Boşanmaq asandır, bəs ailə dəyərləri?

Boşanmaların artım dinamikası cəmiyyətdə narahatlıq yaradır. AMEA Coğrafiya İnstitutunun demoqrafiya şöbəsinin müdiri Nizami Eyyubov bu yaxınlarda "Amerikanın səsi" radiosuna müsahibəsində qeyd edib ki, milli-mənəvi dəyərlərin, ilk növbədə ailə dəyərlərinin deqradasiyası, itirilməsi gündəlik mürəkkəb problemə çevrilir. Söhbət boşanmalardan gedir. Son on ildə boşanmaların sayı beş dəfə artıb.

Azərbaycan ailələrində nə baş verir? Niyə gənc cütlüklər belə asanlıqla ayrılırlar və bu addımın nəticələrini düşünmürlər? Qarşılıqlı razılıq əsasında ailə quran iki gəncin bu qərarı nə dərəcədə əsaslıdır?

"Ailələrin dağılmasına səbəb olan amillər çoxdur: məişət zorakılığı, maliyyə problemləri, ər-arvad xəyanəti, xarakterlərin uyğunsuzluğu, narkomaniya. Siyahını uzatmaq olar. Çox zaman valideynlər ailə məsələlərinə qarışır, tərəflər arasındakı münaqişəni qızışdırırlar. Ancaq bu hala həyat prioritetlərinin və ailə həyatı dəyərlərinin dəyişməsi kontekstində baxmaq lazımdır.

Həm bütün dünyada, həm də Azərbaycanda ailə institutunun transformasiyası baş verir. Ailə yeni reallıqlarla üzləşir", - "Təmiz dünya" İctimai Birliyinin rəhbəri Mehriban Zeynalova Turan-a bildirib.

Ən acınacaqlısı budur ki, bu gün ailənin qorunması, uşaqların olması və onların taleyi gənclərin dəyər sistemində prioritet deyil. Araşdırmalar göstərir ki, gənclər öz maraqlarını, müstəqilliyini, karyerasını, rifahını daha üstün tuturlar. Bizim qadınların davranışındakı yeni cəhətlər də diqqəti cəlb edir. Belə ki, əvvəllər onlar ətrafın qınağından qorxaraq xəyanətə və məişət zorakılığına dözürdülərsə, indi bu vəziyyətlə razılaşmırlar və boşanmaq üçün məhkəməyə üz tuturlar.

M.Zeynalova bu faktlara müsbət yöndən yanaşır: gənc azərbaycanlı xanımlar daha təhsilli, bilgili, maliyyə baxımından müstəqildir. Bir tərəfdən, onlar çalışaraq özlərini və uşaqlarını təmin edirlər, digər tərəfdən, ölkədə hüquq-müdafiə mərkəzləri yaradılır ki, çətin duruma düşən qadınlar bura müraciət edirlər. Təəssüf ki, belə qurumlar yetərincə deyil. Bu cür sığınacaqlar ölkə regionlarında xüsusilə lazımdır. Hökumət bu sosial əhəmiyyətli layihəni həyata keçirə bilər.

Psixoloq Vəfa Əkbər diqqəti iki mühüm məqama yönəldir. "Müasir ailə hansı problemlərlə üzləşir? Birincisi, iqtisadi çətinliklər: işsizlik, ərin aldığı əməkhaqqının az olması, evin və gəlirin olmaması. Belə olan vəziyyətdə pul qazanmaq, ev təsərrüfatını idarə etmək, uşaqların tərbiyəsi ilə məşğul olmaq kimi qayğıların çoxu qadının üzərinə düşür. Belə vəziyyət ailənin dağılmasına gətirib çıxarır. Digər problem bir-birinə olan diqqətin azalması, münasibətlərdəki eqoizm, bir-birini başa düşməməkdir. İş demək olar ki, qadının və kişinin vaxtının çoxunu alır. Onların ailəyə, birgə istirahətə və s. vaxtı qalmır. Adamlar ürəyini boşaltmağa, dərdləşməyə, anlayış və qayğı görməyə yer, auditoriya axtarır. Belə auditoriya adətən sosial şəbəkələr olur ki, burada da arzuolunmaz tanışlıqlar baş verir və bəzən bu, boşanmalara yol açır", - V.Əkbər qeyd edib.

Təəssüf ki, son vaxtlar ailə transformasiyasının əlamətləri daha çox görünür. Söhbət cütlüklər arasındakı sərbəst münasibətlərdən, qeydə alınmayan nikahlardan, yəni, vətəndaş nikahlarlından, nikahların "qocalması"ndan (nikaha gec daxil olmaq), azuşaqlı ailələrin çoxluq təşkil etməsindən, nikahdankənar uşaqların sayının artmasından gedir.

Sosioloqların fikrincə, dərin sosial-iqtisadi sarsıntılar, sosial institutların yenidən qiymətləndirilməsi, ictimai şüurun transformasiyası şəraitində Azərbaycan ailəsi böhran və adaptasiya dövrünü yaşayır. Bu reallıqlar içində əvvəlki şüur və davranış stereotiplərinin dağılması baş verir: ailə münasibətlərinin praqmatikləşdirilməsi tendensiyası meydana gəlib, nikaha biznes-layihə kimi baxılır. Bundan əlavə, sosial ədalət və bərabərlik, əmək, təhsil, tibbi xidmət hüququnun qorunması ilə bağlı yeni baxışlar yaranır. Hakimiyyətə inam azalır, ancaq özünə güvənməyin lazım gəldiyini düşünən insanların sayı artır.