Türkiyənin Dağlıq Qarabağ münaqişəsində rolu: 29 mart 2024-cü il tarixli mətbuat icmalında

“Redaktor.az”  saytı “Türkiyə danışıqlarda yer alacaq: Əgər buna razı olmasalar..." sərlövhəli məqalədə  (https://redaktor.az/news/politics/110794-turkiye-danisiqlarda-yer-alacaq) müəllif Qarabağ münaqişəsinin tənzimlənməsi prosesində Türkiyənin rolu  barədə politoloq İlqar Vəlizadə ilə söhbətləşir.

Politoloq deyir ki, Ermənistan Dağlıq Qarabağ və ətraf rayonları, xüsusilə Kəlbəcəri işğal etdikdən sonra Türkiyə bu dövlətlə sərhədləri bağladı: “Şərt irəli sürdü ki, Ermənistan münasibətləri yaxşılaşdırmaq, sərhədlərin açılmasını istəyirlərsə, işğal etdikləri ərazilərdən çəkilsinlər”.

İ.Vəlizadə danışıqlar prosesində Türkiyənin iştirakının vacibliyindən bəhs edərək deyib ki, Türkiyə mövqeyini lap əvvəldən ortaya qoyub və münaqişə prosesində birbaşa iştirak edir.

Politoloq deyir ki, bu məsələdə Türkiyə heç də Rusiyadan az rol oynamır və bu baxımdan, əgər danışıqlar masasına oturulacaqsa, prosesin tənzimlənməsi müzakirə ediləcəksə, burada Rusiya kimi Türkiyə də iştirak etməlidir.

“Çünki Türkiyənin kifayət qədər təsir rıçaqları var. Bütün bu amilləri nəzərə alaraq deyə bilərəm ki, Türkiyənin münaqişənin həllində iştirakı və danışıqlar prosesində rolu vacibdir”, - politoloq mövqeyini  izah edir.

O vurğulayır ki, əgər istəyirlər ki, prosesin tənzimlənməsilə bağlı əsaslı addımlar atılsın, Dağlıq Qarabağ məsələsi sülh yolu ilə həll olunsun, o zaman Türkiyənin rolunu da qəbul etməlidirlər, əks halda münaqişənin sülh yolu ilə həlli çox çətin məsələdir”.

“Metbuat.az”  saytında  “Hadrutun fəthi qondarma rejimin mövcudluğuna son qoydu” (https://metbuat.az/news/1391843/hadrutun-fethi-qondarma-rejimin-movcudluguna-son-qoydu.html) sərlövhəli məqalədə müəllif sentyabrın 27-dən başlanan əks-həmlə əməliyyatları zamanı Hadrut qəsəbəsinin işğaldan azad olunması uğurunu poitoloq Ramil Məmmədli ilə dəyərləndirir.   

R.Məmmədli deyir ki, Hadrutun işğaldan azad edilməsi  ilə Azərbaycan hərbi  tapşırığın əsas hissəsini yerinə yetirmiş oldu.

Hərbi ekspert əlavə edir ki, Hadrutun işğaldan azad edilməsi Dağlıq Qarabağın cənub istiqamətində Azərbaycan ordusunun güclənməsi deməkdir.

“Hadrutun fəthi ətraf bölgədə strateji yüksəkliklərin, xüsusən də Ərgünəş dağı silsiləsinin Azərbaycan ordusunun mövqelərinin nəzarətində olması deməkdir”.

O hesab edir ki, bununla Azərbaycan ordusu Füzuli şəhəri istiqamətində də istehkamlarını gücləndirmiş oldu.

Onun fikrincə, məsələnin hərbi-siyası tərəfi odur ki, Dağlıq Qarabağ ərazisində qondarma bir rejimin mövcudluğuna son qoyulmuş oldu.

Ekspert bildirdi ki, bununla da ermənilərin iddia etdiyi status-kvo məsələsi bitmiş oldu.

“Ermənilər təsadüfən bu ərazini geri almaq cəhdləri etmirlər, Laçın və Şuşa istiqamətində bəzi hərbi əməliyyatların keçirilməsi baxımından Hadrut əvəzsiz bir yerdir. Məhz bu amillər ermənilərin bu əraziləri yenidən işğal etməyə cəhd göstərməsinə səbəb idi. Amma ermənilərin bu cəhdi uğursuz nəticələnəcək. Çünki onların qarşısında güclü Azərbaycan ordusu var”, - politoloq vəziyyətin mahiyyətini izah edir.

“Müsavat.com” saytı isə “Prezident İlham Əliyev Türkiyənin NTV televiziyasına müsahibə verib” (https://musavat.com/news/prezident-ilham-eliyev-turkiyenin-ntv-televiziyasina-musahibe-verib_744351.html) sərlövhəli məqalədə oktyabrın 15-də dövlət başçısının Türkiyənin adı çəkilən telekanalına müsahibəsini  dərc edib.

İ.Əliyev bu müsahibədə Qarabağ probleminin yaranması səbəbləri, ATƏT-in Minsk Qrupunun fəaliyyəti, hərbi əməliyyatların başlanması, məsələnin nizamlanmasında Türkiyənin yeri məsələlərinə toxunur.

NTV-nin jurnalisti sonuncu məsələ ilə bağlı deyir ki, Qarabağ probleminin həllində Türkiyənin də iştirakının vacibliyinə dair İ.Əliyevin açıqlaması var. Dünən isə Türkiyə prezidenti Ərdoğan ilə Rusiya prezidenti Putinin danışığından sonra Minsk Qrupu və ikitərəfli əlaqələr çərçivəsində həllə dair Ankarada açıqlama verildi.

Jurnalist deyir ki, Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrov  etiraz edərək Qarabağ məsələsində Türkiyə ilə Rusiyanın fərqli mövqelərdə olduğunu deyib:  “Nə düşünürsünüz? Rusiya nə üçün Türkiyənin prosesə daxil olmasına, - bunu siz də dəstəkləyirsiniz, - etiraz edir? Bu mövqe ilə nə demək istəyir?”, -dövlət başçısına  sual ünvanlayır.

İ.Əliyev isə cavabında jurnalistə bu sualı müzakirə tərəfi olanlara ünvanlamağı münasib bilir: “Onu onlardan soruşsanız daha yaxşı olar. Mən onların bu açıqlamalarını şərh etmək istəməzdim. Sadəcə olaraq, biz mövcud reallıqları gərək nəzərdən keçirək”.

İ.Əliyev deyir ki, reallıqlar, həqiqi vəziyyət ondan ibarətdir ki, bu gün Türkiyənin iştirakı olmadan bu bölgədə hər hansı bir məsələ həll edilə bilməz. Dövlət başçısı əlavə edir ki, bunu artıq son illərin tarixi göstərib: “Bu, kiminsə xoşuna gələ bilər, gəlməyə bilər, bu, faktdır, bu, gerçəkdir. Təbii ki, Türkiyə Azərbaycanın, Ermənistanın və digər Cənubi Qafqaz ölkəsi olan Gürcüstanın qonşusu olaraq bu bölgədə fəal rol oynayır. Bu, Türkiyənin haqqıdır, bu, tarixən belə olubdur. Biz bu tarixi yaxşı bilirik”.

Ona görə bu döyüşlərin ilk saatlarından onu hərbi müstəvidən siyasi müstəviyə, siyasi prosesə çevirmək üçün biz çox açıq və dəqiq mövqeyimizi bildirdik ki, Türkiyə mütləq bu işlərdə olmalıdır.

İ.Əliyevin fikirncə, əgər bu, olarsa, o zaman bu döyüşlər daha tez bir vaxtda dayanacaq və sülh prosesi başlayacaq: “Mən onu da bildirmişdim ki, faktiki olaraq Türkiyə prosesdə var. Çünki dünən cənab Ərdoğanın və cənab Putinin danışığı bunu göstərir. Eyni zamanda, ondan əvvəlki günlərdə Türkiyənin və Rusiyanın xarici işlər nazirlərinin, müdafiə nazirlərinin də telefon danışıqları olub. Onlar Qarabağ mövzusunu müzakirə ediblər. Ona görə bizim mövqeyimiz bundan ibarətdir ki, Türkiyə mütləq olmalıdır”.

İ.Əliyevə görə, hansı statusda olacağı isə texniki məsələdir, de-fakto artıq Türkiyə var, onsuz da Türkiyə Minsk Qrupunun üzvüdür.

Dövlət başçısı yada salır ki, Minsk Qrupu da otuz il ərzində bir nəticəyə nail olmadı, otuz il ərzində Birləşmiş Millətlər Təşkilatının dörd qətnaməsinin icra olunmasına kömək etmədi və bu vəziyyət faktiki münaqişənin dondurulmasına gətirib çıxardı.

Ancaq dövlət başçısı bu ilin iyul ayında Azərbaycana edilən hücumları, avqust ayında erməni təxribatçı qrupunun göndərilməsini və nəhayət, sentyabr ayında genişmiqyaslı hücumu göstərərək deyir ki, bunlar bu münaqişənin dondurulmuş məsələ olmadığını göstərir.

“Biz mövqeyimizdə qalırıq və əlbəttə, ümid edirik ki, bu məsələ tez bir zamanda masa arxasında həll ediləcək. Türkiyə mütləq bu işlərdə fəal rol oynamalıdır və əminəm ki, oynayacaqdır”, - İ.Əliyev bildirib.