Media-icmal 16.08.18

Əhalinin məşğulluq təminatı, Xəzərin hüquqi statusu ilə bağlı imzalanmış Konvensiyanın mübahisəli məsələlərin həllinə təsiri, ABŞ-Türkiyə münasibətlərinin indiki durumunun Azərbaycana mümkün təsirləri və s. məsələlər bugünkü (16 avqust, 2018-cı il) medianın aparıcı mövzularındandır.

Hansı səbəbdənsə bağlanan iş yerləri...

"Azərbaycan" qəzeti "İşləyənə iş var, qurub-yaradana meydan" sərlövhəli məqalədə ölkə əhalisinin məşğulluq probleminin həllini dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, məşğulluq problemini həll etmək üçün hər il minlərlə iş yeri açılır, insanlar iqtisadiyyatın dövlət və özəl sektorlarında işlə təmin olunurlar.

Müəllifin deməsinə görə, əhalinin ildən-ilə artması, bəzi iş yerlərinin hansı səbəblərdənsə bağlanması bu məsələnin daim gündəmdə olmasını tələb edir.

Yazı müəllifi bu problemin dövlət başçısının da diqqət mərkəzində olduğunu bildirir: "58 min yeni daimi iş yeri açılmışdır. Ancaq eyni zamanda, 20 mindən çox iş yeri bağlanmışdır. Əgər bu rəqəmlərə baxsaq, görərik ki, yenə də dinamika müsbətdir. Ancaq bağlanmış iş yerlərinin təhlili aparılmalıdır. Hansı səbəblərə görə bu iş yerləri bağlanıb və o iş yerlərini itirən vətəndaşlar hansı işlərlə təmin olunub və olunubmu, yoxsa yox?"

Məqalədə rəsmi statistikaya istinadən deyilir ki, Üçüncü dövlət proqramının icrasına başlandığı 2014-cü il yanvarın 1-dən 2018-ci ilin əvvəlinə kimi ölkədə 530,4 mini daimi olmaqla 721,2 min yeni iş yeri açılıb,keçən il isə ümumilikdə 281,4 min yeni iş yeri açılıb ki, bunların da 179,3 mini daimidir.

Müəllif vurğulayır ki, yeni iş yerləri ölkə iqtisadiyyatının bütün sahələrini əhatə edir: "Yeni yaradılan müəssisələrdə, xidmət sahəsində çoxsaylı iş yerləri açılır. Əhalinin böyük bir hissəsi özünü- məşğulluq problemini sahibkarların, hüquqi və fiziki şəxslərin yaratdıqları iş yerlərində həll edir".

Məqalə müəllifinə görə, paytaxtda, regionlarda, pambıqçılıq, üzümçülük, tütünçülük, baramaçılıq və s. sahələrdə çoxsaylı insanlar çalışırlar.

Müəllif deyir ki, bir neçə aylıq mövsümi iş yerləri də açılır və xeyli gəlir əldə edirlər və bu əsasən turizm sahəsində baş verir.

Yazı müəllifi əhalinin işlə təminatının əsas istiqamətlərindən biri kimi özünüməşğulluq proqramının həyata keçirilməsini göstərir.

Müəllif xatırladır ki, dövlət başçısı İlham Əliyev hələ 2017-ci ilin aprel ayında tədricən özünüməşğulluq sisteminə keçmək məsələsini qaldırıb: "Bu, vətəndaşlar üçün daha əlverişlidir, daha yaxşıdır. Onların öz ailə büdcəsi olacaq. Sadəcə, biz onlara kömək etməliyik".

Müəllifə görə, bu mənada qeyri-neft sektorunun aparıcı sahəsi olan kənd təsərrüfatında özünüməşğulluğun inkişafı üçün geniş imkanlar, şərait var.

Müəllif bu məsələ ilə bağlı dövlət başçısından sitat da gətirir: "Hesab edirəm ki, hər il 6-7 min insan bu proqrama cəlb olunarsa, bir neçə ildən sonra heç sosial yardıma da ehtiyac qalmayacaq və insanlar öz halal zəhmətləri ilə pul qazanacaqlar, ailələrini saxlayacaqlar və ölkə iqtisadiyyatına töhfələrini verəcəklər".

Hələ də açıq qalan "mübahisələr"

"Müsavat.som" saytında "Xəzər Konvensiyası mübahisəli yataqlar mövzusunu qapatmır" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif bu il avqustun 12-də Qazaxıstanın Aktau şəhərində 5 Xəzəryanı dövlət arasında Xəzər dənizinin hüquqi statusu ilə bağlı imzalanan Konvensiyanın mübahisəli qaz-neft strukturları məsələsini həll edib-etməməsini ekspert İlham Şabanla araşdırır.

Müəllif vurğulayır ki, İranla Azərbaycan arasında belə mübahisəli strukturlar Bakıdan 120 kilometr cənub-şərqdə yerləşən "Araz-Alov-Şərq", digəri isə "Sərdar Çanqal"dır.

Azərbaycanla Türkmənistan arasında mübahisə obyekti isə "Kəpəz" neft yatağıdır.

Ekspert İ.Şaban konvensiyanın mübahisələrin həlli üçün hüquqi əsas yaratması barədə deyir ki, bu sənəd Xəzərin dibinin bölgüsünü əhatə etmir: "Konvensiyada dənizin dibinin orta xətt prinsipi ilə bölgüsü tövsiyə olunur. Necə ki, Rusiya, Qazaxıstan, Azərbaycan Xəzərin Şimal hissəsi ilə bağlı qarşılıqlı razılaşma əsasında belə bölgü aparıblar, tövsiyə olunur ki, cənub hissəsində də eyni razılaşma əldə olunsun. Amma nə Azərbaycan-İran, nə Azərbaycan-Türkmənistan, nə də İran-Türkmənistan arasında belə razılaşma uzun illərdir ki, əldə olunmur".

Ekspert bu razılığın olmaması səbəbi kimi İranın Xəzər dənizini göl hesab etməsini, amma Konvensiyanın Xəzərin göl olmasını təsbit etməməsini, bunun da pay məsələsində İranı razı salmadığını göstərir.

İ.Şaban deyir ki, Türkmənistan bölgünün orta xətt prinsipi ilə aparılmasına razıdır, amma başlanğıc nöqtə kimi Abşeron yarımadasının götürülməsinin əleyhinədir, çünki bu halda "Kəpəz"i itirirlər.

Ekspert bildirir ki, konvensiya mübahisələrə son qoymayıb, mübahisələr tərəflərin öz aralarındakı danışıqlar yolu ilə həll olunmalıdır: "Yəni, mübahisələri tərəflər özləri həll etməli olacaqlar".

İ.Şaban deyir ki, İranın "Araz-Alov-Şərq"də iş apara bilməsi üçün texnoloji imkanı yoxdur, çünki enerji resursları "Şahdəniz" yatağından da dərindədir, 7 min metrdə olduğu güman edilir: "Orada kəşfiyyat üçün Heydər Əliyevin adını daşıyan qazma qurğusu tipində qurğuya ehtiyac var və Azərbaycan bu qurğuya bir milyard dollara yaxın investisiya yatırıb, ona görə də bu strukturun işləməsi Azərbaycanın "qılıncının altından" keçir".

Proses uzun davam etsə...

"Bizimyol.info" saytında isə "Sanksiyalar uzun müddət davam edərsə Azərbaycan-Türkiyə iqtisadi münasibətlərinə təsir göstərə bilər" sərlövhəli məqalə diqqətu cəlb edir.

Müəllif Azərbaycanın əsas ticarət tərəfdaşlarından biri kimi Türkiyənin ABŞ-la münasibətlərinin gərginləşməsi fonunda bunun Azərbaycana hansı neqativ təsirləri ola bilməsini Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsi üzvü, deputat Vahid Əhmədovla gündəmə daşıyır.

V.Əhmədov hesab edir ki, ABŞ-la Türkiyə arasında müəyyən münasibətlər, prinsiplərin pozulduğu üçün Türkiyə lirəsini kəskin ucuzlaşdıran proseslər baş verir.

Deputat deyir ki, Türkiyə rəhbərliyi problemdən çıxış yolu üçün müəyyən müsbət addımlar atır, tədbirlər görür: "Son 24 saatda lirə dollar qarşısında cüzi bahalaşıb. Amma bu müvəqqəti haldır, çünki artımı qoruyub saxlamaq üçün kifayət qədər vəsait lazımdır".

Türkiyəni Azərbaycan üçün əhəmiyyətli dövlət, strateji müttəfiq sayan deputat vurğulayır ki, bu dövlətdə baş verənlər Azərbaycandan qaynaqlanmır, hadisələr ABŞ-la Türkiyə arasındadır, münasibətləri çalışıb qaydaya salmaq lazımdır.

V.Əhmədov xatırladır ki, Azərbaycan Türkiyəyə 20 milyard ABŞ dollarından çox investsiya yatırıb, Türkiyə də Azərbaycana investsiya qoyub.

"Lirənin dollar qarşısında ucuzlaşmasının Azərbaycan-Türkiyə münasibətlərinə hələ ki təsiri yoxdur. Bu proseslər çox uzun müddət davam eləsə, problem yarana bilər. Qısa müddət üçün isə ciddi problem olan deyil".

SOCAR-ın Türkiyədəki yatırımları barədə danışan V.Əhmədov deyir ki, yatırımlar üçün ciddi problemin olacağını gözləmir və məlum dövlətlər arasında siyasi məsələlərin yaxın gələcəkdə həll olunacağına ümid bəsləyir.

Türkiyənin Azərbaycan səfirliyi önündə Türkiyəyə dəstək nümayiş etdirmək məqsədilə ABŞ dollarının yandırılmasını deputat bəyənmir, belə bir hərəkətə ehtiyacın olmadığını bildirir: "Ona görə də ABŞ dollarını çırmağa ehtiyac yoxdur. Biz dövlət olaraq Türkiyəni həmişə dəstəkləmişik, yanında olmuşuq və bütün məsələlərdə də yanında olacağıq".