Sosial media narahat edir...

10 ildən çox oldu ki,Türkiyə   növbəti “Dünya mətbuat azadlığı günü”nü  “Həbsxanalarında ən çox jurnalist olan” ölkə kimi qeyd edir.

5 ildir ki,bu  sahədə Çini geridə qoyub.Təbii ki, ”Bir millətin ik dövləti”nin o birisi də bu prosesdə  geridə qala bilməzdi: necə ki, “Söz və fadə azadlığı”nda 168-ci yerə düşməklə bunu sübut etmişdir. Bununla kifayətlənməyən “Bir millətin iki dövləti”nin media gündəmi də eynidir: təhqirlərə və söyüşlərə son qoymaq. Bunun üçün sosial medianı daha güclü nəzarət altına almaq lazım gəlsə,onu da etməkdən çəkinmərik.

İqtidar partiyasının bu sahədəki ideloqlarından olan Mahir Ünal  Twitterdən  özünün hazırladığı “Sosial mediadakı etik qaydalar”ı paylaşdı.Ünalın təklif etdiyi    “qaydalar”ı, məsələn, Türkiyə Mətbuat Şurasının “qaydaları” ilə müqayisə edəndə arada heç bir fərqin olmadığı görünür. Elə isə iqtidar partiyasının səlahiyyətli adamı  sosial media üçün  bu “qaydalar” təklifini hazırlayıb istifadəçiləri bunlara riayət etməyə nə üçün dəvət edir?

Şübhəsiz ki,bu təşəbbüs  sosial media istifadəçilərini “dizayn etmək” məqsədi güdür. Çünki br QHT olan Türkiyə Mətbuat Şurası, bir tərəfdən,media etikasına nəzarət etdiyi kimi,digər tərəfdən,həbsdəki jurnalist-yazarların azad edilməsi üçün mübarizə aparır. Büdcədən maliyyələşmədiyinə görə(deyəsən,belə şey təkcə bizim  vətəndaşı olduğumuz ölkədə mövcuddur), iqtidarın Türkiyə Mətbuat Şurasına  göstəriş verməsindən   söhbət gedə bilməz.

İqtidar bu dəfəki təşəbbüsünə hər hansı çərçivə gətirmir. Çünki cəmiyyətdəki sosial media istifadəçilərinin sayı gündən-günə artır,youtube reytinqləri TV kanallarını  çoxdan ötüb keçib. Ona görə sosial medianı dizayn işinə “təhqirin, söyüşün qabağını alma” motiviylə başlanılır.

”Bir millətin iki dövlət”inin o birindən fərqli olaraq, Türkiyə iqtidarı “sosial mediada söyüşə, təhqirə yol verməmə” təşəbbüsünü özü başladır.

Bu manifestlə iqtidarın gizli gündəliyində nələr olduğu dəqiq bilinməsə də bunun  təxmin edilməsi mümkündür: təşəbbüs  iqtidarın  istədiyi nəticəyə çatmazsa, böyük ehtimalla, Məclisə qanun layihəsi təqdim edilərək sosial media üzərində ciddi təzyiq mexanizmləri yaradılacaq.

İndi Türkiyədə buna mane ola biləcək media qalmadığı kimi,iqtidar Türkiyə Jurnalistlər Cəmiyyətinin də Türkiyə Mətbuat Şurasının da   sözünü lap çoxdan eşitmir. Söhbət sosial mediadakı haqların məhdudlaşdırılmasından gedirsə,sosial media istifadəçiləri öz aralarında təşkilatlanıb bunun qabağını ala bilərlərmi? Şəxsi fikrim kimi “ala bilərlər”- deyəndə sosial media istifadəçilərinin imkanlarını şişirtmədiyimə inanıram. Ancaq bunların hamısından əvvəl, 3 mayda “Korkusuz”dakı köşəsində Hüsnü Mahallinin də qeyd etdiyi kimi,bu suala cavab vermək lazımdır: kim söyüş söyür,kim təhqir edir?

Sual bitmədi: söyüşü km söydürür, təhqiri kim etdirir? Bir-birinə bağlı bu sualların cavabları o qədər bəsitdir ki, o cavaba vaxt ayırmadan medianın naturasıyla bağlı ən əsas sualla davam edək: sahibinin sərmayəsiylə qurulan hər hansı media qurumunda söyüşdən,təhqirdən söhbət gedə bilərmi? Sahibi öz media qurumunda söyüşə, təhqirə icazə verərmi? İcazə verirsə,demək,o söyüşü də özü söydürür, təhqiri də özü etdirir.

Bundan başqa  variant mümkün deyil. İnanmayanlar Azərbaycanın sahibi bəlli olmayan   media qurumlarıyla Türkiyənin gerçək sahibi  bəlli olmayan media qurumlarını Azərbaycanın sahibi bəlli olan media qurumlarıyla Türkiyənin sahibi bəlli olan media qurumlarını yanaşı qoyub müqayisə etsinlər. Nəticələri görəndən sonra “söyüşü kim söyür və ya söydürür?”- sualına cavab axtarmağa da gərək qalmayacaq.

3 may Dünya mətbuat azadlığı günündə bu mövzunu yazmaq istənilən vicdanlı jurnalistə əzab verir. Köklü mətbuat ənənələri olan “Bir millətin iki dövləti”ində də bu acınacaqlı mənzərələr 3 gündə meydana  çıxmadı, birində 15,o birində isə 25 illik proseslərin nəticəsidir. Sanki əlifbanın hərflərini yenidən öyrənib təkrarlayırıq: ölkəni idarə edənlər cəmiyyətdəki “səssiz çoxluğun” sahib olmadığı hər cür imtizaya sahibdirlər.

Bu qədər imtiyazdan sonra bir də “tərəfdar” media yaratmaq cəmiyyətdəki balansları alt-üst etdiyi kimi,”səssiz çoxluğun” yeganə qapısının da ağzına böyük bir qıfıl vurur. Ona görə istənilən iqtidarın öz ölkəsinə ən böyük yaxşılığı-medianı mümkün  qədər açıq sahibkarlığa verməkdir. Söyüş, təhqir olub olmayacağını onda hamı görəcək.

Bu ilki 3 mayın buna səbəb olmasını diləyirəm...

Mayis Əlizadə