Media-icmal 22.08.19

Sahibkarlığın qeyri-neft sahəsini inkişaf etdirməsi, neftdən asılılığın davam etməsi, məmur-deputat biznesinə baxış və s. məsələlər bugünki (22 avqust 2019-cu il) medianın aparıcı mövzularındandır ...

Sahibkarlığın inkişafı qeyri-neft istehsalının inkişafıdır

"Azərbaycan" qəzeti "Sahibkarlığın inkişafı qeyri-neft məhsulları istehsalını da artırır" sərlövhəli məqalədə qeyri-neft məhsullarının artımını dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, qeyri-neft məhsullarının ildən-ilə artmasında sahibkarlığın inkişafının xüsusi yeri var və bu inkişaf nəticəsində bu gün qeyri-neft sektorunda istehsal edilən məhsulun 77 faizi özəl sektora məxsusdur.

Yazıda vurğulanır ki, özəl sektora təkan verən başlıca amil isə dövlət tərəfindən dəstəklənməsi, xüsusilə güzəştli şərtlərlə kreditləşməsidir.

Məqalədə deyilir ki, digər tərəfdən, dövlət münbit investisiya mühiti yaradıb ki, bu da istər yerli, istərsə də xarici investorları Azərbaycana kapital qoyuluşuna təşviq edir.

Yazı müəllifi Prezident İlham Əliyevin sahibkarlığın inkişafına xüsusi önəm veməsilə bağlı sitat da gətirir: "Biznes mühitinin yaxşılaşdırılması istiqamətində çox ciddi addımlar atılıb. Dünya Bankının "Doing Business" proqramı çərçivəsində Azərbaycan 10 ən islahatçı ölkə kimi tanınır və biz 32 pillə irəliləmişik və hazırda 25-ci yerdəyik. Əlbəttə ki, bu, Azərbaycana investisiyaların cəlb edilməsi üçün müsbət rol oynayır və oynayacaq. Bütün xarici beynəlxalq maliyyə qurumları bu sahədəki fəaliyyətimizi yüksək qiymətləndirir... Güzəştli şərtlərlə verilən kreditlərin həcmi bu il 170 milyon manat səviyyəsindədir".

Müəllif vurğulayır ki, həyata keçirilən islahatlar, sahibkarlığın inkişafı ölkə iqtisadiyyatının inkişafına mühüm töhfə verir, elə bunun nəticəsidir ki, bu ilin 6 ayında ölkə iqtisadiyyatı 2,4, qeyri-neft sektoru 3,2 faiz artıb.

Müəllif deyir ki, bəhs edilən dövrdə qeyri-neft sektorunun qeyri-neft sənayesində 15,7 faiz, kənd təsərrüfatında 13 faiz, bitkiçilikdə 25 faiz artım olub, qeyri-neft ixracı da artaraq 15 faizə yüksəlib.

Müəllifin dediyinə görə, bu ilin birinci yarısında müxtəlif mənbələrdən ölkə iqtisadiyyatına 6 milyard dollardan çox sərmayə qoyulub və bu sərmayənin böyük hissəsi qeyri-neft sektoruna yatırılıb.

Müəllifə görə, ölkədə qeyri-neft sektorunun inkişafında sənayeləşmə siyasəti uğurla icra olunur, bölgələrdə yaradılan 9 sənaye park və məhəllələrində 78 rezident qeydiyyatdan keçib, 45 rezident artıq fəaliyyətə başlayıb, nəzərdə tutulan 6,4 milyard manat sərmayədən artıq 5,7 milyard manatı faktiki yatırılıb, yatırılan sərmayə sayəsində artıq həmin müəssisələrdə 1,5 milyard manatlıq məhsul istehsal olunub ki, onun da 300 milyon manatlıq hissəsi xarici bazara göndərilib.

Sahibkarlar regionlarda müasir texnika və texnologiyalardan istifadə edərək iri aqroparklar və fermer təsərrüfatları yaradır, artıq 22 aqropark fəaliyyətdədir, ilin sonunadək 11 aqroparkın da fəaliyyət göstərməsi nəzərdə tutulub, bu layihələrin icrası nəticəsində ölkə iqtisadiyyatına 2,4 milyard manat əlavə investisiya qoyulacaq.

Müəllif deyir ki, regionlarda sahibkarlığın inkişafına investisiyaların təşviqi sahəsində görülən işlər də müsbət təsir edir, bu günədək 4 minə yaxın layihə təşviq olunub və nəticədə ölkə iqtisadiyyatına 3,4 milyard manat sərmayə qoyulub, bölgələrdə 16 mindən çox yeni iş yerinin açılması reallaşıb.

Neftdən asılılıq davam edir

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "Neftin qiyməti ilə bağlı proqnozlar: Azərbaycan "qara qızıl"dan asılılığı azalda biləcəkmi?" sualına cavab axtarılır.

Müəllif dünya neft bazarındakı vəziyyət və bunun Azərbaycana mümkün təsirləri barədə Neft Araşdırmaları Mərkəzinin rəhbəri İlham Şabanla söhbətləşir.

Müəllif iddia edir ki, neftin qiyməti Azərbaycan üçün riskli həddədir, belə ki, "qara qızıl"ın bir neçə dollar ucuzlaşması hökumətin dövlət büdcəsində proqnozlaşdırdığı 60 dollarlıq qiymətdən aşağı düşmüş olacaq ki, bu da uzunmüddətli dövrdə büdcə xərclərinin formalaşmasında problem yarada bilər.

Dünya birjalarından gələn son xəbərə görə, neftin qiyməti bir qədər bahalaşıb.

İ.Şabana görə isə, bazarlara yönəlik siqnallar, bəyanatlar gah ümidverici, gah da bədbin olur və buna uyğun da qiymətlər bir qədər azalıb-artır: "Neftin qiymətinin 60 dollar ətrafında olacağı ilə bağlı proqnozlar da bəzən özünü doğrultmur. Reallıq bundan ibarətdir ki, avqust ayının birinci həftəsindən etibarən neftin qiyməti 60 dollardan aşağıdır".

Neft qiymətlərinin Azərbaycana təsirinə gəlincə, ekspert deyir ki, neft gəlirlərindən və idxaldan asılılıq ölkənin əsas problemi olaraq qalmaqdadır: "20 ildən artıqdır ki, enerji daşıyıcıları Azərbaycanın ixracının 90 faizdən artığını təşkil edir. İllərdir ki, bu rəqəm dəyişmir. Ona görə də, neftin qiyməti nə qədər bahadırsa, Azərbaycan üçün bir o qədər yaxşıdır. Ölkənin gəlirləri artır. Digər tərəfdən, Dövlət Statistika Komitəsinin açıqladığı 6 ayın yekunlarına görə, Azərbaycanın idxalı 7 milyard dollardan artıq olub, ötən ilin yekunlarına görə isə bu rəqəm 11 milyard

dollar idi. Bundan öncəki 8 il müddətində isə faktiki olaraq, 8,5-9 milyard arasında dəyişib. Doğrudur, bu zaman deyilə bilər ki, əvvəlki illərlə müqayisədə idxalda elə bir artım olmayıb, sadəcə bu prosesi dövlət leqallaşdırdığı üçün statistik rəqəmlər böyüyüb. 2014, 2015, hətta 2016 və 2017-ci illərdə Azərbaycanın ixracı faktiki defisit olub, arada cəmi 1 milyard dollar fərq olub. Yəni, reallıqda Azərbaycan profisiti defisitdə olub. Kiçik bir ölkə üçün bu qədər idxal həddindən artıq çoxdur".

İ.Şaban istehsalın artmasına baxmayaraq, yerli məhsulların bahalaşmasını da tənqid edib: "...Bizdə isə o qədər neft vəsaitlərini qeyri-neft sektoruna yönəltdiyimiz halda, "Made in Azerbaijan" markalı məhsulların hamısının qiyməti artıb. Bu da Azərbaycan məhsullarının rəqabətədavamlılığının nə qədər aşağı olmasının göstəricisidir. Bu, ölkənin neft sektoruna bağlılığının təzahürüdür. Ona görə də neftin qiyməti nə qədər yüksək olarsa, hökumət ondan yararlanır".

Əgər qanun işləməsə...

"Yeni Sabah.az"da isə "Azərbaycanda məmurların biznesinə böyük təhlükə - qanun işə düşür" sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Müəllif bu günlərdə Lerikdə "Relax" istirahət mərkəzində baş vermiş insident fonunda məmur və deputatların bizneslə məşğul olmaları məsələsini keçmiş deputat, iqtisadçı alim Nazim Bəydəmirli ilə müzakirə edir.

N.Bəydəmirli "Yeni Sabah"a bildirir ki, deputat və məmurların biznes fəaliyyətilə məşğul olmaları ölkə iqtisadiyyatına yalnız zərər vurur. "Onların biznes fəaliyyəti Azərbaycanda kölgə iqtisadiyyatının artmasına səbəb olan amillərdəndir. Digər tərəfdən, son hadisələr göstərdi ki, Azərbaycanda fəaliyyət göstərən şirkətlərin hüquq və vəzifələri qanun qarşısında bərabər şəkildə təmin olunmur. Təbii ki, bunun əsas səbəbi məmur sahibkarlığıdır", - deyə Nazim Bəydəmirli vurğulayıb.

N.Bəydəmirli hesab edir ki, bunun qarşısını almaq üçün müvafiq qanunu işlək vəziyyətə gətirmək, dövlətə məxsus iri vergi ödəyicilərində ciddi yoxlamalar aparılmalıdır: "Bura "Azal", "Azərişıq", "Azəriqaz" və s. iri vergi ödəyiciləri aiddir.

Məsələ burasındadır ki, onlar dövlətə məxsus böyük layihələrdə iştirak edir, büdcədən milyonlarla manat vəsait alır, xərcləyir, sonra büdcəyə borclu qalırlar.

Vergi ödəmirlər. Nəticədə isə hansısa məmura məxsus holdinqlər yaranır və bu holdinqlər yenə də büdcə hesabına böyüyürlər. Fikrimcə, artıq məmur sahibkarlığını qadağan edən müvafiq qanun işə düşməlidir".

İqtisadçı deyir ki, məmur sahibkarlığının fəsadlarından biri də vergi ödəyicilərində inamsızlığın yaranmasıdır: "Təsəvvür edin, mən vergi ödəyirəm, amma hansısa məmur bunun hesabına özünə biznes qurur və bunu açıq şəkildə edir. Onun övladı, yaxud nəvəsi bahalı maşınlarda "avtoşluq" edir". "MTN işi"ndə, "Rabitə işi"ndə büdcənin necə talandığı üzə necə çıxdı, bunu görən vergi ödəyicisi doğru-dürüst vergi ödəyərmi?".

N.Bəydəmirlinin sözlərinə görə, Azərbaycanda vergidən yayınan real sahibkarlıq yox, iri holdinqlərdir ki, onların da arxasında məmurlar, yaxud başqa imtiyazlı şəxslər dayanır.