Türkdilli ölkələrin sammiti

İyunun 5-də Türkiyənin Bodrum şəhərində Türkdilli Dövlətlərin Əməkdaşlıq Şurasının (TDƏŞ) IV iclası keçirilib.

İclasda prezidentlər İlham Əliyev (Azərbaycan), Nursultan Nazarbayev (Qazaxıstan), Almazbek Atambayev (Qırğızıstan), Abdullah Gül (Türkiyə), Qurbanqulı Berdımuhammedov (Türkmənistan) iştirak edirlər.

Əvvəllər Berdımuhammedov bu görüşlərə məhəl qoymurdu və icmalçılar onun iclasa gəlişini hadisə kimi qiymətləndirirlər.

Bir günlük saamit birgə bəyannamənin imzalanması ilə yekunlaşacaq.

Dünən Türkiyə prezidenti Abdullah Gül Bodrumda iştirakçı dövlət başçılarının şərəfinə qeyri-rəsmi şam yeməyi verib.

Qırğızıstan XİN-in bir müddət əvvəl yaydığı məlumata görə, iclasda Türk Akademiyasının (Astana) və Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun (Bakı) fəaliyyəti ilə bağlı sənədlərə baxılması planlaşdırılır. Bundan başqa, TDƏŞ-in təhsil, turizm, nəqliyyat sahəsində əməkdaşlığı, gömrük xidmətlərinin əməkdaşlığının, beynəlxalq təşkilatlarla münasibətlərin genişləndirilməsi məsələləri müzakirə olunacaq.

Qırğızıstanın təşəbbüsü çərçivəsində bu ilin sentyabr ayında İssık-Kuledə “Köçərilərin İlk Beynəlxalq Oyunlarının” keçirilməsinə hazırlığın gedişatı haqqında məlumat dinləniləcək.

“TDƏŞ baş katibi Halil Akıncı bildirib ki, Bodrum sammitində beynəlxalq arenada türkdilli ölkələrin diasporasının gücləndirilməsi və onların nüfuz sahəsinin genişləndirilməsi məqsədilə mərkəzlərin yaradılması haqqında türk dünyası üçün tarixi qərar qəbul ediləcək, birgə fəaliyyət, təhsil, iqtisadi əməkdaşlıq strategiyasının gələcək inkişafı, birgə türk televiziyasının yaradılması məsələləri müzakirə olunacaq. Bundan başqa, Vaşinqtonda, Parisdə və Berlində regional mərkəzlər açılacaq.

TDƏŞ 2009-cu ilin oktyabrında Türkiyənin təşəbbüsü ilə Naxçıvanda (Azərbaycan) türkdilli dövlət başçılarının sammitində yaradılıb. Həmin vaxt Qırğızıstan, Qazaxıstan, Azərbaycan və Türkiyə rəhbərləri Naxçıvan Bəyannaməsini və Türkdilli Dövlətlər Şurasının yaradılması haqqında Saziş imzalayıblar.

TDƏŞ-in ilk sammiti 2011-ci ildə Qazaxıstanda, ikinci toplantı 2012-ci ildə Qırğızıstanda, üçüncüsü 2013-cü ildə Azərbaycanda keçirilib. Bundan əvvəl görüşlər türkdilli dövlət başçılarının sammitləri çərçivəsində keçirilirdi.

Türk dövlətlərinin qarşılıqlı fəaliyyətinə doğru ilk addımlar SSRİ-nin dağılmasından sonra atılıb. 1992-ci ilin oktyabrında Türkiyənin təşəbbüsü ilə Ankarada türk ölkələrinin dövlət başçılarının ilk sammiti keçirilib. Həmin vaxt sammitdə bütün postsovet türk ölkələrinin rəhbərləri, o cümlədən Özbəkistan prezidenti İslam Kərimov iştirak edib. Sonradan digər türk dövlətləri ilə münasibətləri gərildikdən sonra o, sammitlərdə iştirakdan imtina edib. Dövlət başçılarının ümumilikdə 10-dan çox sammiti keçirilib.

Bodrum sammitinin iştirakçısı olan 5 dövlətin ümumi əhalisi 108 mln. nəfər təşkil edir. Türkdilli ölkələr arasında daxili ticarət dövriyyəsinin həcmi 1 trln. dollardan çoxdur. -0-