Media-icmal 25.09.17

"Yeni neft sazişi"nin ölkənin iqtisadi inkişafına mümkün təsirləri, qeyri-neft sahəsinin mövcud inkişaf durumu, təməl azadlıqlara basqılar bugünkü (25 sentyabr, 2017-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır.

Qeyri-neft sahəsinin inkişaf stimulu- yenə də neft

"Azərbaycan" qəzeti "Yeni əsrin müqaviləsi" qeyri-neft sektorunun inkişafına stimul verəcək" sərlövhəli məqalədə yeni neft sazişinin imzalanmasının ölkə iqtisadiyyatına mümkün təsirini dəyərləndirir.

( http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=130491).

Müəllif xatırladır ki, ölkə iqtisadiyyatının əsasını neft sənayesi təşkil edir və bu sahənin gəlir gətirməsi ümumi inkişafın başlıca amilidir, odur ki, ölkənin neftdən asılılığının aradan qaldırılması üçün iqtisadi konsepsiya hazırlanıb.

Müəllif qeyri-neft konsepsiyasının hazırlanması zərurətini isə belə izah edir: "Bu, qeyri-neft sektorunun inkişafı ilə bağlıdır. Belə strategiyanın seçilməsi də təsadüfi deyil. Son illərin təcrübəsi göstərir ki, dünya bazarında neftin qiyməti qısa zaman kəsiyində kəskin şəkildə artıb-azala bilir. Bu da iqtisadiyyatda müxtəlif kataklizmlər yaradır. Buna görə də iqtisadiyyatın neft amilindən asılılığının aradan qaldırılması zərurəti yarandı".

Müəllif deyir ki, ölkə iqtisadiyyatının neft asılılığından qurtulması üçün qeyri-neft sektorunun inkişafı vacib idi və hazırda sənayedə qeyri-dövlət sektorunun payının 79,7% olması bu siyasətin uğur qazanmasının təsdiqidir və ölkə qeyri-neft sektoru inkişafının ilkin mərhələsindədir.

Müəllif sentyabrın 14-də Bakıda Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda "Azəri", "Çıraq" yataqlarının və "Günəşli" yatağının dərinlikdə yerləşən hissəsinin birgə işlənməsi və neft hasilatının pay bölgüsü haqqında düzəliş edilmiş və yenidən tərtib olunmuş sazişin imzalanmasını ölkənin ümumi inkişafına ikinci təkan adlandırır və daha çox gəlir gətirəcəyini bildirir: "Əsrin müqaviləsi"nin imzalanmasından indiyədək neft hasilatından ölkəmiz 125 milyard dollar əldə edib. "Yeni əsrin müqaviləsi"ndən sonra əldə edəcəyimiz payın 200 milyard dollara çatacağı gözlənilir. İkinci bir üstünlük isə sərmayə qoyuluşundadır. Belə ki, birinci kontrakt üzrə 33 milyard dollar investisiya qoyulduğu halda yeni müqavilə üzrə bu məbləğin 40 milyard dollara çatması planlaşdırılır".

Müəllif qeyri-neft sektorunda müasir texnologiyalara əsaslanan, dünya bazarına məhsul ixrac edə biləcək müəssisələrin yaradılmasını prioritet sayır, bu sahədə Sumqayıtda, Mingəçevirdə və s.yaradılımış sənaye parklarının iqtisadi inkişafa verəcəyi mümkün töhfələrdən danışır.

Müəllif deyir ki, məhz yeni neft sazişinin imzalanması ilə bu sahədən gələn gəlirlər ölkədə qeyri-neft sahəsinin inkişafını təmin edəcək, gələcəkdə isə qeyri-neft sahəsi özü aparıcı xəttə çıxacaq.

Müəllif hesab edir ki, bu sahəyə qoyulan neft kapitalı qeyri-neft sektorunun, eləcə də ölkənin ümumi inkişafına böyük töhfə verməklə Azərbaycanı dünyanın inkişaf etmiş ölkələri sırasına daxil edəcək.

Azərbaycan ixracatçılarını gözləyən Rusiya rəqabəti

"Yeni Müsavat" qəzetində isə diqqəti "Tanınmış iqtisadçı qeyri-neft sektoru ilə bağlı bədbin danışdı" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

(http://musavat.com/news/taninmis-iqtisadci-olkenin-qeyr-neft-sektoru-ile-bagli-bedbin-danisdi_469816.html)

Müəllif ölkədə qeyri-neft sektorunun inkişafını neft sahəsi üzrə ekspert İlham Şabanla müzakirə edir və deyir ki, hökumət qeyri-neft sektoruna diqqəti nə qədər artırsa da ölkə iqtisadiyyatının lokomotivi neft sayılır, qeyri-neft sektorunda islahatlar belə neft vəsaitləri hesabına icra edilir.

Müəllif bu baxımdan sentyabrın 14-də yenidən imzalanan "Əsrin kontraktı"nın da rolunu əvəzsiz, növbəti mərhələdə də ölkəyə valyuta daxil olmasının təminatıdır adlandırır.

Ekspert İ. Şaban qəzetə şərh edir ki, neft vəsaitlərinin rolu yüksək olsa da digər sahələrdə inkişaf da zəruridir və fikrini belə əsaslandırır: "2016-cı ildə neftdən ölkəyə 5 milyard vəsait daxil olub, 2017-ci ildə qiymətlər təqribən 30 faiz yüksəkdir, amma əvəzində hasilat azalmağa başlayıb, yəni, bu neft müqaviləsindən daxilolmaların 5,5 milyard civarında olması ehtimal edilir".

İ.Şaban deyir ki, hətta bundan sonra qiymətlər artsa da hasilat həcmi enməyə meylli olacaq, bu müqavilə çərçivəsində yeni tikiləcək platforma hasilatın daha da aşağı düşməsinin qarşısını növbəti 10 illiyin əvvəlində ala biləcək və təqribən 5-6 il hasilatın müəyyən bir çərçivədə stabil qalmasına xidmət edəcək.

Ekspert xatırladır ki, əvvəllər ölkənin gəliri bundan orta hesabla 3 dəfə çox idi, ancaq indi durum heç də ürəkaçan deyil, hətta qonşu Gürcüstanla belə bu məsələdə özümüzü irəlidə gedən ölkə hesab edə bilmərik. Məsələ burasındadır ki, əgər bizim büdcəmiz 10 milyard manatdırsa, dollar hesabında iki dəfədən çox azalıbsa, neftdən gələn mənfəət gəlirimiz də onun yarısı qədərdirsə, onda biz necə deyə bilərik ki, neft bizim hər dərdimizin məlhəmidir?"

İ.Şaban bu durumdan çıxmaq üçün qeyri-neft sektorundan ixracı artırmaqla yanaşı, yeni bazarların axtarılmasını vacib sayır, həm də deyir ki, növbəti mərhələdə vəsaitlər elə yatırılmalıdır ki, ölkəyə əlavə dəyər qazandırsın.

Ekspert yaxın 2-3 ildə Azərbaycandan Rusiyaya mal ixracatçılarının bu ölkə istehsalçılarının rəqabətilə üzləşəcəyini deyir: "Artıq 2020-ci ildə azərbaycanlıların oraya apardıqları məhsullar yerli istehsalçıların rəqabəti ilə üzləşəcək. Bizim kənd təsərrüfatı məhsullarının ixracından qazancımız heç 500 milyona çatmır. Biz bu məsələlərə ciddi yanaşmırıq, yeni bazarlar axtarmırıq". Kimsə hansısa ölkəyə bir treyler məhsul aparıb satıbsa, onu elə təqdim edirik ki, guya biz həmin bazarı fəth etdik və milyonlar qazanırıq. Ancaq heç kim maraqlanmır ki, həmin bazardan bizim mənfəətimiz nə oldu".
Ekspert vurğulayır ki, neftin mənfəəti hər ay elan olunur, bundan başaq heş bir sektorda bu yoxdur, istər hökumətin nəzarətindəki şirkətlərdə, istər özəl şirkətlərin balansında mənfəət haqqında açıqlama verilmir.

Ekspert deyir ki, kapital gətirən sənaye sahələri inkişaf etdirilməlidir, daha İran kimi heç bir müasir texnikası olmayan ölkə ilə birgə müəssisə qurulmamalıdır.

İ.Şaban bütün səylərə baxmayaraq, qeyri-neft sektorunun ciddi uğurlar əldə etmədyini, neftin hələ də iqtisadiyyatın lokomotivi kimi qaldığını nəzərə çatdırır.

Sərbəst toplaşma azadlığı... "xəbərdarlığı"

"Azadlıq.info" saytı "Sərbəst toplaşmaq azadlığı..." sərlövhəli məqalədə

(https://www.azadliq.info/202919.html) ölkədə sərbəst toplaşmaq azadlığı və hökumətin buna münasibətini dəyərləndirir.

Müəllif öncə sentyabrın 23-də müxalifət qüvvələrinin mitinq keçirməsinin səbəbləri barədə danışır: "Mitinqi gündəmə gətirən çox səbəblər var, ümumiyyətlə, Azərbaycanda hər gün bir neçə yol aksiya eləməyə bu hakimiyyət yetərincə əsaslar verir. Ancaq bu mitinqə hakimiyyətin 3 milyardlıq rüşvət qalmaqalı səbəb oldu".

Aksiya keçirilməsinin Bakı Şəhər İcra Hakimiyyətilə razılşadırıldığını deyən müəllif buna baxmayaraq, hakimiyyətin yenə də polis vasitəsilə qorxu sindromunu işə saldığını vurğulayır: "Biz mitinqin təşkilatçılarını Bakı Şəhər Baş Polis İdarəsinə dəvət edərək onlara xəbərdarlıq etmişik. Mitinqdə aksiyanın keçirilməsi üçün Bakı Şəhər İcra Hakimiyyətinə ünvanlanan müraciətdə qeyd olunan şüarlardan başqa şüarların səslənməsinə, həmçinin iğtişaşa və qarşıdurmaya səbəb ola biləcək hər hansı addımın atılmasına imkan verilməyəcək. Əks təqdirdə, mitinqin təşkilatçıları və günahkarlar qanun çərçivəsində cəzalandırılacaqlar".

Müəllif deyir ki, polis vasitəsilə bu xəbərdarlıq məqamını başa düşmək olmur, ölkədə söz azadlığından, demokratiyadan, sərbəst toplaşmaqdan danışılır, sonra isə sərbəst toplaşanlara nə barədə danışmaq göstərişi verilir.

Müəllif daha bir anlaşılmaz və yeri olmayan məqam kimi hakimiyyətin aksiya təşkilatçılarına təxribatlara imkan verməmək xəbərdarlığını göstərir və deyir ki, mitinqin məqsədi bəllidir, bu ölkədə baş verənlərə etiraz mitinqidir, təxribat mitinqi deyil.

Müəllif habelə aksiyanın paytaxt rəhbərliyi ilə razılşadrılmasına baxmayaraq, mitinq təşkilatçılarından bəzilərinin saxlanılmasının da başa düşülməz olduğunu deyir. "Mitinq icazəsi alan adamlardan birini dünəndən oğurlayıblar, heç yeri də bilinmir, kimlər tutub, hara aparıb, harada saxlanılır, polis tutub, yoxsa təxribatçılar aradan çıxarıb, başına hansı işlər gəlib? Həm də o tək deyil, 9 nəfərin bu şəkildə oğurlandığı deyilir. Üstəlik, rayonlarda da müxalifətçilərə Bakıya mitinqə getməməklə bağlı təzyiqlərlə bağlı informasiyalar gəlir, həmişə olduğu kimi. Belə mitinq icazəsimi olur?".

Müəllifə görə, polis həm də bu kimi təxribatların, mitinq təşkilatçılarının oğurlanması hallarının qarşısını almalıdır, amma bunu etmir, bunun əksi baş verir, bu şəxslərin oğurlanması ilə hakimiyyət öz-özünü çətin duruma salır, sonra bu çətin durumdan elə çətinliklə də çıxmağa cəhd edir.