Media-icmal 13.11.18

Azərbaycanın büdcə layihəsinə iki baxış, toyuq ətinin bahalaşa bilməsi mümkünlüyü və s. məsələlər bugünkü (13 noyabr 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır...

Sosialyönümlü büdcə

"Azərbaycan" qəzeti "Qafqazın ən böyük investisiya və sosialyönümlü büdcəsi" sərlövhəli məqalədə Azərbaycanın 2019-cu il büdcəsinin müxtəlif parametrlərini dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, son 10 ayda həyata keçirilən islahatlar nəticəsində ölkədə sosial-iqtisadi inkişafın dayanıqlığı təmin edilib: "Prezident İlham Əliyevin yeni inkişaf strategiyasına uyğun olaraq iqtisadiyyatın davamlı və rəqabətqabiliyyətli yüksəlişi istiqamətində həyata keçirilən çoxşaxəli islahatlar, qeyri-neft ixracının artırılması üzrə kompleks tədbirlər sayəsində əldə edilən uğurlar onu deməyə əsas verir ki, Azərbaycan iqtisadiyyatı 2019-cu ildə də öz inkişaf dinamikasını qoruyub saxlayacaq və iqtisadi artımın müsbət meylləri davam edəcək".

Müəllif deyir ki, son 15 ildə Azərbaycan dünyanın heç bir dövlətinə nəsib olmayan sürətli inkişaf yolu keçib. 2004-cü ildən bu yana iqtisadiyyatın üç dəfədən çox artması, valyuta ehtiyatlarının 28 dəfə çoxalaraq 45 milyard dollara çatması, iqtisadiyyata 250 milyon dollar investisiya qoyulması bunu təsdiq edən ən vacib faktlardır: "Bütün bunları şərtləndirən amil isə, əlbəttə ki, iqtisadi müstəqillikdir. Bu müstəqillik Azərbaycan iqtisadiyyatının xarici kreditlərdən asılılığını tam aradan qaldırıb".

Müəllif hesab edir ki, həyata keçirilən sosial-iqtisadi layihələr, iqtisadiyyata yatırılan investisiyalar, regionların inkişafı ilə bağlı hazırlanan (2019-2023-cü illər) yeni dövlət proqramı onu deməyə əsas verir ki, gələn il də Azərbaycanda bütün sahələr üzrə inkişaf müşahidə olunacaq və bu 2019-cu ilin dövlət büdcəsi zərfində də əksini tapır.

Müəllif 2019-cu il dövlət büdcəsinin gəlirlərinin 22 917,5 milyon manat, xərclərinin 24 780,1 milyon manat proqnozlaşdırıldığını vurğulayaraq, büdcə xərclərinin artırıldığını bildirir.

Müəllif "2019-cu ilin dövlət büdcəsi haqqında" qanun layihəsinə əsasən deyir ki, bu, 2018-ci ildə bəzi istiqamətlər üzrə xərc və ödənişlərin artması ilə bağlı olub.

Yazı müəllifi deyir ki, İqtisadiyyat Nazirliyinin hazırladığı 2019-cu il və sonrakı 3 il üzrə ölkənin iqtisadi və sosial inkişaf konsepsiyasına, əsasən, gələn il ümumi daxili məhsulun (ÜDM) real iqtisadi artımı 3,6 faiz olmaqla, 81,9 milyard manat, o cümlədən qeyri-neft ÜDM-in artımı 50,5 milyard manat təşkil edəcək.

Müəllifin sözlərinə görə, 2019-cu ildə Azərbaycan iqtisadiyyatının 3 faiz təşkil edəcəyi proqnozlaşdırılır.

Müəllif bildirir ki, büdcə zərfinə görə, qeyri-neft sektorunun inkişafı gələn il də əsas iqtisadi prioritetlərdən biridir, əsas kapitala bu il 16 milyard yönləndirilmişdisə, gələn il bunun 18 milyard olması proqnozlaşdırılır.

"Bunun 58,1 faizi daxili investisiyaların, 41,9 faizi xarici investisiyaların payına düşür, qeyri-dövlət investisiyalarının həcmi 8,9 milyard manat təşkil edəcək".

Müəllifin sözlərinə görə, bu ilin 9 ayında ölkə iqtisadiyyatına 9 milyard dollar investisiya qoyulub, bu vəsaitin 5,6 milyard dolları qeyri-neft sektoruna yatırılıb.

Müəllifə görə, əvvəlki illərdəki kimi, 2019-cu ilin də dövlət büdcəsinin sosialyönümlülüyü təmin edilir, belə ki, sosialyönümlü xərclərə ümumilikdə 8 milyard 265,8 milyon manat vəsait yönəldiləcək.

Yazı müəllifi deyir ki, gələn il ali, orta ixtisas və ilk peşə-ixtisas təhsil müəssisələrinin tələbələri və şagirdləri, magistrant və doktorantları, ali məktəblərin tələbələri üçün Prezident təqaüdləri, həmçinin Prezidentin fərdi təqaüdü və fəxri adlara görə təqaüdün məbləğləri artırılmaqla 189,5 milyon manat vəsait proqnozlaşdırılır.

Müəllifin sözlərinə görə, 2019-cu ildə yerli xərclər üzrə büdcənin mərkəzləşdirilmiş xərclərindən ayrılan maliyyə yardımının (dotasiyanın) yerli xərclərin tərkibində xüsusi çəkisi 12,4% olacaq, belə ki, 34 şəhər və rayon dövlət büdcəsindən dotasiya olmadan öz büdcələrini müstəqil formalaşdıracaq.

Müəllif hesab edir ki, əgər prioritetlər düzgün seçilərsə, ölkə qarşısında duran əsas məsələlərin həlli təmin edilər.

Müəllif deyir ki, Azərbaycanın uğurlarını şərtləndirən əsas amil İlham Əliyevin iqtisadi konsepsiyasının tam doğru icrasındadır.

Qiymətinin enmə ehtimalı çox olan neft

"Müsavat.com"da isə neftin ucuzlaşması ehtimalı bahalaşması ehtimalından yüksəkdir" sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Müəllif hazırda müzakirə mərhələsində olan 2019-cu il dövlət büdcəsi layihəsinin gəlir-xərcləri, ölkə iqtisadiyyatının prioritetlərinə uyğunluğu və s. üzərində qurulması barədə Milli Məclisin İqtisadiyyat, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin üzvü Əli Məsimli ilə söhbətləşir.

Ə.Məsimli deyir ki, büdcə iqtisadi sahədəki islahatlara uyğun tərtib edilib, Maliyyə, Vergilər nazirlikləri və Gömrük Komitəsi büdcə paketinə islahat xarakterli bir sıra təkliflər daxil edib.

Deputat bildirir ki, əvvəllər Dövlət Neft Fondunun xətti ilə maliyyələşdirilən bir sıra layihələr 2019-cü ildən dövlət büdcəsi vasitəsilə maliyyələşdiriləcək, hətta neftin qiyməti aşağı düşsə, büdcə azaldılmayacaq.

Ə.Məsimli vurğulayır ki, bura aqrar məhsul istehsalçılarına tətbiq edilən vergi güzəştlərinin daha 5 il uzadılması, nağdsız əməliyyatların təşviqi istiqamətində tədbirlər görülməsi, habelə qarşıdakı illərdə Dövlət Neft Fondundan transfertlərin əhəmiyyətli dərəcədə artmasının qarşısının alınması və s. kimi islahat xarakterli addımlar aiddir.

Deputat deyir ki, büdcə layihəsində neftin 60 dollardan hesablanması riskli sayılmır, belə ki, bəzi beynəlxlaq təşkilatlar qiymətin 60 dollardan aşağı düşməyəcəyi qənaətindədir.

Ə.Məsimliyə görə, bu hesablamanın nə qədər optimal olması məsələsi isə bu il və yəqin ki, gələn il üçün də çox qəliz məsələdir, çünki son vaxtlar neftin qiyməti iqtisadi amillərdən daha çox, siyasi proseslərin təsirilə formalaşır: "Ona görə də hazırki geosiyasi şəraitdə neftin qiymətini reallığa yaxın proqnozlaşdırmaq mümkün olmadığından, irəli sürülən proqnozların etibarlılıq dərəcəsi çox aşağıdır. Bununla belə, xeyli dərəcədə aydındır ki, hazırda və yaxın perspektivdə neftin qiyməti yüksəlsə də, bu, uzunmüddətli xarakter daşımayacaq və sonrakı illərdə neftin qiymətinin enmə ehtimalı qalxma ehtimalından daha çoxdur", - deyə deputat narahatlığını ifadə edir.

Ə.Məsimli bildirir ki, 2019-cu il büdcəsi bir çox sahələrə vəsait qoyuluşunu artırır, amma bu, məsələnin yalnız bir tərəfidir, burada əsas məsələ büdcə xərcləri həcminin hansı istiqamətə yönəldilməsi, iqtisadi və sosial baxımdan nə dərəcədə səmərəli xərclənməsidir.

Deputat deyir ki, büdcə Neft Fondundan iri transfertlər hesabına artırılır, bu sahədə isə xərcləmələrin səmərəliliyi sahəsində problemlər var: "Ona görə də biz etibarlı uçot və nəzarət mexanizminin qurulmadığı, şəffaflıq və hesabatlılığın lazımi səviyyədə olmadığı bir şəraitdə Neft Fondundan iri transfertlərin əleyhinəyik və hər dəfə büdcə müzakirə olunarkən bu mövqeyimizi əsaslandırırıq".

Vergi islahatlarına gəlincə, Ə.Məsimli deyir ki, Vergilər Nazirliyi islahatlar layihəsi təqdim edib, islahat gedən zaman vergi həcmində müəyyən azalmalar olsa da, sonradan iqtisadiyyatdakı şəffaflaşma, kölgə iqtisadiyyatının tədricən azalması və s. ilə özünü kompensasiya edəcək.

Həm də Ə.Məsimli düşünür ki, bəzi prioritet sahələrdə əlavə dəyər vergisi 18%-dən daha aşağı olmalıdır, çünki bu, 14%-i keçəndən sonra iqtisadiyyata mənfi təsir göstərir.

Ə.Məsimli hesab edir ki, bu sahədə iki problem hələ də qalır: "Birincisi, yoxlamaların dayandırılması güzəştindən sui-istifadə edən bəzi sahibkarların ölkəni insan orqanizmi üçün ziyanlı məhsulların istehsalı və satışı poliqonuna çevirməsidir. Bunlar sahibkar yox, ziyankarlardır və qanunun bütün sərtliyi ilə cəzalandırılmalıdır".

Ə.Məsimlinin iddiasına görə, ikincisi isə bundan da sərt şəkildə cəzalandırılması vacib olanlar dövlət strukturlarında oturublar: "Belə ki, bəzi dövlət strukturlarınn nümayəndələri, xüsusən yeni açılan və ya sahibi yenilənən obyektlərə gəlib "şirinlik" tələb edir, onun arxasınca isə "aylıq haqq" qoyurlar. İmtina edəni işləməyə qoymurlar. Ona görə də bu naqisliklərin aradan qaldırılması üçün ciddi tədbirlərin görülməsini zəruri hesab edirik".

Deputat hesab edir ki, sahibkarları soyanların bir neçəsi "iş başında" tutulub, sərt şəkildə cəzalandırılsa, başqalarına da dərs olar.

Ə.Məsimli deyir ki, "İcbari tibbi sığorta haqqında" qanunun qəbulundan 19 il keçir və onun indiyə kimi qəbul olunmaması daha şox subyektiv səbəblər üzündən mümkün olmayıb, bu da əhalinin ailə büdcəsinə və sağlamlığına ciddi zərbə deməkdir.

Azərbaycanda uşaqların doğulmasına görə müavinətə (99 manat) gəlincə, Ə.Məsimli də hesab edir ki, hökumət aktiv demoqrafik siyasət yeritməlidir, yeni doğulan uşaqlara təyin edilən birdəfəlik müavinətin həcmini artırmalıdır. Eyni zamanda, yeni doğulan uşaqların sağlam böyüməsini təmin etməkdən ötrü müəyyən yaşa qədər uşaqlara da müavinət verilməsini zəruri hesab edirik.

Əgər toyuq əti bahalaşsa...

"Bakıpost" saytında isə "Azərbaycanda toyuq əti bahalaşacaq?" sərlövhəli məqalə diqqət çəkir.

Müəllif xatırladır ki, Nazirlər Kabinetinin 8 noyabr 2018-ci il tarixli qərarı ilə Azərbaycana idxal edilən toyuq ətinin (hissələrə ayrılmamış, təzə və ya soyudulmuş, hissələrə ayrılmış, dondurulmuş, sümüklü, sümüksüz cəmdək hissələri, döş əti və onun parçaları, dondurulmuş cəmdək hissələri və ətin əlavə məhsulları) 1 kiloqramı üçün tətbiq edilən 1 dollar, toyuq və digər ev quşlarının 1000 ədədinə tətbiq edilən 100 dollar idxal gömrük rüsumunun müddəti 2019-cu il dekabrın 15-dək uzadılıb. Əgər bu qərarın müddəti uzadılmasaydı, toyuq və toyuq ətinə daha aşağı, yəni gömrük dəyərinin 15 faizi həcmində gömrük rüsumu tətbiq olunacaqdı.

Müəllif toyuq və toyuq ətinə daha yüksək idxal gömrük rüsumunun tətbiqinin müddətinin 1 il uzadılması səbəblərini İqtisadi və Sosial İnkişaf Mərkəzinin sədri, iqtisadçı-ekspert Vuqar Bayramovla araşdırır.

V.Bayramov sayta açıqlamasında bildirib ki, hökumətin bu qərarı Azərbaycanda quş əti istehsalının artması ilə bağlıdır.

İqtisadçı ekspert rəsmi statistikaya əsasən bildirir ki, 2018-ci ilin 8 ayı ərzində Azərbaycanda 5400 tona yaxın ət istehsal olunub ki, bu da 2017-ci ilin analoji dövrü ilə müqayisədə 45 faiz artım deməkdir.

Ekspert deyir ki, eyni zamanda bu ilin 8 ayında 1100 ton artıq quş əti istehsal olunub: "Yüksək idxal gömrük rüsumunun saxlanılması birbaşa quş əti istehsalının artması ilə bağlıdır. Hökumət çalışır ki, yerli məhsullar xarici məhsullarla rəqabət apara bilsin. Güman olunur ki, qərara əsasən müddətin 1 il uzadılması xarici məhsulların qiymətinə təsir göstərəcək".

V.Byaramlı hesab edir ki, burada məqsəd tələbatın yerli istehsal hesabına ödənilməsinə nail olmaqdan ibarətdir və Azərbaycanda quş əti istehsalı istehlakdan daha çoxdur və bu baxımdan hökumət ölkəyə ucuz quş əti daxil olmasını gömrük siyasəti ilə məhdudlaşdırır.

Amma ekspert burada belə bir məqama toxunur ki, son qərar yerli quş ətinin qiymətinə təsir göstərməməlidir, bahalaşma olmamalıdır.

V.Byaramov bunu onunla əsaslandırır ki, ölkədə istehsal edilən məhsulun xərcində hər hansı dəyişiklik yoxdur, odur ki, qiymət bahalaşmasına hər hansı əsas yoxdur: "Əgər qiymət artımı olacaqsa, bu, süni qiymət artımı olacaq və Nazirlər Kabinetinin son qərarının yerli istehsal məhsulunun qiyməti ilə heç bir əlaqəsi yoxdur".