Media-icmal 31.10.19

Yeni iş yerlərinin yaradılması, əhalinin pensiyaya çıxma şərtləri, biznes sahəsindəki vəziyyət və s. məsələlər bugünkü medianın aparıcı mövzuları sırasındadır.

Əhalinin gəlir mənbələri – yeni iş yerləri

“Azərbaycan” qəzeti “Yeni iş yerləri əhalinin gəlirlərinin artmasının əsas mənbəyidir” sərlövhəli məqalədə əhalinin sosial rifahının artmasını dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, sosial sahədə dövlət tərəfindən həyata keçirilən tədbirlər sayəsində əhalinin rifah halının yaxşılaşmasında böyük dönüş yarandı, son dövrlər bu məqsədlə qəbul edilən dövlət sənədləri də mühüm əhəmiyyət kəsb edir.

Əhalinin sosial rifah halının yaxşılaşdırılmasına yönəldilən təkcə iki paketin qəbulundan 4 milyon 200 min insan faydalanıb, minimum əməkhaqqı təxminən 2 dəfə, minimum pensiya 70 faizdən çox artırılıb.

Müəllif deyir ki, minimum pensiyanın alıcılıq qabiliyyətinə görə Azərbaycan MDB məkanında birinci, orta pensiyanın səviyyəsinə görə üçüncü yerdədir və əhalinin sosial rifahının yaxşılaşmasına yönələn mühüm tədbirlərdən biri də məşğulluğun təmin edilməsidir.

Müəllifə görə, sahibkarlığın inkişafı, yeni iş yerlərinin açılması bu sahədə mühüm rol oynayır, belə ki, son illər yeni açılan iş yerlərinin 80 faizi özəl sektorda formalaşıb.

Müəllif  deyir ki, ölkədə münbit investisiya mühiti həmişə xarici sərmayədarları özünə cəlb edir və xarici sahibkarlar Azərbycana maraq göstərirlər.

Müəllifə görə, cari ilin yanvar-sentyabr ayları ərzində yeni yaradılan statistik vahidlərin 99 faizi xüsusi mülkiyyətli (o cümlədən 14,3 faizi tam xarici investisiyalı, 2,1 faizi birgə mülkiyyətli), 0,1 faizi bələdiyyə, 0,9 faizi isə dövlət mülkiyyətli müəssisələrin payına düşür.

Müəllif rəsmi statistik rəqəmələrə istinadən deyir ki, bu il oktyabrın 1-nə ölkə üzrə kommersiya təşkilatlarının ümumi sayının 92,2 faizini mikromüəssisələr təşkil edib, onların da çoxu ticarət, digər xidmətlərin göstərilməsi, tikinti və kənd təsərrüfatı sahələrində yaradılıb.

Müəllifin deməsinə görə, bu il oktyabrın 1-nə ölkədə fərdi sahibkarların sayı 903 mini keçib, ölkə üzrə iqtisadi fəal əhalinin sayı 5195,3 min nəfər olub ki, onların da 4943,6 min nəfərini məşğul əhali təşkil edib. Sentyabrın 1-nə olan vəziyyətə görə, muzdla işləyənlərin sayı 1611,1 min nəfər, o cümlədən iqtisadiyyatın dövlət sektorunda 899 min nəfər, qeyri-dövlət sektorunda isə 712,1 min nəfər olub..

Pensiyaya çıxmaq çətinləşir?

“Bizimyol.info”da isə “Azərbaycanda əhalinin pensiyaya çıxması çətinləşəcək-açıqlama” sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif pensiyaların artması, əhalinin pensiyaya çıxması şərtləri barədə iqtisadçı Vüqar Bayramlı ilə söhbətləşir.

Müəllif deyir ki, pensiyalar oktyabrın 1-dən 160 manatdan 200 manata çatdırılıb və bu artım 660 min nəfər pensiyaçını əhatə edib.

İqtisadçı isə “bizimyol.info”ya deyib ki, minimum pensiya məbləği 200 manata çatdırılandan sonra pensiyaya çıxmaq üçün tələb olunan minimum pensiya kapitalı da artıb.“Belə ki, hazırda güzəştli qruplar istisna olunmaqla pensiyaya çıxmaq üçün ya 25 il sığorta stajı, ya da 28 800 manat minimum pensiya kapitalı o1malıdır. Əgər vətəndaş 25 il işləməyibsə və 28 800 manat kapital yığa bilməyibsə o zaman pensiya hüququ əldə edə bilmir.

V.Bayramlı deyir ki, gələcəkdə minimum pensiyanın artacağı halda minimum pensiya kapitalı da artacaq: “Məsələn, əgər minimum pensiya 300 manat olarsa, o zaman minimum pensiya kapitalı 43200 manat olacaq. Bu o deməkdir ki, minimum pensiya 300 manata çatan zaman 25 il iş stajı olmazsa yalnız 43200 manat və daha çox pensiya kapitalı toplaya bilənlər pensiyaya çıxa biləcəklər.

İqtisadçıya görə, minimum pensiya kapitalının artması müsbət haldır, amma bu məbləğ artdıqca gələcəkdə pensiyaya çıxmaq hüququ qazananların sayı azala bilər: “Aydındır ki, nə 28800 manatı, nə də gələcəkdə 43200 manatı toplamaq heç də asan olmayacaq. Azərbaycanda pensiya islahatı gələcəkdə büdcədən vəsait ayırmadan, sadəcə, yığımlar hesabına pensiya verilməsini nəzərdə tutur. Uzun müddət gizli iqtisadiyyatın,  eləcə də qeyri-rəsmi məşğulluq səviyyəsinin yüksək olduğunu nəzərə alsaq büdcənin töhfəsini aradan qaldırmaq doğru deyil. Bu baxımdan bu mexanizminin dəyişdirilməsinə ehtiyac var. Buna görə də təklif edirik ki, dövlət pensiya kapitalının 40 faizinin maliyyələşdirilməsini üzərinə götürsün. Yəni, əgər vətəndaş 17280 manat pensiya kapitalına malikdirsə o zaman dövlət büdcəsindən onun hesabına 11600 manat ödənilsin və həmin şəxs pensiya hüququ əldə etsin. Əks halda yaxın gələcəkdə pensiyaya çıxmaqda çətinliklərin olması qaçılmazdır”.

Ölkə biznesinin problemləri

“Moderator.az”da “Ölkədə hələ də bizneslə məşğul olan məmurlar, millət vəkilləri var” sərlövhəli məqalə diqqəti cəlb edir.

Müəllif ölkədə biznesin vəziyyəti və problemlərilə bağlı ekspert Vüqar Bayramov ilə söhbətləşir.

Yazı müəllifi deyir ki, son vaxtlar dövlət başçısı İlham Əliyev sahibkarlığın inkişafı, azad rəqabət mühitinin formalaşdırılması, məmurların biznesə müdaxilə hallarının önlənməsi və s. kimi məsələləri xüsusilə vurğulayır. Elə ekspert V.Bayramov da hesab edir ki, dövlət başçısı sahibkarların üzləşdikləri problemləri qeyd edirlər və onların ortadan qaldırılması üçün zəruri göstərişlər verirlər.

“Bu problemlərdən biri gizli iqtisadiyyatdır. Gizli iqtisadiyyat sahibkarların azad rəqabət aparmasına imkan yaratmır. Digər problem monopoliya ilə bağlıdır. Bu gün hələ də bəzi məhsullar ilə bağlı monopoliya qalmaqdadır. Apardığımız araşdırmaların da nəticəsi bu cür monopoliyaların mövcudluğunu göstərir. Bu isə sahibkarlığın inkişafını əngəlləyən faktordur”,- ekspert bu sahədə əsas problemləri göstərir.

Ekspert deyir ki, daha bir problem də məmurların iqtisadiyyata müdaxiləsidir. “Bəzi məmurlar, bəzi hallarda millət vəkilləri sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olurlar. Halbuki, qanunvericilik onların sahibkarlıq fəalyyəti ilə məşğul olmasını birmənalı şəkildə qadağan edir. Lakin təəssüflər olsun ki, məmurların sahibkarlıqla məşğul olması müşahidə  edilir ki, bu da sahibkarlığın inkişafına əngəl yaradır. Bu, azad rəqabətin pozulmasına səbəb olur”, - ekspert belə deyir.

V.Bayramov deyir ki, bu problemlərin aradan qaldırılması kadr islahatlarının davam etdirilməsini tələb edir, yeni kadrların hökumətdə təmsil olunmasına, sahibkarlq üçün daha əlverişli biznes mühitinin formalaşdıırlmasına ciddi ehtiyac var.

Ekspertə görə, sahibkarların problemlərini müəyyən edən, həllini həyata keçirən çevik idarəetmə aparatının yaradılması da vacib məsələdir.

V.Bayramov deyir ki, sahibkarların maliyyə resurslarına çıxış kimi  problemləri var və bu problemin də aradan qaldırılması zəruridir.

Ekspertə görə, sahibkarların maliyyə və güzəştli kreditlərə çıxış imkanı faktiki olaraq yoxdur, Sahibkarlığın İnkişafı Fondu yalnız girov müqabilində kreditlər təşkil edir, sahibkarların böyük bir qisminin girovu yoxdur, odur ki, sahibkarların kreditlərə çıxış imkanı genişləndirilməlidir.

Ekspertə görə, bu problemlər həll ounarsa, daha əlverişli biznes mühiti müşahidə etmək olar.

V.Bayramov deyir ki, sahibkarlığın inkişaf etdirilməsi prioritet məsələ olaraq qalır, iqtisadiyyatda islahatların, xüsusilə də kadr islahatlarının davam etdirilməsi zəruridir və 2020-ci ildə islahatların səmərəliliyi daha çox kadr islahatlarından da asılı olacaq.