İşdən qayıtmadı...

Sumqayıt Şəhər Polis İdarəsinin yaydığı məlumata görə, kəsmə prosesi zamanı içərisində yanacaq olan metal çən partlayıb. Sexin qaynaqçısı, Masallı rayon sakini, Sumqayıtda kirayə mənzildə yaşayan, 1964-cü ildə anadan olmuş Ağamalı Mirzəbala oğlu Qurbanov xəsarət alıb. Onun dəri örtüyünün 85%-i yanıb. Onu ağır vəziyyətdə Bakıya aparıblar. Yanıq mərkəzinin mütəxəssislərinin səylərinə baxmayaraq, A.Qurbanovun həyatını xilas etmək mümkün olmayıb.

Təəssüf ki, bu, yeganə belə hadisə deyil. Ötən ilin sonunda Bakının Qaradağ rayonunun Lökbatan qəsəbəsində Türkiyənin ElitYatırım MMC şirkətinə məxsus metal emalı zavodunda partlayış baş verib. Partlayış nəticəsində işçi Bəhmən Məmmədov həlak olub. İnsanlar ölür, iş yerlərində ağır xəsarətlər alır. Rəsmi məlumatlara görə, Azərbaycanda hər il orta hesabla 140-160 bədbəxt hadisə baş verir, nəticədə 35-40 nəfər ölür, təxminən 100 nəfər yaralanır və əlil olur.

Azərbaycan qanunvericiliyinə görə, əmək təhlükəsizliyi qaydalarına riayət olunmasına nəzarəti Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin Dövlət Əmək Müfəttişliyi Xidməti həyata keçirir. Bundan əlavə, ölkədə Əməyin Təhlükəsizliyi üzrə Milli Strategiya fəaliyyət göstərir. Bu strategiya istehsalatda xəsarətlərin qarşısının alınması üçün kompleks tədbirləri nəzərdə tutur. Söhbət müəssisələrdə müntəzəm yoxlamaların aparılmasından, profil şöbələrin yaradılmasından, treninqlərin təşkilindən və s. gedir. Yeri gəlmişkən, keçmiş əmək və əhalinin sosial müdafiəsi naziri Səlim Müslümov Əməyin Təhlükəsizliyi Fondunun yaradılmasını təklif etmişdi. Ancaq ideya həyata keçirilmədi.

Turan agentliyi Dövlət Əmək Müfəttişliyi Xidmətinin Sumqayıt müəssisələrində təhlükəsizlik qaydalarına əməl edilməsilə bağlı sonuncu dəfə nə zaman reyd keçirməsilə maraqlanıb. Təəssüf ki, şöbənin əməkdaşlarından diktafona yazmaq üçün cavab ala bilmək mümkün olmayıb. Ancaq onlardan biri şəxsi söhbətlər zamanı bildirib ki, şirkətlərdə və özəl müəssisələrdə yoxlamalar dayandırılıb, yoxlama işçilərin özlərinin şikayətləri və ya sakinlərin siqnalı əsasında aparılır. Sahibkarlığın dəstəklənməsi haqqında qanun işəgötürənlərin biznesinə müdaxiləni qadağan edir. Buna görə də əmək müfəttişləri istehsal yerlərində nadir qonaqlardır.

"Təəssüf ki, işəgötürənlər əmək təhlükəsizliyinin təmin edilməsi üçün ayrılan vəsaitlərə qənaət edir, ya da onu başqa bir şeyə yönəldirlər. Nəticədə müəssisələrdə ölümlə nəticələnən bədbəxt hadisələr baş verir. Dövlət Əmək Müfəttişliyi Xidmətinin əməkdaşları şirkətləri və işəgötürənləri əmək təhlükəsizliyi qaydalarına riayət etmək barədə xəbərdar edirlər. Amma hər şey əbəsdir", - həmsöhbət etiraf edib.

Məlum olur ki, Azərbaycan Həmkarlar İttifaqları Konfederasiyası (HİK) da iş yerlərində əmək təhlükəsizliyinə nəzarət edir. HİK sədri Səttar Mehbalıyev bu yaxınlarda bildirib ki, iş yerlərində əməyin mühafizəsi davamlı olaraq yoxlanılır. "Biz qeydə alınan narazılıq və çatışmazlıqları aradan qaldırmağa çalışırıq", - o qeyd edib.

Əhalinin əmək hüquqlarının müdafiəsi üzrə ekspert Sahib Məmmədov hesab edir ki, ölkədə iştehsalatda ölüm və xəsarət ilə bağlı rəsmi statistika təhrif edilir.

"Məsələ bundadır ki, işəgötürənlər bu cür faktları gizlədirlər, rüşvətlə ört-basdır edirlər. Onlar işçi ilə əmək müqaviləsi bağlamırlar, ona görə də fövqəladə durumlarda işçilər nə kompensasiya ala bilir, nə də müəssisə rəhbərliyi inzibati məsuliyyətə cəlb edilir. İstehsalatda zərər çəkənlər heç bir şey əldə etmir. İşəgötürənlər təhlükəsiz iş şəraitinin yaradılması üçün pul xərcləmək istəmirlər. Onlar hətta xüsusi geyimə də qənaət edirlər, hələ başqa şeyləri demirik", - S.Məmmədov qeyd edib.

Sumqayıt beton zavodundakı partlayışa gəlincə, ekspertin fikrincə, faciə ilə bağlı bütün vəziyyət ətraflı öyrənilməlidir. "Ölən işçi əmək müqaviləsi əsasında işləyibmi, çəndə yanacağın olmasından xəbəri olubmu, həmin sahədə əmək təhlükəsizliyinə kim cavabdeh olub? Çox güman ki, bütün onlar olmayıb. Bizim ölkədə qeyri-rəsmi əmək bazarı çiçəklənir, insanlar istənilən şərtlərlə işə razıdır. Təxmini hesablamalara görə, istehsalatda bədbəxt hadisələrin 90% -i heç bir yerdə qeydə alınmır", - S.Məmmədov bildirib.

Beynəlxalq Əmək Təşkilatının (BƏM) qiymətləndirmələrinə görə, hər il iş yerlərində bədbəxt hadisələr və ya işlə bağlı xəstəliklər nəticəsində 2,3 milyona yaxın kişi və qadın, orta hesabla hər gün 6 min adam həlak olur. Dünya üzrə hər il istehsalatda təxminən 340 mln. bədbəxt hadisə, peşə xəstəlikləri ilə əlaqədar 160 milyon qurban qeydə alınır. BƏM mütəmadi olaraq bu məlumatları yeniləyir. Dəyişikliklər bədbəxt hadisələrin sayının artdığını və insanların sağlamlıq durumunun pisləşdiyini göstərir.