Döyürsə, deməli sevir?

Ən çox məişət zorakılıqları ölkənin regionlarında baş verir. Ekspertlər bunu regionlardakı qadınların öz hüquqları haqqında məlumatının az olması ilə əlaqələndirirlər. Azərbaycan qanunvericiliyi qadınları məişət zorakılığından qoruyur, amma yalnız kağız üzərində - təcrübədə, təəssüf ki, bu, işləmir. Çox vaxt şikayətlər olduqda polis heç bir addım atmır, qadınlar özləri isə şikayət etməkdən çəkinirlər.

"Mentalitet qadınlarımızın ərini polisə verməsinə imkan vermir, bu, ayıb sayılır. Qadın gəlib şikayət etsə belə, polis çox vaxt kişinin tərəfini tutur. Sadəcə ona görə ki, polis özü də kişidir", deyə məişət zorakılığı mövzusuna həsr olunmuş seminarda psixoloq Azad İsazadə bildirib.

Hüquqşünas Rövşanə Rəhimli yerli qanunvericiliyin məişət zorakılığı haqqında maddələri, qadın hüquqları uğrunda hərəkatın inkişaf tarixçəsi ilə yanaşı, onun səbəblərinə və ondan qorunmağın yollarına da toxunub.

"Cəmiyyətimizdə məişət zorakılığı mövzusunun nə dərəcədə aktual olduğundan danışmağa dəyməz. Amma inkişaf etmiş cəmiyyətlərdə də qadınlara qarşı zorakılıq var. İnkişaf etmiş Avropa ölkələrində polisə bütün müraciətlərin 60-70%-ni məişət zorakılığı qurbanları olan qadınların şikayətləri təşkil edir. Bizdə ümumiyyətlə statistika aparılmır, aparılırsa da, biz 2012-ci ildən etibarən zorakılıq haqqında məlumatları ala bilmirik. Amma statistika olsa da, çətin ki, o, şəffaf olsun, çünki qadınların əksəriyyəti polisə müraciət etmirlər. Azərbaycanda hakimlər belə müdafiə haqqında order verməməyə çalışırlar (təqib edən şəxsin qurbanın müəyyən məsafəsinə qədər yaxınlaşa bilməyəcəyi haqqında verilir), çünki bu, beynəlxalq hesabatlara düşəcək və ölkəmizin imicini korlayacaq", deyə Rəhimli bildirib.

Amma, hüquqşünasın fikrincə, bu məsələdə təkcə dövlətin deyil, həm də cəmiyyətin üzərinə məsuliyyət düşür.

"Cəmiyyət ayıq olsa və küçədə hər qadın döyüldükdə, hər sataşma zamanı polis çağırsa, dövlət daha məsuliyyətli olmağa məcbur olacaq, polis buna barmaqarası baxmayacaq", deyə o bildirib.

Rəhimli məişət zorakılığının nə olduğunu izah edib və yerli təcrübədən nümunələr gətirib.

"Məişət zorakılığı məişət şəraitində bir insanı nəzarət altında saxlamaq məqsədilə başqa bir insanın ona ziyan vurmasıdır. Məişət zorakılığının digər zorakılıq növlərindən fərqləndirici xüsusiyyəti odur ki, o, sistemli xarakter daşıyır. Qeyd etmək istəyirəm ki, məişət zorakılığı yalnız ər-arvad arasında olmur, çox vaxt digər ailə üzvləri arasında da baş verir. Şamaxı rayonunda bir neçə il bundan əvvəl dəhşətli hadisə baş vermişdi. Azyaşlı qızın anası vəfat etmişdi, atası ikinci dəfə evlənmişdi. İkinci arvaddan oğlu olmuşdu. Kiçik yaşlarından etibarən uzun illər boyunca qızı ev işləri görməyə məcbur edirdilər. 3-4 yaşlarından o, su, odun daşıyır, ən ağır işləri görürdü. Bundan başqa, o, hər gün qardaşı və ögey anası tərəfindən döyülürdü. Bir dəfə ögey qardaşı qıza dedi ki, sözə baxmasa onu kəbin üçün mollaya satacaq. Həmin vaxt 17 yaşında olan qız qorxmuş və cibində bir neçə manatla evdən Bakıya qaçmışdı. Doğmaları polisə müraciət etmişdilər və qızın barəsində axtarış elan edilmişdi. O, parklarda gecələyirdi, iki gün sonra polis onu tapdı. Qız polisə yalvarırdı ki, onu evə qaytarmasınlar, həyatı təhlükədədir. Amma polis "yaxşı qız evdən qaçmaz" deyə onu utandırmağa başladı və nəhayət onu evə qaytardılar. Elə həmin gecə qardaşı onun başını kəsdi", deyə hüquqşünas qeyd edib.

Onun sözlərinə görə, çox vaxt cəmiyyət elə hallarla qarşılaşır ki, döyülən qadın özündə güc tapır və polisə müraciət edir, polis isə dəstəkləmək yerinə onu tənqid etməyə başlayır.

"Hər gün elə işlərlə qarşılaşırıq ki, onlarda Hollivud rejissorlarının belə ağlına gəlməyəcək işgəncə elementləri olur. Ərin arvadını ələ salmasına nümunələr göstərmək istəyirəm. Naxçıvanda təhsilli, tərbiyəli bir kişi arvadı ilə mübahisə zamanı qayçı ilə dilinin ucuzunu kəsib və onun üzərində siqaret söndürüb. Şamaxıda baş verən başqa bir hadisədə ər arvadını hamamda bağlayıb, kapron lifi yandırıb, kapronu onun bədəninə damcıladıb, bununla da ona dəhşətli iztirab çəkdirib. Hər iki kişi çox yüngül, törətdikləri əməllərə adekvat olmayan cəza alıblar. Mentalitet və statistikanının korlanmaması haqqında qeyri-rəsmi əmr də öz rolunu oynayıb. Bu cəzasızlıq yeni belə hallar doğurur", deyə R.Rəhimli qeyd edib.

Psixoloq Azad İsazadə deyib ki, qadınlar krizis mərkəzlərinə, polisə çox tez-tez müraciət etmirlər, olan müraciətlər də yalnız Bakıda və Gəncədə olur. Regionlardakı qadınlar yalnız susmaq və gizlətmək mümkün olmayan hallarda müraciət edirlər. Bu, ağır bədən xəsarətləri yetirilməsi, uşağın öldürülməsi, hamiləliyin sonlandırılması və s. hallardır.

"Biz döyülmələri gizlədirik. Bir çox qadınlar düşünürlər ki, döyülmə normaldır, belə ki, o, uşaqlıqdan bunu görüb: nənələrini, anasını döyüblər. Kişilər də belə düşünür", deyə o bildirib.

Psixoloq məişət zorakılığından qorunmağın səbəblərini və yollarını izah edib: "İlk şillə həlledicidir. Sussan, bu, daha ağır formada davam edəcək. Müqavimət göstərilməlidir".

O, bu məsələdə cəmiyyətin və qurbanın ailəsinin roluna da toxunub.

"Əksər hallarda polis qurbanlara kömək etmir. Çox vaxt dəstəkləmək yerinə, onların ilk sözü belə olur: "Ərindən şikayət etməyə utanmırsan?". Çünki onlar özləri ilk növbədə kişidirlər. Amma qadın ərizə yazıbsa, onu geri götürməsinin əsas təqsirkarları həmin qadının ərizə verməyin ayıb olduğunu deyən atası və qardaşıdır".

İsazadə məişət zorakılığı olduğu halda polisə, hüquqşünaslara və psixoloqlara müraciət etməyi və təqsirkarların cəzalandırılmasına nail olmağı məsləhət görüb, çünki öz həyatları təhlükə altında ola bilər. -0-