Azərbaycanın GÜAM-da sədrliyi nələr vəd edir...

Yanvarın 1-dən Demokratiya və İqtisadi İnkişaf uğrunda Təşkilata -GUAM-a (Gürcüstan, Ukrayna, Azərbaycan, Moldova) sədrlik Ukraynadan Azərbaycana keçib. Azərbaycan bu təşkilata bundan əvvəl 2020-ci ildə sədrlik etmişdi. Həmin il Azərbaycanın sədrliyi dövründə prioritet istiqamətin enerji təhlükəsizliyi, nəqliyyat və ticarət dövriyyəsi olduğu açıqlanmışdı.

GUAM 1997-ci ildə yaradılanda bir çox yerli və beynəlxalq ekspertlər düşünürdülər ki, O, Müstəqil Dövlətlər Birliyinə (MDB) alternativ olacaq.

Onların açıqlamasına görə, məqsəd Kremilin təsirindən bir növ uzaqlaşmaq idi.Amma son illər Azərbaycanın MDB çərçivəsində bu quruma daxil olan ölkələrlə, o cümlədən Rusiya ilə yaxınlaşması müşahidə edilir. Eyni zamanda, Azərbaycandan fərli olaraq GUAM-a daxil olan 3 ölkə Qərbə inteqrasiya yolunu tutub. Ukrayna və Moldova Avropa İttifaqına namizəd statusu alıb, Gürcüstana da bu istiqamətdə bir növ yaşıl işıq yandırılıb.

Ukraynanın 2023-cü ildə sədrliyi dövründə suverenlik, ərazi bütövlüyü, Avropa və Asiya bazarları arasında ticarətin inkişafı, azad ticarət zonasının tam fəaliyyət göstərməsinin təşviqi, GUAM nəqliyyat dəhlizi ilə bağlı Avropa Komissiyası ilə qarşılıqlı fəaliyyət, gömrük prosedurlarının sadələşdirilməsi kimi prioritetlər açıqlanmışdı.

Suala, hələlik, Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyindən münasibət almaq mümkün olmayıb. Amma Milli Məclisin deputatı Elşad Mirbəşir oğlu Turana bildirib ki, Azərbaycan müxtəlif platformalarda iştirak edir və bu iştirakçılıq heç vaxt deklarativ xarakter daşımır: “O platformaya Azərbaycan qoşulubdur ki, iştirakçı ölkələr arasında əməkdaşlıq imkanlarından yararlansın. Həmçinin Azərbaycan sədrlik dövründə həmin platformaya müsbət töhfə verəcək”.

Deputat qeyd edib ki, Azərbaycan bütün platformalarda hər zaman öz maraqlarından çıxış edir, amma heç vaxt hər hansı bir platforma üzərindən hansısa dairələrin geosiyasi mübarizənin iştirakçısı və yaxud da aləti olmur: “Bir çox hallarda Azərbaycana qarşı buna görə qərəzli mövqelər sərgilənir. Yəni, Azərbaycanı idarəolunan ölkə kimi görmək istəyirlər. Amma Azərbaycan hər zaman müstəqil siyasət yürüdüb”.

E.Mirbəşir oğlu hesab edir ki, GUAM-a daxil olan Gürcüstan, Ukrayna və Moldovanın Avropa İttifaqına inteqrasiyası tam deyil: “Bu, qismən inteqrasiya sayıla bilər. Düzdür, onlar tam inteqrasiyanın istəyindədirlər, amma Avropa İttifaqına tam inteqrasiya dövlətin milli maraqları, müstəqilliyi, suverenliyi üçün mütləq müsbət haldırmı? Hesab edirəm ki, yox”.

Onun fikrincə, Avropa İttifaqının üzvləri könüllü olaraq öz suverenliyinin müəyyən qismindən imtina ediblər:

“Üzv ölkələr strateji məsələlərlə bağlı heç də həmişə müstəqil deyil, kollektiv qərar verirlər. Azərbaycan isə illərdir mübarizə apardı, döyüşdü və ərazi bütövlüyünü, suverenliyini bərpa etdi. Biz bundan sonra heç bir platformada suverenliyimizə xələl gətirəcək iştirakçılığa imkan vermərik. Avropa İttifaqına üzv olan 9 ölkə ilə strateji tərəfdaşlıq münasibətimiz, çox sıx iqtisadi və siyasi əlaqələrimiz var. Bundan artıq hansı münasibətlər sisteminə ehtiyac var?”

Deputat qeyd edib ki, GUAM son illərdə öz funksionallığını əhəmiyyətli dərəcədə itirməkdədir: “Amma Azərbaycan hər hansı platforma çərçivəsində varsa, orada hər zaman öz müsbət töhfələri və digər üzvləri ilə konstruktiv əməkdaşlığı ilə yadda qalır”.

Siyasi Menecment İnstitutunun rəhbəri Azər Qasımlı isə AzadlıqRadiosuna bildirib ki, Azərbaycan Qərbə inteqrasiyası yolundan çoxdan imtina edib: “İlham Əliyevin Azərbaycanı Rusiyadan yana öz geosiyasi qərarını veri., Rusiyanın strateji tərəfdaşı, artıq müttəfiqidir və Qərbə inteqrasiya etmək fikrində deyil”.

Ekspert qeyd edib ki, Azərbaycanın GUAM-dakı iştirakı formaldır: “Əslində GUAM təşkilatı varmı, yoxmu, o da bəlli deyil. Çünki fərdi qaydada Moldova, Ukrayna və Gürcüstan həm Avropa İttifaqı istiqamətində, həm də NATO ilə əməkdaşlığın genişləndirilməsi yönündə Qərbə inteqrasiya edirlər. Yəni, bu ölkələr GUAM missiyasından çıxıblar, Azərbaycan isə ondan ümumiyyətlə uzaqlaşıb. Ona görə də GUAM-ın özünün bir mənası qalmayıb”.

Politoloqun fikrincə, Azərbaycan Rusiya yönlü siyasətini yürütməyə davam edəcək: “Bunun Azərbaycana ilk növbədə bır inkişaf nöqteyi-nəzərdən təsiri olacaq. Yəni, ölkəmiz müasir dünyaya açılmayacaq və bu siyasət davam etdirilsə bundan sonra daha da qapalı vəziyyətdə qalacaq. İrəlidə bizi hətta çox dərin iqtisadi böhran gözləyir. Demokratiya, insan haqları nöqteyi-nəzərdən də müsbət hansısa dəyişikliklər deyil, tam əksinə geriləmələri gözləmək olar”.