Media-icmal 18.10.2016

Azərbaycanda dövlət müstəqillyinin qeyd olunması, balıqçılıq sahəsindəki problemlər, sosial problemlərin cinayətkarlığın artmasına səbəb olması, dünənki yağışların şəhəri iflic hala salması, ölkə iqtisadiyyatındakı azalmalar bugünkü medianın aparıcı mövzusudur. 

Əgər o zaman Heydər Əliyev olsaydı...

Azərbaycan iqtidarı oktyabrın 17-də Dövlət Müstəqilliyi Günü ilə bağlı Heydər Əliyev Mərkəzində təntənəli qəbul keçirib və dövlət başçısı İlham Əliyev tədbirdə çıxış edərək bu keçilən 25 illik dövrü dəyərləndirib.

Dövlət başçısı 25 il öncə, 1991-ci il oktyabrın 18-də Azərbaycan Ali Sovetinin Dövlət Müstəqilliyi haqqında Konstitusiya Aktını qəbul etdiyini xatırladıb. Bununla da Azərbaycanın XX əsrdə ikinci dəfə müstəqilliyə qovuşduğunu vurğulayıb. İ.Əliyev 1918-ci ildə Azərbaycanın müsəlman aləmində ilk demokratik respublika olduğunu deyib, amma 1991-ci ildə isə dövlət müstəqilliyini elan edən müttəfiq respublikalar arasında Azərbaycanın birincilər sırasında olmadığını yada salıb və buna görə o zamankı ölkə rəhbərliyini tənqid edib: “Hesab edirəm ki, Azərbaycan o vaxt öz dövlət müstəqilliyini daha əvvəl elan edə bilərdi, bu qədər gözləmək lazım deyildi”.  

İ.Əliyevə görə, 1990-cı ildə Heydər Əliyev müstəqillik yolunda çox önəmli addımlar atıb: “ Naxçıvanın rəhbəri kimi Naxçıvan Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının adını dəyişdirərək, “Sovet Sosialist” sözlərini oradan çıxarıb. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin üçrəngli bayrağı o vaxt Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə Naxçıvanın dövlət bayrağı kimi elan edilib, bu addımlar onu göstərir ki, ulu öndər H.Əliyev Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin təşəbbüskarıdır, onun banisidir”.

İ.Əliyevə görə, məhz 1991-93-cü illərdə H.Əliyev hakimiyyətdə olsaydı ölkə böyük itkilərlə üzləşməzdi. Bundan irəli gələrək dövlət başçısı bu iki ili müstəqilliyin faciəvi dövrü adlandırır.  İ.Əliyev 1992-ci ildə hakimiyyətə gələn Azərbaycan Xalq Cəbhəsini hakimiyyəti zəbt etməkdə, Şuşa və Laçının işğalında suçlayır. 

Dövlət başçısı AXC-nin birillik hakimiyyət dövrünü biabırçılıq, rüsvayçılıq, fəlakət dövrü kimi dəyərləndirir. İ.Əliyevə görə, bu bir ildə korrupsiya, rüşvətxorluq son həddə çatmışdı.

İ.Əliyev deyir ki, 1993-cü ildə H.Əliyev hakimiyyətə gəlməsəydi 1918-ci ildəki kimi dövlət müstəqilliyi itiriləcəkdi.

İ.Əliyevə görə, H.Əliyevin hakimiyyətə gəldiyi 1993-cü il dönüş ili idi və bundan sonra Azərbaycanda inkişaf dövrü başlayıb.

İ.Əliyev deyir ki, ancaq H.Əliyev hakimiyyətə gəldikdən sonra  Azərbaycanda iqtisadi islahatlara start verilib, bazar iqtisadiyyatı prinsipləri bərqərar olub.

Daha sonra İ.Əliyev ölkə hakimiyyətinin fəaliyyətindən, 1994-cü ildə neft müqavilələrinin, 1996-cı ildə “Şahdəniz” qaz yatağının işlənməsi üzrə kontrakt imzalanmasından danışır. İ.Əliyev H.Əliyevin hakimiyyətdə olduğu 1993-2003-cü illəri inkişaf və sabitlik dövrü kimi dəyərləndirir.

İ.Əliyev özünün ilk dəfə prezident seçildiyi 2003-cü ilin müstəqillik tarixi üçün xüsusi əhəmiyyət daşıdığını deyir və belə dəyərləndirir: “Çünki 2003-cü ildə ölkənin bundan sonra hansı yolla gedəcəyi haqqında Azərbaycan xalqı öz qərarını verdi: Heydər Əliyev siyasəti davam edəcək, yoxsa ki yenə Azərbaycan bəlalarla, fəlakətlərlə üzləşəcək?! Azərbaycan xalqı həmişə olduğu kimi, müdrikliyini göstərərək Heydər Əliyev siyasətinə öz səsini verdi”. Dövlət başçısı belə hesab edir ki, Azərbaycan xalqı düzgün seçim edib. İ.Əliyev deyir ki, 2003-cü ildən bu günə qədər Azərbaycanda sürətli inkişaf dövrü yaşanır, H.Əliyev siyasəti davam etdirilir.  Onun fikrincə, bu, müstəqilliyin üçüncü dövrüdür. Bu üçüncü dövr ikinci dövrün məntiqi davamıdır.

İ.Əliyev özünün rəhbər olduğu son 13 ildə də Azərbaycanın böyük iqtisadi, siyasi, mədəni uğurlara imza atdığını deyir: “Biz 2003-cü ildən bu günə qədər iqtisadi sahədə analoqu olmayan inkişaf dövrünü keçmişik və yaşayırıq”.

İ.Əliyev gələcəkdə də bu siyasi yolla gediləcəyini, müstəqil siyasət yürüdüləcəyini bildirir.

Bu sahə də oliqarxların əlinə keçir

“Azadlıqinfo” saytı “Balığın da qiyməti qalxacaq” sərlövhəli məqalədə

(http://www.azadliq.info/160934.html) müəllif balıq yetişdirilməsi məqsədilə yaradılan süni göllərin ləğv oluna bilməsini ekspertlərlə müzkirə edir.

Müəllif deyir ki, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi bunu kənd təsərrüfatı üçün yararlı olan torpaqların yenidən əkin fonduna qaytarılması məqsədilə edir: “Gözlənilir ki, ləğv edilmiş balıqçılıq təsərrüfatlarının tutduğu ərazilər əkin fonduna veriləcək. Buna səbəb kimi süni yaradılan balıqçılıq göllərinin torpağın münbit qatına ziyan verməsi göstərilir”.

Müəllif Əmlak Məsələləri Dövlət Komitəsinin məlumatına əsasən indiyədək ölkə üzrə bu qaydada 304 balıq gölü yaradılıb, belə süni balıq göllərinə ən çox Neftçala, Salyan, Biləsuvar, Hacıqabul, Saatlı, Sabirabad, İmişli və Yevlax rayonlarında rast gəlinir.

Süni göllərin ləğvi balıq satışına artıq təsir edib, belə ki, bazarda satılan yerli istehsal olan balıqların qiymətində 50 qəpik 1 manat arasında bahalaşma var.  

Kənd təsərrüfatı üzrə ekspert Vahid Məhərrəmov deyir ki, Amerikadan gələn mütəxəssislər bu sahədə ciddi problemlər olduğunu müəyyən ediblər: “Azərbaycan özünün balıq və balıq məhsullarına olan tələbatının yalnız 30 faizini ödəyə bilir, adambaşına norma 20 kiloqram olduğu halda, ölkədə istehlak 7 kiloqramdır. Bunun da yalnız 5 kiloqramı Azərbaycanda istehsal olunur”.

Ekspert deyir ki, təklif az olduğu üçün balığın bir hissəsi xaricdən gətirilir, özü də xüsusilə Vyetnamdan. Ekspertə görə, bu ölkədən gətirilən balıqların keyfiyyəti normaya uyğun deyil.  Ekspert bunu da vurğulayır ki, ölkə Xəzər dənizi sahilində yerləşdiyi və böyük potensialı olduğu halda Azərbaycan ən az balıq istehsal edən ölkələr sırasındadır. Ekspert bu sırada ölkənin hətta Gürcüstan və Ermənistandan da geri qaldığını bildirir.

Ekspertin sözlərinə görə, Xəzərlə bağlı bir sıra problemlər istehsala mənfi təsir edir: “Birinci, Xəzərdə xəstəliklər geniş yayılıb. İkinci, dəniz çirkli olduğu üçün balığın artımının qarşısını alır. Bütün bunlar onu deməyə əsas verir ki, biz dənizdən əvvəlki qədər balıq əldə edə bilməyəcəyik”.

V.Məhərrəmov deyir ki, bundan irəli gələrək balıqçılıqla məşğul olan sahibkarlıq yarandı. Onun sözlərinə görə, bu təsərrüfatlar xüsusilə Aran rayonlarında inkişaf etdi, bununla həm öz tələbatları ödənildi, həm də məhsul bazara çıxarıldı”.

Ekspert deyir ki, hökumət bu sahədə guya oliqarxların olduğunu iddia edir və balıq göllərini buna görə sıradan çıxarır.  V.Məhərrəmov bildirir ki, həmin rayonlarda oliqarxlar da balıqçılıqla məşğul olurlar, amma oliqarxların sahələri bu ləğvetmə qərarından çox uzaqdır: “Əksinə oliqarxların sahələri daha da genişlənəcək və onlar balıqçılıqla məşğul olmaqda davam edəcəklər. Əslində bununla oliqarxların fəaliyyəti qanuniləşdirilir və söhbət nazir səviyyəsində olan məmurlardan gedir. Bu da imkan verəcək ki, bu sahə tam şəkildə oliqarxların əlində cəmləşsin, bundan sonra istehsalı, emalı, idxalı da oliqarxlar həyata keçirəcək, nəticədə bazarda qiyməti məhz onlar diqtə edəcəklər”.

Sosial problemlər cinayətkarlığın artması səbəbi kimi

“Exo” qəzeti isə “Sosial problemlər Azərbaycan vətəndaşlarını cinayətə təhrik edir” səlrövhəli məqalədə ( http://ru.echo.az/?p=48900) sosial problemlərin cianyətlərə səbəb olması kimi aktual məsələ ekspertlərlə araşdırılır.

Müəllif öncə bu ilin 9 ayı ərzində Bakıda 9,137 cinayətin qeydə alındığını, bunun keçən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 431 fakt çox olmasına diqqət çəkir. “Pulsuzluqdan, işsizlikdən yaranan boş vaxtlar kriminala, ilk növbədə isə oğurluq və soyğunçuluğa təhrik edir. Bakıda baş verən cinayətlərin statistikası həmişə öz “sabitliyi” ilə fərqlənir. Demək olar ki, cinayət hər il eyni səviyyədə olur və bunun sayının azalmaması suallar yaradır”. Bunu isə qəzetə ekspert Elman Osmanov şərh edir. Ekspert hesab edir ki, ölkədə kriminogen durumun pisləşməsinin səbəbi hüquqpozmalara dair profilaktik işin səmərəsizliyi və sosial problemlərin çoxluğudur.

Ekspert bu düşüncədədir ki, iqtisadi böhran insanları cinayətlərə təhrik edir. İnsanlar daha çox oğurlamağa və dələduzluğa yol verirlər. Cinayətkarlar arasında kredit borcları olanlar var ki, onu ödəmək üçün belə üsullara da əl atırlar: “Üzərində borc olan, pulu bu aydan o aya çatdıra bilməyən adam çox şeyə əl ata bilir”.

Ekspertə görə, çoxları bunu asan qazanc üsulu sayır. Ekspert ciddi iş problemi yaşanan ölkədə cinayətkara pulu təmiz yolla da qazanmağın mümkünlüyünü izah etməyin çətin olduğunu deyir. Amma bütün bunların heç də cinayətə bəraət qazandırmaq olmadığını vurğulayır.  

Nə qədər tənqid edirsən et, düzəlməyəcəklər

“Novaya Vremya” qəzeti isə “Bakıda nəqliyyat-yağış kollapsı” sərlövhəli məqalədə (http://www.novoye-vremya.com/w69058/.../#.WAUHIOh97IU ) oktybrın 17-də yağan yağışların paytaxtı iflic hala salmasını müzakirə edir.  

Müəllif Bakını daim tərif edən rəhbərliyi güclü yağış yağan zaman paytaxt yollarında baş verən hadisələri görməyə də çağırır: “Həmişə olduğu kimi Bakı yolları sürətlə axan çaylara dönmüşdü, səkiləri su basıb, kanalizasiya suları şəhərin küçələrinə axır... xülasə, növbəti yağış kollapsı”.  

Müəllif bu yağışlarda işıqforların işləmədiyi, yollarda dəhşətli tıxacın yaranması, sıxlığı aradan qaldırmaq üçün informasiya verməli olan nəqliyyatın intellektual idarə sisteminin sıradan çıxması, yol polisi əməkdaşlarının görünməməsi, şəhər rəhbərliyinin susması, “Azərsu”ya zəng etməyin mümkünsüzlüyü kimi bir tablonun olduğunu bildirir.  

Bakıda güclü yağışların az yağdığını deyən müəllif elə bu yağışların da Bakının küçələrini, səki və həyətlərini subasmaya məruz qoyması üçün bəs etdiyini deyir: “Bu, hər il təkrar olunur və hər dəfə də bunu yağıntı miqdarının normadan çox düşməsilə izah etmək istəyirlər, bununla da şəhər rəhbərliyi bəraət qazanmaq istəyir. Bəraət olan yerdə də məsuliyyət aradan qalxır”.   

Müəllif xatırladır ki, bu yolların, tunellərin çəkilməsinə milyardlarla vəsait xərclənib, hər ay, hər il yollara qoyulan xərclərdən danışırlar, amma nəticə yoxdur: “Məsələ nə qədər yolun çəkilməsində deyil, necə çəkilməsindədir, insanlar 20 dəqiqəlik yolu 2 saata başa vura  bilmədi. Hətta yol polisi yollarda güclü sıxlıq yarandığını etiraf etdi.       

Amma müəllif bu qədər tənqid olmasına baxmayaraq, vəziyyətin yaxşılaşacağına nikbin yanaşmır: “Şübhə etməyin. Bu, elə belə də davam edəcək. Belə problemlər səriştəsizliyin, məsuliyyətsizliyin nəticəsidir və buna görə heç kəs cavabdehlik daşımır. Şəhər çirkli sulara qərq olur, bütün rəhbərlər öz yerlərində əyləşirlər və heç kim heç nəyə cavabdehlik daşımır. Məmurların məsuliyyətsizliyi, cəzasızlığı, bizlərin hər il çirkli sularda və yağışda batması ilə nəticələnəcək. 

İqtisadiyyatda azalmalar dayanmır

“Bizim Yol” qəzetində isə “İqtisadi göstəricilər azala-azala gedir” sərlövhəli

(http://www.bizimyol.info/news/86264.html) məqalə oxumaq olar.

Müəllif Dövlət Statistika Komitəsinin açıqlamalarına istinadən 2016-cı ilin 9 ayı ərzində məcmu olaraq 43436,3 milyon manatlıq və ya 2015-ci ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 3,9% az ümumi daxili məhsul istehsal edildiyini bildirir. Müəllif deyir ki, azalmaya səbəb keçən il ilə müqayisədə bu il tikinti sektorundakı 32% azalmadır. Müəllif deyir ki, ÜDM-in azalması ilə yanaşı ixrac 15,7, idxal isə 7,1 faiz ixtisar olub.

Müəlif deyir ki, mədənçıxarma sektorunda neft hasilatı 0,3%, əmtəəlik qaz hasilatında 1,6%, elektrik enerjisi, qaz və buxar istehsalında 2,9%, azalma baş verib.

Müəllif Gömrük Komitəsinə istinadən yanvar-avqust aylarında ölkənin xarici ticarət dövriyyəsinin 11330,3 milyon dollar təşkil etdiyini deyir. Bu sahədə də inkişaf tendensiyasının olmadığını vurğulayır: “2015-ci ilin eyni dövrü ilə müqayisədə xarici ticarət dövriyyəsi müqayisəli qiymətlərlə 12,3%, o cümlədən ixrac 15,7%, idxal 7,1% azalıb. Ticarət dövriyyəsinin 36,9%-i Avropa İttifaqı ölkələri, 14,9%-i MDB üzvü dövlətləri, 48,2%-i digər ölkələrin payına düşüb”.

Müəllif vurğulayır ki, bəhs edilən dövrdə qeyri-neft məhsullarının ixracı keçən ilin eyni dövrünə nisbətən 25,3% azalaraq 742,7 milyon dollar təşkil edib.

Müəllif həm də xatırladır ki, keçən il ilə müqayisədə bu il istehlak məhsullarının və xidmətlərin qiymətləri 11,2%, o cümlədən ərzaq məhsullarının qiymətləri 12,7%, qeyri-ərzaq məhsullarının qiymətləri 15,9%, əhaliyə göstərilən ödənişli xidmətlərin qiymətləri 5,2% bahalaşıb.

Müəllif yanvar-sentyabr aylarında əvvəlki ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə əhalinin gəlirlərinin nominal ifadədə 8,7% artaraq 32762,5 milyon manata çatdığını bildirir. Gəlirlərin 78,6%-i son istehlak xərclərinə, 9,2%-i vergilərin, sığorta və üzvlük haqlarının, 2,6%-i kreditlər üzrə faizlərin ödənilməsinə sərf edilib və ancaq 9,6%-i yığıma yönəldilib.  Müəllif Maliyyə Nazirliyinin məlumatlarına əsasən bəhs edilən dövrdə dövlət büdcəsinə 10103,1 milyon manat vəsaitin daxil olduğunu deyir. Büdcədən 10622,2 milyon manat vəsait xərcləndiyi, büdcənin icrasında yaranmış 519,1 milyon manatlıq kəsirin ÜDM-in  1,2%-i səviyyəsində olduğu nəzərə çatdırılır.   

Müəllif Mərkəzi Banka istinadən deyir ki, bu il sentyabr ayının 1-nə ölkənin kredit təşkilatlarının kredit portfeli milli valyuta ekvivalentində 16839,7 milyon manat təşkil edib, onun 13211,3 milyon manatı uzunmüddətli kreditlər olub: “Kredit portfeli ötən il sentyabr ayının 1-i ilə müqayisədə 16,2% azalıb. Ödəmə vaxtı keçmiş kreditlərin məbləği ümumi kredit portfelinin 9,5%-ni təşkil edib.