Media-icmal 26.10.19

Ölkə banklarının fəaliyyəti, manatın məzənnəsinin dəyişməzliyi müzakirələri, iqtisadi islahatların sürətləndirilməsi şərtləri və s. məsələlər bugünki medianın (26 oktyabr 2019-cu il) aparıcı mövzularındandır...

Banklar yenə “va-bank” gedirsə...

“Azərbaycan” qəzeti “Banklar yenə “va-bank” gedir” sərlövhəli məqalədə Azərbaycanın bank sisteminin fəaliyyətini dəyərləndirir.

Müəllif bank sistemini iqtisadiyyatın lokomotivi adlandıraraq, onları təkcə depozit qoyulan, kredit verən təşkilat kimi yox, həm də ölkənin sosial-iqtisadi inkişafını təmin etməkdə dövlətin yanında olan, əlindən tutan maliyyə qurumu kimi dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, müstəqil Azərbaycanın bank sektorunun 30 illik tarixi var və bu müddətdə bu sektorda heç nə edilməyib iddiasından uzaqdır.

Müəllif vurğulayır ki, bu dövrdə dövlətçilik sahəsində görülən işlərlə müqayisəyə gələ bilən işlər görülməsə də, ölkənin müstəqil bank sistemi formalaşıb, pul-kredit sahəsində həyata keçirilən tədbirlər sayəsində dayanıqlı iqtisadi inkişafın təminatında müəyyən rol oynayıb.

Müəllifə görə, isə bunlar azdır, həm də təkcə az yox, eyni zamanda ali rəhbərliyi qane edəcək səviyyədə deyil.

Məqalədə dövlət baçısı İlham Əliyevin son illər ölkənin sosial-iqtisadi vəziyyətinə aid keçirilən tədbirlərdə kommersiya banklarına real sektoru kreditləşdirməyə meyilli olmadıqları, üstünlüyü istehlak kreditlərinə verdikləri üçün irad bildirdiyini, tövsiyələr səsləndirdiyini diqqətə çatdırır.

“...bank sektoru bizdə iqtisadiyyatın artımına, iqtisadiyyatın real sektorunun artımına o qədər də kömək göstərmir və son illər yenə də istehlak kreditlərinin həcmi artır… Əgər bu, davam edərsə, yenə də bir neçə ildən sonra xoşagəlməz problemlərlə üzləşə bilərik”, deyə müəllif bu il oktyabrın 15-də keçirilmiş müşavirədə dövlət başçısından sitat gətirir.

Müəllif deyir ki, banklar əhalidən 10-12 faizə alınaraq depozit qoyulan pulları elə əhaliyə də 25-30 faizə verib “babat” qazanmaqdan könüllü əl çəkməz, asan deyil və qeyri-neft sektorunun inkişafına maraq göstərmirlər.

Müəllifə görə, dövlət hansı sahəyə dəstək verirsə, ilk növbədə verilən dəstəkdən dövlət mənafeyi üçün yox, özləri üşün istifadə edirlər.

Məqalə müəllifi vurğulayır ki, dövlət bankların köhnə “zibil”lərini təmizləyib qurtarmamış yenisi ilə üzləşmək təhlükəsi həddinə çatıb, əks halda problem bel ciddi qoyulmazdı.

Yazı müəllifi vurğulayır ki, 2015-2016-cı illərdə manatın devalvasiyalarında, bunun nəticəsi kimi ölkə əhalisinin çox böyük təbəqəsinin borc girovuna çevrilməsində ən böyük günah və məsuliyyət sahibi banklar olmuşdur.

Müəllifə görə, məhz bankların və bankirlərin yalnız korporativ maraqlarına xidmət edən soyğunçu kredit siyasəti sonda dövləti milyard manatlarla ziyana saldı.

Müəllifə görə, nə qədər gec deyil, bankların üzünü yüksək faizli istehlak krediti ənənəsindən real sektoru maliyyələşdirmək siyasətinə çevirmək lazımdır, əks halda nə ola biləcəyinin altını təxminən 4 ildir ki, həm əhali, həm də real sektorun timsalında dövlət çəkir.

Manatın məzənnəsi niyə dəyişə bilməz?

“Marja.az”da isə “Manatın məzənnəsinin sabit qalması yeni problem yaradıb” sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Sayt manatın məzənnəsinin sabit qalmasının yeni problem yaratması və bunun səbəbləri barədə müəllifin düşüncələrinə yer verib. 

Müəllifin sözlərinə görə, valyuta bazarında təklif tələbi 1 milyard manata yaxın üstələyir, Mərkəzi Bank (MB) bu il valyuta bazarından 391 milyon dollar valyuta alsa da, MB rəhbərliyi əlavə alışları doğru variant saymır.

Müəllif hesab edir ki, MB-nin dollar/manat məzənnəsinin dəyişməsinə imkan verməməsi valyuta bazarında satılmayan dollar vəsaitinin artmasına səbəb olur.

Yazıda vurğulaınır ki, hazırda təklif tələbi üstələyir, MB məzənnənin dəyişməsinə icazə versə manat dollar qarşısında xeyli möhkəmlənər.

Müəllif MB-yə istinadən bildirir ki, əsasən neftin yüksək qiymətləri hesabına ixracın artması ölkəyə daha çox valyutanın daxil olması ilə nəticələnir.

Məqalə müəllifi MB-yə istinadən bildirir ki, valyuta bazarında təklif tələbi üstələyir, valyuta ehtiyatlarının artması üçün şərait yaradı. “İlin ötən dövrü üzrə valyuta bazarında təxminən 940 milyon dollar məbləğində profisit yaranıb. O cümlədən, Dövlət Neft Fondunun sata bilmədiyi 548 milyon dollar vəsaiti var, Mərkəzi Bank valyuta bazarından 391 milyon dollar valyuta alıb”.

Müəllif deyib ki, MB bildirir ki, MB valyuta bazarındakı bütün profisiti ala bilməz, valyutanın alınması dövriyyəyə əlavə manat kütləsinin verilməsi deməkdir: “Mərkəzi Bankın valyuta bazarındakı bütün profisiti alması arzuolunan variant deyil, əlavə pul emissiyasına gətirib çıxardır. Bu isə pul kütləsinin idarə edilməsində əlavə problemlər yarada bilər”.

Müəllifin sözlərinə görə, MB hesab edir ki, hazırda valyuta bazarında satılmayan valyutanın ilin sonuna kimi satılması, dövlət büdcəsinin öz öhdəliklərini yerinə yetirə bilməsi əsas məsələdir.

Müəllif vurğulayır ki, MB manatın həm bahalaşmasını, həm də ucuzlaşmasını zərərli sayır, belə ki, ölkədə aşağı inflyasiyanın başlıca səbəbi dollar/manat məzənnəsinin sabit qalmasına bağlıdır, dolların bahalaşması bazarda məhsulların bahalaşması ilə nəticələnir, odur ki, məzənnənin sabitliyi məqsədəuyğundur.

Məmur biznesi aradan qalxmayınca və ...

“Yeni Müsavat” qəzetində isə “İqtisadi islahatların önündəki əngəllər təmizlənir - sahibkarlara uzanan çirkin əllər kəsiləcək...” sərlövhəli məqalə diqqət çəkir.

Müəllif sahibkarların fəaliyyətinə müdaxilələrin aradan qaldırılmasını ekspert N.Cəfərli ilə müzakirə edir. 

Müəllif dövlət başçısı İlham Əliyevin bu günlərdə iqtisadiyyat naziri təyin etdiyi Mikayl Cabbarovu qəbul edərkən sahibkarların fəaliyyətinə müdaxilələrin, haqsız rəqabətin, aradan qaldırılmasının vacibliyini xüsusi vurğuladığını bildirir.

Ekspert Natiq Cəfərli isə “Yeni Müsavat”a açıqlamasında deyir ki, dövlət səviyyəsində problemlərə diqqət göstərilməsi müsbətdir, amma buna gəlib çıxmaq üçün 10 illərlə ölçülən zaman itirildi.

N.Cəfərliyə görə, 2000-ci illərin əvvəllərində böyük neft pulları gələndə bu yanaşma olsaydı, indi tamamilə fərqli bir Azərbaycanda, fərqli bir iqtisadi situasiyada yaşayardıq.

Ekspertə görə, Azərbaycandakı iqtisadi model həddindən artıq primitivdir, neftdən asılılıq o qədər böyük səviyyədədir ki, qeyri-neft sektorunun inkişafına ehtiyac yaranıb: “Ancaq qeyri-neft sektorunun inkişafı təkcə iqtisadi islahatlardan asılı deyil. Həm məhkəmə-hüquq sisteminin islahatlarından, həm də yeni qanunvericilik aktlarının qəbulundan asılıdır”.

İqtisadçıya görə, “Rəqabət Məcəlləsi” də qəbul olunmalı, Ümümdünya Ticarət Təşkilatna üzvlük, Avropa Birliyi ilə saziş imzalanması məsələsi də həllini tapmalıdır.

N.Cəfərli regionlarda investisiya mühitinin yaxşılaşdırılmasının vacibliyinə də toxunaraq deyib ki, icra başçılarının iş adamlarının fəaliyyətinə müdaxiləsinin də qarşısı alınmalıdır. “Fikrimcə, ilk addımlardan biri məhz regionlardakı vəziyyətin dəyişməsi ilə əlaqədar olacaq. Regionlardakı vəziyyətin dəyişməsi, icra başçılarının həm kadr olaraq dəyişməsi, həm də düşüncə olaraq yeni yanaşmanın olması çox vacibdir”.

N.Cəfərli hesab edir ki, “məmur biznesi” məsələsi aradan qaldırılmalıdır, bu, sərt şəkildə həyata keçirilməyəcəksə, iqtisadi sahədə atılan addımların effekti minimal olacaq”.