim aparsa, türk xalqı ona minnətdar olacaq. Dövlət aparatında islahatlar önəmlidir ancaq mən oradan böyük pullar çıxacağına inanmıram. İşin psixoloji tərəfi önəmlidir.

- Meqainfrastruktur layihələrinin dayandırılmasına dair çağırışlar oldu. Sizcə, iqtidar o layihələri dayandırarmı?

- İstanbul kanalı üçün "Əcnəbi investisiya ilə həyata keçiriləcək" deyirdilər. Digər meqalayihələrin isə müvəqqəti şəkildə təxirə salınacağını deyirlər. Mən yaxın 20-25 ildə Türkiyənin bu cür meqalayihələri həyata keçirəcəyinə inanmıram. İstanbul kanalı layihəsində almanların iştirakından söhbət gedir. Kaş düz ola və keçmişdə olduğu kimi, biz Avropa İttifaqı ilə əməkdaşlığı yenidən gücləndirə bilək. Avropada pul çoxdur və Türkiyə iqtisadiyyatı qısa müddətdə əl-ayağını bir yerə toplaya bilər. Bir vaxtlar Qərb sərmayəsi Türkiyənin inkişafında böyük rol oynadı. Heç kim Türkiyəyə düşmən deyil, ona görə ölkəmizə sərmayə gətirmək üçün hökumət hamı ilə yaxşı yola getməlidir.

- Amma Türkiyənin böyük sərmayəsi ölkəni tərk edir? Yerli sərmayə gedir, əcnəbi sərmayə gəlmir. Bunun axırı necə olacaq?

- Hazırda böyük iş adamlarının bir qismi sərmayəsini ölkədən çıxarır. Bankçılıq Sistemləşdirmə və Təftiş Şurasının verdiyi məlumata görə hazırda İsveçrə banklarında Türkiyə iş adamlarının 60 milyard dollar pulu var. Bunun daha çox olduğunu deyən qurumlar da var. Demək, iş adamlarımız burada qazandıqları pulları İsveçrəyə aparırlar. Ölkədə qazanılan pulları xarici banklara qoymaq düz iş deyil. Türkiyədə özünə "yerli-milli" deyən iş adamlarınln öz pullarını xaricə qaçırmaları qətiyyən xoşagələn iş deyil.

- Hökumət onların kimliklərini bilmirmi?

- Özəl sektorun borcu həddən artıq çoxdur. İş yeri sahibləri lazımi tədbirləri görmədikləri üçün borc həddindən artıq çoxaldı. Şirkətlər texniki iflas tələb edirlər, iş yeri sahibinin isə vecinə deyil, çünki pulu xaricə qaçırıb. Şirkətlərin böyük miqardakı borclarına görə biz bu çalxantıları yaşayırıq.Türkiyənin bu sahədə ciddi tədbirlər görməsinə ehtiyac var. Məsələn, ABŞ öz vətəndaşlarının pullarının haralarda olduğunu bilir. G-7 ölkələri maliyyə nazirlərinin iclasında bununla bağlı qərar da qəbul edilmişdi. Kim pulunu haraya aparır, o pulları hansı yollarla qazanıb.. Türkiyə bu işlərə çox fikir verməlidir. İqtisadi proqramı müsbət qarşılayıram ancaq 3 ildən sonra gözlənilən inkişaf üçün pulu haradan tapacağıq? Bunu açıq şəkildə görə bilməliyik.