Media-icmal 08.07.19

Əhalinin məşğulluq siyasətinin icrası, ölkədən kapital axını və gənc yaradıcı şəxslərin sosial təminatı ətrafında müzakirələr və s. məsələlər bugünkü (08 iyul, 2019-cu il) medianın aparıcı mövzularındandır.

Əhalinin məşğulluğu- sosial siyasətin prioriteti

"Azərbaycan" qəzeti "Əhalinin məşğulluğunun təminatı dövlətin sosial siyasətində prioritet istiqamət olaraq qalır" sərlövhəli məqalədə dövlətin əhalinin məşğulluğu ilə bağlı siyasətini dəyərləndirir.

Müəllif bu dəyərləndirməni prezident İlham Əliyevin bu günlərdə imzaladığı Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi tabeliyində "Əmək Bazarı və Sosial Müdafiə Məsələləri üzrə Milli Observatoriya"nın yaradılması" fərmanı fonunda aparır.

"Observatoriya əhalinin məşğulluğu və sosial müdafiəsi sahəsində səmərəli idarəetmə qərarlarının qəbul edilməsi üçün monitorinq və proqramlaşdırma sisteminin təşkili məqsədilə yaradılıb. Bu isə əhalinin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsinı, məşğulluq probleminin həllinin dövlətin daim diqqət mərkəzində olmasını bir daha təsdiqləyir", - müəllif qurumun yaradılması barədə yazır.

Müəllifə görə, əhalinin maddi rifahının yaxşılaşdırılması üçün əsas şərtlərdən olan yeni iş yerlərinin yaradılması, sahibkarlığın getdikcə genişləndirilməsi davamlı xarakter daşıyır, başqa sözlə, əhalinin məşğulluq probleminin həlli dövlətin qarşıya qoyduğu prioritetlərdən biri olaraq qalır.

Yazıda vurğulanır ki, 2018-ci ilin oktyabrında imzalanmış "2019-2030-cu illər üçün Azərbaycan Respublikasının məşğulluq strategiyası" bunun təsdiqidir.

Müəllif deyir ki, ölkədə məşğulluq sahəsində atılan məqsədyönlü addımlardan biri özünüməşğulluq proqramının həllidir ki, bu da ehtiyaclarını ödəmək üçün hər bir ailənin öz imkanlarının yaradılması deməkdir.

Məqalə müəllifinin deməsinə görə, özünüməşğulluq aztəminatlı ailələrin sosial yardım proqramından asılılığının aradan qaldırılması və kiçik biznesə çıxışına imkan yaradır: "Təqdirəlayiq haldır ki, bu proqramın əhatə dairəsi 2018-ci ildə 2017-ci ilə nisbətən 6,5 dəfə genişləndirilib. Özünüməşğulluğa 7267 nəfər cəlb edilib. Cari ildə sözügedən proqrama cəlb olunanların sayının 10 minə çatdırılacağı nəzərdə tutulub", - müəllif pespekitv barədə bildirir.

Müəllif bu proqram bardə dövlət başçısından da sitat gətirir: "İş yerlərinin yaradılması üçün əlbəttə ki, vacib amillərdən, vasitələrdən biri özünüməşğulluq proqramıdır. Biz buna da başlamışıq. Bu proqram çox böyük rəğbət qazanıb. Biz hər il özünüməşğulluq proqramı çərçivəsində təqribən 7 minə yaxın insanı işə cəlb etmək fikrindəyik. Ancaq yerlərdən gələn sifarişlər qat-qat çoxdur. Bunu biz nəzərə almalıyıq və öz planımıza düzəlişlər etməliyik".

Yazının sonunda isə oxuyuruq: Azərbaycanda özünüməşğulluq proqramının həm məşğulluq, həm iqtisadi inkişaf, həm də məhsul istehsalının artımı baxımından çox böyük gələcəyi var".

Hüququn aliliyi təmin edilməyincə...

"Hürriyyət.org"da isə "Azərbaycandan çıxarılan vəsait 50-80 milyard arasındadır"- Natiq Cəfərli" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif ölkədən kapital axını, bunun səbəb-nəticələri barədə iqtisadçı-ekspert Natiq Cəfərli ilə söhbətləşir.

Müəllif deyir ki, bəzi azərbaycanlı məmur və nazirlərin dövlət büdcəsindən mənimsədiyi milyonları, milyardları xaricə daşıması, orada mülklər alması barədə dəfələrlə mətbuatda və sosial şəbəkələrdə informasiyalar yayılması faktdır.

Amma müəllifə görə, dövlət vəsaitinin talanması bir problemdirsə, həmin pulların ölkədən çıxarılması ikiqat problemdir.

Müəllif deyir ki, heç olmasa həmin çıxarılan milyardlar ölkə iqtisadiyyatına yatırılsaydı, dövlətin inkişafına, xalqın güzəranın yaxşılaşmasına təkan olardı.

N.Cəfəri isə ölkədən çıxarılan pulların Azərbaycan iqtisadiyyatına vurduğu zərər barədə "Hürriyyət"ə deyir ki, Azərbaycan iqtisadiyyatına investiyaların yatırılmaması tək pulun oğurlanması ilə bağlı deyil: "Azərbaycanda investisiya mühiti ilə bağlı problemin olmasıdır. Qanunsuzluq mühitinin hakim olmasıdır ki, məhkəmələr müstəqil deyil, mülkiyyət hüququ qorunmur, investisiya üçün normal şərait yoxdur. Yəni, Azərbaycanda bunlar olmamalıdır ki, Azərbaycandan çıxarılan milyardların da yatırım kimi istifadəsi haqqında bir fikir bildirmək mümkün olsun. Bunun üzərinə korrupsiyanı, inhisarçılığı, büdcə talamasını da gələndə bu, daha pis nəticə alınır. Söhbət milyardlarla vəsaitin illər ərzində Azərbaycandan çıxarılaraq xaricə yatırılmasından gedir".

Ekspert iddia edir ki, Azərbaycandan günü bu gün də vəsait çıxır, sabah da çıxacaq, çünki Azərbaycanda yatırım üçün imkanlar yoxdur, məmurlar, böyük korrupsionerlər bir yana, orta sinfə aid vətəndaşlar belə Azərbaycana yatırım etmək istəmirlər: "Nə qədər ki Azərbaycanda bu şərait var, ölkədən kapital qaçışı davam edəcək və korrupsiya yolu ilə qazanılan pulların böyük əksəriyyəti də xaricə yatırılacaq".

N.Cəfərli deyir ki, Azərbaycanda ümumi daxili məhsuldan hər vətəndaşa düşən pay çox aşağı, hətta dünyanın inkişaf etməkdə olan ölkələrindən də aşağı səviyyədədir: "Adambaşına 3500-4000 dollar düşür. Əgər o yatırımlar Azərbaycanda olsaydı, indi Azərbaycanın iqtisadiyyatından adambaşına düşən pay ən azı 2 dəfədən çox olardı".

Ekspertə görə, ölkənin ixracatda enerji daşıyıcılarından asılılığı dünyada ən yüksək səviyyədədir, dünyada ikinci belə bir ölkə yoxdur ki, ixracatının 92%-i enerji daşıyıcılarının üzərinə inşa edilsin.

N.Cəfərli 1994-cü ildən bu yana ölkənin neft satışından 150-200 milyard pul qazandığı, bu pulların nə qədərinin xaricə daşınmış ola bilməsi" ilə bağlı isə deyir: "Təbii ki, dəqiq rəqəm söyləmək çətindir. Bir misal desək, bunu oxucular da anlamış olar. Məsələn, Rusiya ilə bağlı belə hesablamalar aparılıb. Rusiya müstəqillik qazanandan bu günə qədər Rusiyadan 1 trilyon 200 milyard dollar, yəni bügünkü ölkə büdcəsinin 3 qatı çıxarılıb. Azərbaycanda da buna bənzər iqtisadi və siyasi sistem olduğunu və indiki büdcənin 12-13 milyard dollar olduğunu nəzərə alsaq, bunun 3-4 qatı qədər vəsaitin Azərbaycandan çıxarılması ehtimalı çox yüksəkdir. Yəni, söhbət 50-80 milyard arasındakı bir vəsaitdən gedir ki, bu da çox böyük bir vəsaitdir".

Onları çörəkpulu öldürür-iddia

"Yeni Sabah.az"da isə "Onları qətlə yetirən çörəkpuludur" sərlövhəli məqalə diqqəti çəkir.

Sayt son vaxtlar yaradıcı şəxslərin erkən dünyalarını dəyişmələri hallarının artması və bunun səbəbləri barədə yazıçı Murad Köhnəqalanın düşüncələrinə yer verib.

"İkinci Mahmudun (bu günlərdə gənc yaşında dünyasını dəyişən yazardır-red.) faciəsi göstərdi ki, ədəbi sferada çox dərin sosial-psixoloji böhran yaşanır. Söz və mənəviyyat adamlarını bir-bir cənginə çəkib udan bu böhranın əsas səbəbi maddi problemlərin törətdiyi dərin depressiyadır". M.Köhnəqala sayta bu erkən ölümlərin səbəbini göstərir.

M.Köhnəqala bildirir ki, yazıçı öz əsərləri ilə cəmiyəti özünə göstərən, həmçinin mənəvi baxımdan təmizləyən, distillə edən adamdır: "Bu mənada, yazıçının ürək tutmasından ölməsi də hardasa, başadüşüləndi. Amma bizdəki kimi yox! Bu formada, bu yaşda yox, bu şəraitdə, bu üsullarla yox! Əslində, bizdəki ölümlər ölüm deyil, qətldi. Düzdü, vaxtsız və haqsız ölümlər bizim ədəbi nəsildə də oldu, ancaq Telman Alıyev, Akif Səməd, Hüseyn Əfəndi, Adil Mirseyid, Mehdi Bəyazid, Sabir Sarvan, Elçin Səlcuq, Şaiq Vəli..."

M.Köhnəqala deyir ki, indi intihar edən, xəstəlikdən dünyasını dəyişən yazıçı-şairlərimizin əksəriyyəti gənclərdir və onları maddı sıxıntılar məhv edir: "Bu gənc, işıqlı, istedadlı adamları məhz, çörəkpulu öldürür! Bəli, çörəkpulu adlanan o məcburiyyət, o məhrumiyyət, o zillət! Ailədə problem yaradan da, içkiyə qurşandıran da, psixikanı darmadağın edən də, adamı 17-ci mərtəbəyə dırmaşdıran da o zəhrimara dönmüş çörəkpuludur! Yazmaq istəyirsən, çörəkpulu qoymur. Yaşamaq istəyirsən, çörəkpulu qoymur. Adını yaza bilməyən savadsız bir uşağı başının üstünə müdir təyin edirlər. Danışa bilmirsən, çörəkpuluna görə susursan, ürəyin partlayır. Bağırırsan, ağzını tıxayırlar! Əlbəttə, söhbət 40 qəpiklik zavod çörəyindən yox, birbalaca əl-qol açmağa imkan verən iqtisadi nəfəsdərmədən gedir".

M.Köhnəqala hesab edir ki, cəmiyyətdəki ictimai ab-hava da yaradıcı şəxsləri bu məhvə sürükləyir: "Bizə deyirlər ki, get daş daşı, hamballıq elə!, Biz onsuz da bu cəmiyətin hamballarıyıq. Daş daşıyanın da, qızıl unitazda oturanın da yükünü dartan bizik. Ancaq bundan pul qazana bilmirik, çünki bizim səlahiyyətli məmurlar, milli burjuaziya pulu ədəbiyata, mədəniyyətə, elmə yox, bayram nurlulara xərcləyir. Yazıçısına "get daş daşı!", filosofuna "get kartof sat!" deyənlərin cəmiyyəti necə olmalıdır ki?"

Yazar eyni zamanda bu münasibətin cəmiyyət üçün də xoş nəticə ilə sonlanmayacağını bildirir: "Eybi yox, biz yavaş-yavaş infarktdan, beyinə qansızmadan, alkoqoldan ölüb gedəcəyik. Sizsə kartof satan filosofların, daş daşıyan yazıçıların, vicdana və qanuna tüpürən harın məmurların rəzil vətənində yaşayacaqsız".