Brüssel ərəfəsində dünya

Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrovun 27-28 fevral tarixlərində Bakıya səfəri Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərinin sülh yolu ilə nizamlanması üzrə Brüssel prosesinə tamamilə uyğundur. Lavrov, çox güman ki, bu gün 30 illik münaqişənin nizamlanması prosesinin Qərb yarımkürəsində inkişaf edən Bakı-Yerevan sülh danışıqlarının aurasına qapılmaq üçün Azərbaycanın paytaxtına gəlib. 

Rusiya XİN başçısı Moskvanın Brüssel formatına mənfi münasibət bildirməyib, amma nizamlanma prosesinin Rusiyanın maraqlarına qarşı yönəlməməli olduğuna eyham vurub. "Digər tərəflərin bütün bu məsələləri həll etməyə, ilk növbədə sülh müqaviləsi ilə bağlı razılaşmalar əldə etməyə kömək etməsinə heç bir etirazımız yoxdur, amma bunun səmimi şəkildə, möhkəm sülhün bərqərar edilməsi marağından, bütün xalqların gələcək inkişafı üçün şərtlərin təmin edilməsindən irəli gələrək edilməsi şərti ilə", deyə Lavrov Rusiya-Azərbaycan Ekspertlər Şurasının Bakıda keçirilən üçüncü iclasında bildirib.

Son aylar formal olaraq Ermənistan tərəfin Rusiya  təsiri altında Azərbaycanla sülhə doğru irəliləməyə hazır olmaması səbəbindən Moskva prosesi gözləmə rejimində qalıb. Yerevan, xüsusən, ötən ilin sentyabr ayında Ermənistan-Azərbaycan sərhədində baş verən döyüşlərdə KTMT-nin bu gün Azərbaycanın strateji müttəfiqləri olan blok üzvlərinin hərbi müdaxiləsini tələb edən Ermənistanı dəstəkləməkdən imtina etməsindən sonra Putin administrasiyası tərəfindən həmrəyliyin olmamasından narazılığını bildirir. 

Kreml Brüssel prosesinə qarşı deyil, belə ki, bu proses Rusiyanın münaqişənin nizamlanmasının Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün tanınmasından keçdiyi baxışları ilə üst-üstə düşür, bu da mahiyyətcə Qarabağın ermənilər məskunlaşan hissəsinin müstəqilliyi haqqında uzun illər açıq olan məsələni bağlayır. Bu mövqe 44 günlük müharibəni dayandıran Rusiya, Azərbaycan prezidentləri və Ermənistan baş nazirinin 9-10 noyabr 2020-ci il tarixli üçtərəfli bəyanatında da əksini tapıb. 

Münaqişə iştirakçıları və ABŞ və Aİ-nin şəxsində Qərbli vasitəçilər diqqətlərini nizamlanma prosesinə və yaxın günlərdə Əliyev-Paşinyan görüşünü hazırlamağa cəmləşdirərək, öz sülhyaratma səyləri ilə Moskvanı çox da qıcıqlandırmamağa çalışırlar. "Biz tərəflərin yaxın günlərdə Aİ prezidenti Mişel tərəfindən təşkil olunmuş danışıqlarda iştirak etmək üçün Brüsseldə toplaşacaqlarını və bu irəliləyişin davamını görməyə ümid edirik", deyə Dövlət Departamentinin nümayəndəsi Ned Prays fevralın 22-də bildirib.

Aİ-nin Cənubi Qafqaz üzrə xüsusi nümayəndəsi Toyvo Klaarın Yerevana və Bakıya səfəri görüşün hazırlanması ilə bağlı olub. O, Lavrovun səfəri ərəfəsində Paşinyan və Liyevlə danışıqlar aparıb. "Biz bu istiqamətdə işləyirik, məhz buna görə mən burada, Yerevandayam", deyə Klaar qeyd edib. 

Klaar regiona fevralın 17-də Münhen konfransında Əliyev-Blinken-Paşinyan, Əliyev-Mişel-Paşinyan, Əliyev-Qaribaşvili-Paşinyan məsləhətləşmələrinə əsasən gələcək görüşün təfərrüatlarını dəqiqləşdirmək üçün fevralın 27-də gəlib. Görüşlərdən sonra ABŞ dövlət katibi Entoni Blinken Bakı ilə Yerevan arasında sülh sazişi yolunda "əhəmiyyətli irəliləyiş" olduğunu qeyd edərək, hər şeyin "plana uyğun getdiyini"vurğulayıb.

Amerikalıların nikbinliyi iki əsas məsələyə əsaslanır: Yerevan Bakıya sülh müqaviləsinin üzərində işlənmiş yeni layihəsini təqdim edib. Bu layihədə Qarabağın adı çəkilmir və ümumilikdə problemə toxunulmur, Bakı isə Qarabağın erməni icması ilə birbaşa danışıqlar aparmağa hazır olduğunu bildirib.

İlk əlaqələr Rusiyalı oliqarx Ruben Vardanyanın icma rəhbərliyindən kənarlaşdırılmasından sonra bərpa olunub. Martın 1-də Qarabağda Rusiya sülhməramlılarının qərargahının yerləşdiyi Xocalı şəhərində Bakı nümayəndələrinin Qarabağ ermənilərinin nümayəndələri ilə görüşü keçirilib. Görüşdə Qarabağ bölgəsinin erməni sakinlərinin Azərbaycana reinteqrasiyası məsələləri müzakirə olunub.

Ermənistan parlamentinin spikeri Alen Simonyan fevralın 28-də qeyd edib ki, Ermənistan tərəfi Ermənistanın dövlətçiliyini, suverenliyini və ərazi bütövlüyünü təhdid edə biləcək "bombaların" sənəd mətninə daxil edilməsinin əleyhinədir. Onun sözlərinə görə, sülh müqaviəsində Qarabağ probleminə dair heç bir müddəa olmamalıdır.

İndi müqavilə layihəsinin mətninin ərazi bütövlüyünün qarşılıqlı olaraq tanınması, bir-birinin işlərinə müdaxilə edilməməsi, kommunikasiyaların açılması və bütün inteqrasiya əlaqələrinin bərpasını nəzərdə tutan sülhün 5 prinsipinə əsaslanmasını istəyən Bakı onu tədqiq edir. 

Gözlənilən Brüssel görüşü minimum tərəfləri sülh əldə etməyə yaxınlaşdıracaq və maksimum ekyгn sülh müqaviləsinin imzalanacağı meydan ola bilər.