Media-icmal 16.06.18

Qaz kəmərlərindən gəlir gözləntiləri, kərə yağının bahalaşma səbəbləri, turizm sahəsindəki keyfiyyətsizlik və s. məsələlər bugünkü (16 iyun. 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır.

Yeni gəlir mənbələri-TANAP+TAP

"Azərbaycan" qəzeti "Ekspert: TANAP Azərbaycan üçün gəlirliliyin təmin edilməsi baxımından çox vacibdir" sərlövhəli məqalədə bu qaz kəmərinin gəlirliliyi məsələsinə dair ekspert Vüqar Bayramovun düşüncələrinə yer verib.

"Trans-Anadolu qaz boru kəməri (TANAP) Azərbaycan üçün gəlirliliyin təmin edilməsi baxımından çox vacibdir. TANAP-ın istifadəyə verilməsi Azərbaycanın daha çox gəlir əldə edə bilməsinə imkan verəcək. Ekspert V.Bayramov iqtisadi baxımdan TANAP-la bağlı gözləntiləri belə şərh edib.

Ekspert vurğulayıb ki, TANAP kəməri "Cənub" qaz dəhlizinin əsas elementlərindən biridir və Azərbaycan qazı "Cənub" qaz dəhlizi çərçivəsində TANAP vasitəsilə Türkiyə bazarlarına çıxarılacaq.

Amma bu kəmərin iqtisadi və coğrafi areal baxımından baxımından heç də tam mahiyyəti deyil, çünki, TANAP həm də Avropaya qaz nəqlini həyata keçirəcək TAP qaz kəmərinin ötürücüsüdür: "Daha sonra qaz TANAP-dan TAP-a ötürüləcək. Bu isə imkan verəcək ki, Azərbaycan birinci mərhələdə 16 milyard kubmetr qazı, o cümlədən 6 milyard kubmetr qazı Türkiyə bazarına, 10 milyard kubmetr qazı Avropa bazarlarına nəql etsin".

Ekspert bildirir ki, bu heç də kəmərin nəql edə biləcək həcminin son həddi sayılmaz, belə ki, sonrakı mərhələdə Avropa bazarlarına 20 milyard kubmetr qaz nəql ediləcək.

Ekspertin şərhinə görə, bütövlükdə TANAP-ın qaz ötürmə qabiliyyəti 31 milyard kubmetrə qədər artırılacaq ki, onun da əhəmiyyətli hissəsi məhz Avropanın payına düşəcək.

V.Bayramova görə, bu baxımdan TANAP-ın açılışı Azərbaycan üçün çox önəmlidir və iqtisadi baxımdan Azərbaycanın dövlət gəlirlərinə birbaşa təsir göstərir: "Azərbaycan TANAP, TAP və bütövlükdə "Cənub" qaz dəhlizinin reallaşmasından 150 milyard dollara yaxın gəlir əldə edəcək. Növbəti 10 il ərzində isə, 2020-ci ildən başlayaraq qazın qiymətindən asılı olaraq Azərbaycanın gəlirinin məhz 30-50 milyard dollar arasında dəyişəcəyi gözlənilir".

Ekspert hesab edir ki, bu, kifayət qədər böyük gəlir mənbəyidir və TANAP Azərbaycan üçün gəlirliliyin təmin edilməsi baxımından çox vacibdir.

Bahalaşmanın səbəbi: rüsum yox, monopoliya...

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "Yağ kimi monopoliya- kərə yağı bahalaşır" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif kərə yağının bahalaşmasının səbəblərini iqtisadşı-ekspert Qubad İbadoğlu ilə müzakirə edir.

Məqalə müəllifi deyir ki, bir ilə yaxındır ki, manatın dollara nisbətdə dəyərində sabitlik yaranıb, buna baxmayaraq, ölkə bazarında bahalaşma davam edir.

Yazı müəllifi deyir ki, Dövlət Statistika Komitəsinin (DSK) məlumatına görə, 2017-ci ilin eyni dövrülə müqayisədə istehlak məhsulları və xidmətlərin qiymətləri 3,2%, o cümlədən ərzaq məhsulları qiymətləri 3,2%, qeyri-ərzaq məhsulları isə 3,9%, ödənişli xidmətlər 2,6% bahalaşıb. Müəllif bu sırada kərə yağlarının bahalaşmasını xüsusi olaraq vurğulayır.

Ekspert Q.İbadoğlu xatırladır ki, 2017-ci ilin dekabrında Nazirlər Kabineti ölkəyə idxal edilən kərə yağı və süddən hazırlanan digər məmulatların rüsumlarını 15%-dən 5%-ə endirib, amma bu endirim kərə yağının qiymətində ucuzlaşmaya səbəb olmayıb.: "Əksinə, bahalaşma müşahidə olunub. Bu isə onu deməyə əsas verir ki, kərə yağının qiymətinin bahalığı idxal rüsumun dərəcəsinin yüksək olması ilə yox, başqa səbəblərlə bağlıdır. Nazirlər Kabinetinin müvafiq qərarı ilə endirilən rüsumlardan 6 aydır ki, udan idxalatçılar, uduzan isə büdcə və istehlakçılardır".

Ekspert deyir ki, Azərbaycana kərə yağı 15 ölkədən idxal olunsa da bunun 85%-i faizi Yeni Zelandiyanın payına düşür.

Q.İbadoğlu düşünür ki, burada bahalamanın səbəbi inhisardadır: "Yeni Zellandiyadan gətirilən kərə yağı isə bazarı bölüşdürən bir neçə şirkətin oliqopoliyasındadır. Onlar da öz aralarında qiymət razılaşmasına getməklə, kərə yağının nəinki ucuzlaşmağa qoymur, əksinə, bahalaşdırırlar".

Ekspert həm də hesab edir ki, yağın qiymətinin bahalaşmasının qarşısını almaq üçün inhisaraşma meyllərini gücləndirən oliqopol şirkətlərə qarşı Antiinhisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Agentliyi qanunvericiliyin tələblərinə uyğun tədbirlər görməlidir.

Müəllif vurğulayır ki, Dövlət Gömrük Komitəsi də bu günlərdə kərə yağının qiymətinin bahalaşmasının gömrük rüsumları ilə bağlı olmadığını açıqlayıb.

Müəllif deyir ki, 2017-ci ilin oktyabrından Azərbaycanda kərə yağları kəskin şəkildə bahalaşıb, bunu həmin zaman dünya bazarında qiymət bahalığı ilə izah ediblər.

Amma ötən ilin sonlarında dünya bazarında kərə yağının qiyməti sabitləşsə də ölkədə bahalaşma davam edir, bu da onu göstərir ki, son aylarda davam edən bahalaşmanın kökündə başqa maraqlar dayanır.

Nə xərc azalır, nə keyfiyyət yüksəlir

"Qafqazinfo.az" da isə "Azərbaycanda bir xidmət böhranı yaşanır" sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Müəllif əsasən ölkənin turizm sahəsindəki keyfiyyətsizlikləri hədəfə alsa da bu halın bütün xidmət sahələrində baş alıb getdiyini iddia edir.

Məqalə müəllifi deyir ki, hazırda turizmi inkişaf etdirmək Azərbaycan dövlətinin prioritetlərindən biridir, bununla belə, bu sektordakı keyfiyyətsiz xidmət problemi illərdir heç cür aradan qaldırılmır: "Turizm məktəblərinin açılması da bu sahədə hansısa ciddi dəyişikliyə səbəb olmyıb. Turizm obyektlərində gələn xarici turistlərə kələk gəlməyə davam edilir".

Yazı müəllifinin iddiasına görə, yüksək ulduzlu otellər də adına layiq xidmət göstərmirlər "Reallıq budur ki, 4-5 ulduzlu müəssisələrin xidmət səviyyəsi heç normal 2 ulduzlu ilə belə uyğun deyil. Nə yeməklərin keyfiyyətinə baxan var, nə vaxtında çatdırılmasına, nə qonaqların rahatlığına. Qiymətlər isə ən yüksək ulduz sayına malik müəssisələri keçəcək səviyyədədir".

Müəllif deyir ki, elə buna görə də ölkəyə Gürcüstana cəlb edilən turistlərin yarısı qədər turist cəlb edilə bilmir, Gürcüstan isə bu ilin ilk 5 ayı ərzində xarici turizmdən 1 milyard 36 milyon dollar məbləğində gəlir əldə edib.

Müəllif vurğulayır ki, Gürcüstanda bu il əcnəbi ziyarətçilərin sayının 8 milyon nəfər, turizmdən əldə olunacaq gəlirin isə 3 milyard dollardan çox olacağı proqnozlaşdırılır.

Məqalə müəllifi vurğulayır ki, Gürcüstan turizm sahəsində bu dərəcəyə xidmət səviyyəsini yüksəltməklə, ödənişləri maksimum azaltmaqla nail olub. "Bizdə isə nə xərci azaldırlar, nə keyfiyyəti yüksəldirlər. Buna görə də vətəndaşlarımız ucuz və keyfiyyətli istirahət üçün Gürcüstana axışır. Belə ki, bu ilin beş ayında qonşu ölkəyə səfər etmiş əcnəbilərin 485 min 733 nəfərini Azərbaycan vətəndaşları təşkil edib".

Müəllif iddia edir ki, "keyfiyyətli xidmət" anlayışı, elə bil Azərbaycan cəmiyyətinə yaddır, odur ki, bağçalarda uşaqların etibar edildiyi tərbiyəçilərə, orta və ali məktəblərdəki müəllimlərə, qatar bələdçisindən kafe-restoranlardakı ofisiantlara qədər, demək olar ki, bütün xidmət göstərənlər "keyfiyyət" anlayışından xəbərsiz görünürlər.

Bu halda isə heç bir sahədə yüksək nəticə əldə etmək mümkün deyil.