Media-icmalı 01.05.18

Azərbaycan-Avropa münasibətləri, ölkədə dollarlaşmanın səviyyəsi, Türkiyə aqrar məhsullarının Rusiya bazarına çımasının Azərbaycana təsirləri bu günkü (01 may, 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır.

Avropanın Azərbaycan "qısqanclığı"

Azərbaycan" qəzeti "Müstəqil siyasət yeridən Azərbaycana təzyiq etmək qeyri-mümkündür" sərlövhəli məqalədə ölkənin iqtisadi-icitimai gücünün artmasını dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, 2018-ci ilin ötən dövrü Azərbaycan üçün əlamətdar olub, belə ki, iqtisadi sferada təqdirəlayiq inkişaf göstəriciləri qeydə alınıb, qarşıya qoyulan vəzifələr yerinə yetirilib, bir neçə mühüm beynəlxalq tədbir keçirilib. "Bütün bu tədbirlərdə və son olaraq "Formula-1" Qran-prisində iştirak etmək üçün paytaxtımıza gələn xarici qonaqlar inkişaf edən Azərbaycanı, gündən-günə gözəlləşən Bakını gördülər".

Müəllif bu il aprelin 11-də keçirilən prezident seçkilərini "Azərbaycanın növbəti siyasi nailiyyəti, demokratiya yolu ilə inamla inkişaf edən dövlətin sübutu"

adlandırır: "Prezident seçkilərinin nəticələrini dünyanın aparıcı siyasi mərkəzləri də təqdir etdi, dövlət və hökumət başçıları, beynəlxalq təşkilatların rəhbərləri prezident İlham Əliyevə təbrik məktubları ünvanladılar".

Məqalə müəllifi hazırda Ermənistanda baş verən proseslərlə Azərbaycandakı durum arasında müqayisə apararaq Azərbaycanı bölgə və postsovet məkanının "sabitlik adası", Ermənistanı isə "böhran və problemlər içində itib-batan" adlandırır.

Müəllif hesab edir ki, elə buna görə də son günlər antiazərbaycançı dairələr yenidən fəallaşıblar və AŞPA-nın "korrupsiya hesabatı" Qərbin antiazərbaycançı, islamofob və ermənipərəst qruplarının növbəti oyunudur: "AŞPA müəyyən maraqlı antiazərbaycançı dairələrin subyektiv mülahizələri əsasında hazırlanmış və xüsusi məqsəd daşıyan bu sənədləri qəbul etməklə növbəti dəfə ölkəmizə qarşı öz qərəzli və ədalətsiz mövqeyini nümayiş etdirdi".

Yazı müəllifi bunu bəzi dairələrin Azərbaycanın uğurlarına qısqanclıqla yanaşmasının, AŞPA-nın ermənipərəst qrupların əlində siyasi təzyiq vasitəsinə çevrilməsi, demokratiyanın təbliğini yox, erməni lobbisinin və antiazərbaycançı şəbəkənin ölkəmizə qarşı sifarişlərini yerinə yetirməsinin göstəricisi hesab edir.

Müəllif Azərbaycanın müstəqil dövlət kimi müstəqil siyasət yeritdiyini deyərək belə hesabatlarla Azərbaycana təzyiq etməyin, yüksək imicinə kölgə salmağın mümkünsüz olduğunu bildirir.

Manatın üç funksiyasından ikisi fəaliyyətsiz

"Exo" qəzetində isə "Bu gün heç kim manatla pul yığmır" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif Azərbaycan manatının dəyərini ekspert Əkrəm Həsənovla müzakirə edir.

"Azərbaycan MDB məkanında dollarlaşmanın səviyyəsinin yüksək olduğu ölkələrdən biridir. Amerika valyutası Azərbaycan iqtisadiyyatında çəkisini ilbəil artırır, bu isə manatın qeyri-sabitliyi ilə bağlıdır". Bəhs edilən sahədəki durumu qəzetə Ə.Həsənov belə şərh edir.

Ekspert mövzunu davam etdirərək deyir: "İqtisadi qanunlara görə, pul dəyər, dövriyyə və yığım vasitəsi kimi üç mühüm funksiyanı yerinə yetirdiyi zaman pul olur. Təəssüf ki, Azərbaycan manatı artıq bir neçə ildir ki, yığım vasitəsi və dəyər ölçüsü funksiyasını yerinə yetir bilmir".

Ə.Həsənov manatın dəyər ölçüsü funksiyasını itirməsini xüsusi vurğulayaraq deyir ki, hazırda ölkədə bütün iri iqtisadi əməliyyatlar (yəni, avtomobil, daşınmaz əmlak alınması və s.) dolların cari məzənnəsilə uyğunlaşdırılaraq aparılır: "İrihəcmli ödənişlərdə dollarlaşma səviyyəsi 100%-ə yaxındır, qeyri-rəsmi ödənişlər də əvəllki kimi manatla deyil, ancaq dollarla aparılır, bu qanuna əks olsa da belə faktlar var".

Vətəndaşların artıq manatla yox, yalnız dollarla pul yığdığını deyən ekspert manatla yalnız banklardakı əmanətlərin saxlandığını bildirir: "Bu da ona görədir ki,

birincisi, bu əmanətlər tam sığortalanıblar, ikincisi, maliyyə müəssisələri buna görə orta hesabla illik 10% gəlir verir".

Ə.Həsənov əlavə edir ki, yüksək dollarlaşma səviyyəsi dövlətin maliyyə əsasını dağıda bilər: "Belə görünə bilər ki, ölkə iqtisadiyyatının dollarlaşmasında qorxu yoxdur. Amma bu məsələni bilən mütxəssislər bunun hansı təhlükələri yarda biləcəyini aydın başa düşürlər. İqtisadiyyatın dollarlaşması ciddi problemdir və bu, dövlətin maliyyə əsaslarını dağıda bilər".

Ə.Həsənov hesab edir ki, Azərbaycanda bu sahədə durum o qədər kritik olmasa da normal da sayıla bilməz, belə ki, əhalinin əmanətlərini xarici valyutada saxlaması ölkənin pul siyasətinə mənfi təsir göstərir.

Ekspert deyir ki, bankların manatla saxlanılan əmanətlərə yüksək, xarici valyuta ilə olanlara aşağı gəlir faizi təyin etməsinə baxmayaraq, xarici valyuta ilə əmanətlərin xüsusi çəkisi hələ də yüksək (62%) qalmaqda davam edir.

Ə.Həsənov deyir ki, dollarlaşma səviyyəsi birmənalı şəkildə azaldılmalıdır, amma bu, heç də inzibati müdaxilə yolu ilə ola bilməz və bunun yolu ölkədə maliyyə sabitlyinin təmin olunmasından keçir.

Rusiya bazarına "ayaq açan" Türkiyə pomidoru və...

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "Rusiyadan Türkiyəyə "yaşıl işıq": Azərbaycanda pomidor ucuzlaşacaq" sərlövhəli məqalə diqqəti cəlb edir.

Müəllif bu gündən, yəni mayın 1-dən Rusiyanın Türkiyə pomidorlarına qoyduğu qadağanı aradan qaldırmasını, bunun Azərbaycana mümkün təsirlərini ekspertlərlə araşdırır.

İqtisadçı-ekspert Natiq Cəfərli deyir ki, Rusiya ticari amillərdən belə siyasi danışıqlar prosesində təzyiq vasitəsi kimi istifadə edir və buna fakt olaraq iki il öncə Türkiyə ilə Rusiya arasındakı təyyarə olayını xatırladır:"Təqribən iki il öncə Türkiyədən Rusiyaya pomidor idxalı qadağan edilmişdi, hətta o zaman ilkin 50 min ton pomidorun Rusiya bazarına daxil olması ilə bağlı razılaşma da var idi. Rusiya həmişə bu məsələdən Türkiyə ilə danışıqlarda bir təzyiq vasitəsi kimi istifadə edib".

N.Cəfərli xatırladır ki, Türkiyə Rusiya bazarının təqribən 50 faizə yaxınını kənd təsərrüfatı məhsulları ilə təmin edirdi və iki ölkə arasında aqrar məhsullar üzrə 50 milyard dollarlıq ticarət mövcud idi: "İndi razılığın əmələ gəlməsi də hansısa danışıqlar nəticəsində güzəştlər əldə olunduqdan sonra baş tutub. Artıq qadağaların tamamilə götürülməsi üzrə danışıqlar yekunlaşıb".

İqtisadçı-ekspert Rəşad Həsənov isə deyir ki, iki ölkə arasındakı razılaşma Azərbaycanın daxili bazarında pomidorun ucuzlaşmasına səbəb olacaq: "Azərbaycanın qeyri-neft sektorunda əsas ixrac məhsulu kənd təsərrüfatı məhsullarıdır. Aqrar məhsulların strukturunda isə ən çox ixrac olunan pomidordur, pomidorun əsas bazarı isə Rusiya bazarıdır".

Ekspert vurğulayır ki, 2015-ci ildən sonra Rusiya ilə Türkiyə arasında yaranan siyasi böhranın nəticəsi olaraq bu ölkəyə pomidor ixracının məhdudlaşdırılması azərbaycanlı fermerlərin manevr imkanlarını artırdı. İxracın həcmində əhəmiyyətli artımlar oldu.

R.Həsənov deyir ki, artıq Türkiyə pomidoruna olan qadağa aradan qalxıb, Rusiya bazarında üstünlük Türkiyə məhsullarına aid olacaq.

Ekspert deyir ki, Rusiya bazarına marağın yüksək olması istehsal olunan pomidorun böyük əksəriyyətinin ixrac olunmasına gətirib çıxardı: "Daxili bazarda təklifin məhdud olması səbəbindən əhali məhsulu yüksək qiymətə alırdı. Hazırda daxili bazarda pomidorun qiyməti Azərbaycan ailəsinin imkanlarına uyğun deyil. Rusiyanın Türkiyə pomidoruna olan qadağanı ləğv etməsindən sonra bizim sahibkarlar məhsullarının bir qismini daxili bazarda satmağa məcbur olarsa, bu təklifin artmasına və qiymətlərin optimallaşmasına səbəb olacaq. Bir qrup sahibkar zərərlə üzləşsə də daha geniş kütlə - əhali ucuz qiymətə pomidor ala biləcək".