Qaçqınların qarşılıqlı qayıtması ilə bağlı Azərbaycan prezidenti Əliyevin təklifi Ermənistan-Azərbaycan sülh danışıqlarını çətinləşdirir

Dövlət Departamentinin nümayəndəsi Ceyms O'Brayenlə görüşdən cəmi bir neçə saat öncə Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev "Qarabağ: 30 ildən sonra evə dönüş. Nailiyyətlər və çətinliklər" sərgisindəki əsas çıxışında Ermənistanla sülh kimi həssas məsələ ilə bağlı detallı mövqeni təqdim edib. Prezidentin "Qaçqınların Azərbaycana və Ermənistana qarşılıqlı qayıdışı" təklifi onsuz da qarışıq olan danışıqlara yeni bir çətinlik əlavə edib.

Əliyev bildirib ki, istənilən sülh prosesi həm azərbaycanlı, həm də erməni qaçqınların paralel qayıtmasını əhatə etməlidir, hər iki icmanın hüquq və təhlükəsizliyi nəzərə alınmalıdır. Lakin o bu təklifin Ermənistan tərəfindən qəbul edilməməsindən, potensial olaraq sülhün bərqərar olmasına ciddi maneə yaratmasından şikayətlənib.

Prezidentin mövqeyi sülh müqaviləsi layihəsində göstərildiyi kimi ermənilərin Qarabağa birtərəfli qayıtmasına dair Yerevanın üstünlüklərilə bağlı  fikir ayrılığını göstərir. Əliyevin 35 il əvvəl qovulmuş azərbaycanlıların eyni vaxtda qaytarılması tələbi iki xalq arasında hərtərəfli razılaşma yolunda maneədir.

Ermənistan parlamentinin rəhbəri Alen Simonyan tez reaksiya verərək Əliyevin şərtini qəbuledilməz hesab edib. Simonyan azərbaycanlıların Qərbi Azərbaycan adlandırdıqları ölkəyə qayıtması kimi məsələlərdə Azərbaycanın inadkarlığının sülh müqaviləsinin bağlanmasına mane ola biləcəyindən narahatlığını bildirib.

Anklavların taleyi danışıqları daha da çətinləşdirir, çünki səkkiz Azərbaycan anklavı Ermənistan ərazisində və bir erməni anklavı Azərbaycan torpağında yerləşir. Baş nazir Paşinyanın təmsil etdiyi Ermənistan Azərbaycanın sovet sərhədləri daxilində ərazi bütövlüyünü tanısa da, əvvəlkitək yaxın gələcəkdə bu anklavlar üzərində nəzarətdən imtina etməkdə tərəddüd edir.

O'Brayenin prezident Əliyevlə danışıqlar prosesinin canlandırılmasına yönəlmiş danışıqlarına baxmayaraq, dövlət katibi Entoni Blinkenin yardımı ilə Ermənistan və Azərbaycan xarici işlər nazirlərinin Vaşinqtonda planlaşdırılan görüşünün effektivliyinə şübhə yaranır. Qaçqınların repatriasiyası və anklavlara nəzarət məsələləri üzrə mövqelərdəki köklü fərqlər sülh prosesinin tezliklə irəliləməsi üçün ciddi problemlər yaradır.

Bütün dünyanın gözü qarşısında tarixi narazılıqlar, ərazi mübahisələri və qaçqınların aktual problemindən yaranan dolaşıq tor Ermənistanla Azərbaycan arasında uzun müddətdir davam edən münaqişənin nizamlanmasını gecikdirməklə təhdid edir. Sülhə gedən yol, görünür, hər iki tərəfdən çətinliklərlə üzləşib ki, bu da həssas diplomatiya və kompromis tələb edir.