�BIZ POLIS DEYILIK � BIZ INSANIQ�

"Vlast" jurnalının 29 mart tarixli sayında Gürcüstanın daxili işlər naziri Vano Merabişvilinin müsahibəsi dərc olunub.
Postsovet, həm də qonşu - Qafqaz ölkəsi olması baxımından müsahibə maraq doğurmaya bilməz.
Eyni vaxtda müstəqillik qazanmış üç Cənubi Qafqaz ölkəsində durumun fərqli olduğu çoxlarına bəllidir. Bir-biriylə müharibə vəziyyətində olan Azərbaycan və Ermənistanda antixalq rejimlər hakimiyyət başındadır. Müharibənin hər an alovlana biləcəyi təhlükəsiylə xalqı qorxudaraq bu rejimlər hakimiyyətlərini sürdürürlər. Qonşuluqda - bir addımlıqdasa tamam ayrı ölkə - demokratiyanın qalib gəldiyi Gürcüstan var. Vətənə, vətəndaşa ayrı münasibət olan, bizim də arzuladığımız ölkə. Daxili işlər naziri Vano Merabişvili ilə müsahibəni oxuyandan sonra sizin də bu qənaətə gələcəyinizi düşünürəm.
Olqa Allenova, "Kommersant" Gürcüstanın daxili işlər naziri Vano Merabişvili Olqa Allenovaya izah edir ki, vətəndaşların hüquq-mühafizə orqanlarına münasibətini dəyişmək elə də çətin deyil; sadəcə hüquq-mühafizə orqanlarının vətəndaşlara münasibətini dəyişmək gərəkdir.
Qori Polis Idarəsi "şəffafdır", bina şüşədəndir. Idarənin üçüncü mərtəbəsindəki ümumi zalda Vano Merabişvili hansısa sənədləri yoxlayır. Salamlaşandan sonra Qori regional polis idarəsi şefinin şüşəli kabinetinə keçirik.
Merabişvili əyləşəndən sonra məndən soruşur: "Nəyə görə sizdə - Rusiyada polis özbaşınalığından belə çox danışılır? Nə baş verir? Polis belə pis işləyirsə, nəyə görə Nurqaliyevi istefaya göndərmirlər?"
Bu suala cavabım yoxdur.
V.Merabişvili danışır ki, müharibəyə qədər Rəşid Nurqaliyev tez-tez Gürcüstana - MDB güc strukturlarının yığıncaqlarına gəlib.
- Sonuncu dəfə o, bizdə 2008-ci ilin iyununda olub.
- O sizin islahatlara maraq göstərib?
- Yox.
- Bəs siz necə, ona demisiz ki, sizdə polislər rüşvət almır?
- Yox, niyə? Bunu mənim deməyim düzgün olmazdı.
Qəfildən nazir ayağa durub pəncərəni açır və sırayla düzülmüş qara "Cip"ləri mənə göstərir.
- Qabaqlar ancaq oğrular belə maşınlarda gəzirdi. Amma indi polislər gəzir.
Və beləcə müsahibə başlandı.
"Bizdə hər şey insanidir"
- Siz belə maşınları bütün polis məntəqələri üçün alırsız?
- Bunu mən almıram. Onları polis idarəsi, yaxud polis məntəqəsi özü alır. Onlara bu səlahiyyət verilib. Onlar yaxşı maşınlar və yaxşı texnika alırlar, bu, işin effektini artırır. Bax burada - Qoridə Cuqeliya polis üçün maşını, kompüteri, monitoru, ərzağı, yanacağı özü alır.
- Yəqin onu kimlərsə yoxlayır?
- Nəyə görə yoxlasınlar?
- Əgər o, gərək olduğundan çox maşın alsa?
- O artığın almayacaq, əgər çox maşın alsa, az mükafat alacaq, yaxud az bina tikəcək, ya da az kompüter alacaq. Qərarı o özü verir - ona kağız, avtomobil, paltar, yoxsa mükafat gərəkdir.
- Bəs şəffaf bina ideyası kimə məxsusdur?
- Bu mənim ideyamdır. Xoşunuza gəlir, eləmi?
- Xoşuma gəlir.
- Yadınızda olar, bir neçə il qabaq demişdim ki, belə polis məntəqələri bütün ölkədə olacaq. Siz onda mənə inanmamışdız.
- Səhvimi etiraf edirəm. Bəs sizin uğurunuzun sirri nədir?
- Bizdə hər şey insanidir. Ona görə ki, biz polis yox, insanıq.
- Bəs nəyə görə islahatlar məhz DIN-dən başladı?
- Haradan başlamalıydı? Insan dövlət qurmağa başlayanda birinci növbədə dövlət orqanlarını qurmalıdır. Uğur qazanmaq üçün qayda-qanun, təhlükəsizlik, sərbəstlik olmalıdır. Dövlətdə qaydaları polis qoruyur. Bu, elementar işdən də başlamaq gərəkdir. Bütün başqa şeylər - cəmiyyət-hakimiyyət, cəmiyyətin ayrı-ayrı təbəqələrinin münasibəti birbaşa və dolayısıyla bir-biriylə sıx bağlıdır.
Qaydalar və təhlükəsizlik iqtisadiyyatın inkişafı üçün əsas amildir. Həm də ona görə ki, adamlar özlərini insan kimi hiss etsinlər. Əgər sənin hüququn pozulursa, sənin fikrini sərbəst ifadə etmək azadlığın yoxdursa, biznes aça bilməzsən.
- Bəs nəyə görə bütün bunlar postsovet məkanındakı başqa liderlərin ağlına gəlmir?
- Onlar həmişə ali məqsədə doğru gediblər. Onlar strategiya barədə düşünüblər. Onlar üçün bu gün ikinci dərəcəli məsələ olub, onlar xoşbəxt gələcək qurublar. Onlar arzulayıblar ki, proletariat bütün dünyada qalib gəlsin. Onlar bunun içində böyüyüblər.
- Axı siz də həmin mühitdə böyümüsüz.
- Bəli, biz də. Amma biz normal dövlətdə yaşamaq istədik. Uğur qazanmaq, öncül olmaq istədik. Məhəbbət haradan başlayır? Adamlar görüşür. Biz də seçicilərlə görüşdük və onları sevdik. Sevgi o deməkdir ki, sən özündən çox başqaları haqda düşünürsən. Əgər nazir birinci növbədə istəyirsə ki, ona yaxşı olsun, əvvəlcə özü üçün hər şeyi edir, sonra polis və başqa vətəndaşlar üçün. Bu halda o, hər şeyi özü üçün əldə etməyə çalışacaq. Amma bizdə əksinədir. Islahatların uğurlu olması üçün cəmiyyətdə mentalitet dəyişməlidir - bütün bunların süngüylə qarşılanmaması üçün. Amma qarşılana da bilər. Sən hesab edirsənsə ki, haqlısan, nə fərqi kim nə düşünür? Bütün cəmiyyətlərdə dəyişiklik istəyənlər də, buna qarşı çıxanlar da var. Qoy çıxsınlar. Sən düşünürsən ki, haqlısan, nə fərqi? Bütün cəmiyyətlərdə belələri var - bəziləri qurub-yaratmaq istəyir, bəziləri də bunun əleyhinə olur. Xoşbəxtlikdən bizdə çoxluq islahatlara tərəfdardır.
- Çoxları deyir ki, Gürcüstanda islahatların uğur qazanmasının səbəbi ölkə ərazisinin kiçik olmasıyla bağlıdır. Böyük ölkələrdə belə islahatlar mümkün deyil.
- Kimsə islahatlar aparmaq istəyirsə, hökmən deyil ki, bizim kimi, yaxud başqaları kimi eləsin. Bizdən öyrənmək gərək deyil. Islahatların ki, prinsipləri hamıya bəllidir. Sadəcə bunu istəmək gərəkdir. Sizin məmurlar öz evlərini, mənzillərini yüksək səviyyədə qururlar, eyni zamanda qohumlarına, yaxınlarına da yaxşı şərait yaradırlar - bax, dövləti də belə qurmaq, öz əməkdaşlarına da belə şərait yaratmaq, qayğısını çəkmək gərəkdir.
Islahatların birinci mərhələsini iki il qabaq keçmişik, onda biz, hakimiyyətdəki 50 nəfər bu islahatlara getdik. Indi yeni mərhələ - orta səviyyədə islahatlar mərhələsi başlanıb. Siz Rustavidə olmusuz? Biz konsepsiyanın ilkin mərhələsini - servis-agentliyi düşünmüşük, qalanlarını - bu ideyanı gerçəkləşdirməyi və zənginləşdirməyi orada işləyənlər özləri düşünüb. Məsələn, servis-agentliyin rəhbəri belə bir təklif verib: tutaq ki, satıcı Batumidə, alıcı Tbilisidə yaşayır, əməliyyat aparmaq üçün onların bir-birinin yanına getməsinə gərək yox. Biri Batumidəki servis-agentə, o biri isə Tbilisidəki servis-agentə gedir - internetlə alqı-satqını rəsmiləşdirirlər. Biz baxdıq ki, bu ideya adamlar üçün həqiqətən də faydalıdır - qəbul etdik. Sən adamların işini yüngülləşdirmək istəyirsənsə, belə ideyalar düşünürsən. Yox, əgər sən ancaq qanunlarda yazıldığı barədə düşünürsənsə, dediklərim heç vaxt ağlına gəlməyəcək.
- Bunun üçün yəqin ki qanunlara hansısa dəyişikliklər edilməlidir.
- Bunun üçün mənim sərəncamım yetərlidir. Sizə bir şey deyim: biz qanunlarla ziddiyyət təşkil edən addımları da düşünərək atmışıq. Qanun ona görə qanundur ki, vətəndaşların mənafeyi üçün onu dəyişmək mümkün olsun.
Yaxud belə bir nümunə. Mən baxdım ki, Azərbaycan son vaxtlar Dubaydan daha çox maşın gətirir, nəinki Gürcüstandan. Biz araşdırma aparıb öyrəndik ki, Azərbaycan Dubaydan maşınları 3 günə, Gürcüstandan isə dörd günə idxal edir. Biz alqı-satqı prosedurunu araşdırdıq. Bəlli oldu ki, Azərbaycan və Ermənistan qanunlarına görə alqı-satqı zamanı notarial arayış vacibdir. Bu, köhnə ənənədir, sizdə olduğu kimi. Gürcüstanda bu məsələlərdə notarius vacib deyil. Maşına etibarnamə də həmçinin - biz onu da ləğv etmişik. Etibarnamə - bürokratiya, rüşvətdir. Hamı narahat idi ki, bunların ləğvindən sonra qaçırılan maşınların sayı artacaq. Hər şey əksinə oldu, maşın oğurluğu azaldı. Çünki biz buna qarşı sərt mübarizə aparırıq.
Bizdən maşın alan azərbaycanlılar notariuslara ayaq döyürdülər, sənədləri gürcü dilindən Azərbaycan dilinə tərcümə etdirirdilər ki, buna da azı bir gün vaxt itirirdilər. Belə bir sxem işlədik: bizim təşkilatlardan birinə lisenziya verdik, adam maşın alarkən bütün alqı-satqıyla birgə ona notarial arayış da verilir. Bunun sayəsində son üç ay ərzində Gürcüstan ərazisindən Azərbaycan və Ermənistana tranzit maşın satışı dörd dəfəyədək artıb. Bu da büdcəyə əlavə vəsaitlərin axını deməkdir. Bunu mən düşünməmişəm, bunu orada işləyənlər düşünüb.
- Tabeçiliyinizdə olanlar sizə hansısa təklifi verməkdən çəkinmirlər ki?
- Əksinə, onlar təklif verməməkdən qorxurlar. Təşəbbüskar olmayan insanları sevmirəm. Hər ideyayla da üstümə gələnlərə əsəbiləşirəm - yaxşı ideyadırsa, öz ərazində həyata keçir. O, buna görə cavabdehdir. Mən nazirliyin sənədlərinin 0,1 faizini imzalayıram. Ölkə ərazisində 30-dan artıq şəxsə mənim səlahiyyətlərimə daxil olan məsələlərdə qərar qəbul etmək icazəsi vermişəm.
"Polis - bu, adamların problemlərini çözməyə kömək üçün xidmətdi"
- Siz bu islahatlara başlayanda polislər buna necə reaksiya verdi?
- Onlar indi burada yoxdur. Haradasa 30 faizi qalıb. Ancaq xüsusi təyinatlılar, hərbçilər, əməliyyatçılar qalıb. Təsərrüfat işində olanlar, demək olar, qalmayıb, onlar yeni qaydalara uyğunlaşmayacaqlarını düşünüb özləri getdilər. Bunlardan bəziləri heç korrupsiyaya bulaşmamışdı da, mən onlara qalmağı da təklif etdim, amma qalmadılar. Deyək sənin yaxınını həbs ediblər və səndən xahiş edirlər ki, buna getməyəsən, onda sən ailənin maraqlarını müdafiə edə bilmədiyinə görə natamamlıq hissi keçirirsən. Bəziləri bunu sinirə bilmədi.
- Bəs siz bu problemin həlli üçün nə təklif etdiniz?
- Heç nə. Qəbul etmişik ki, dövlət işində olarkən sən ailənin maraqlarını yox, ancaq cəmiyyətin maraqlarını müdafiə etməlisən. Indi cəmiyyətin polisdən gözləntiləri polisin ona verə biləcəyindən çoxdur. Buna görə əsəbiləşirəm. Polis bütün cəmiyyətlərdə orta təbəqənin nümayəndəsidir. Bu gün bizdə vəziyyət başqadır. Ona görə bu imici saxlamaq gərəkdir - klip çəkdiririk, konsertlər təşkil edirik, polis məntəqələrinə məktəbliləri ekskursiyaya aparırıq.
- Məktəblilərin belə gəzintisi çox maraqlıdır.
- Qlobal yanaşsaq, DIN düşüncələrdəki DIN deyil. Fikir vermisinizsə, bizim polis məntəqələri daha çox bankları, bank xidmətlərini xatırladır. Burada sadəcə stol var və sən gəlib problemini deyirsən. Hansısa pəncərə, qapı dalında gözləmək kimi şeylər yoxdur. Biz cəmiyyətin polisə inamını qaytardıq. Sorğular göstərir ki, indi 75 faizin ona inamı var. Adamlar başa düşdü ki, polis cəmiyyətdən yüksəkdə dayanmır, o özü də cəmiyyətin bir parçasıdır.
- Ona görə də iş yoldaşları bir-birini satır?
- Bizdə belə adlandırmazlar. Cinayət törətmisənsə, hər bir vətəndaşın borcudur ki, bu barədə polisə xəbər versin. Bilib demirsə, o da cinayətə şərikdir və buna görə cəza alacaq.
- Çox qəddar deyil ki?
- Sovet həyat tərzini Qərbə dəyişirsənsə, yarımçıqlığı kənara atmalısan. Qeyri-adi metodlar gərəkdir. Bizdə cəllad sistemi deyil...
- Demək cəmiyyəti dəyişirsiz?
- Siz dəyişiklikləri görmürsüz? 5 il qabaq cəmiyyət tamam başqaydı. Son iki ildə polisə müqavimət faktı qeydə alınmayıb. Amma əvvəlki iki ildə 27 polis əməkdaşı öldürülmüşdü. Qərbyönümlü adamlar tanıyıram ki, 5 il qabaq zəng vurub hansısa qohumunu, dostunu azad etməyimizi istəyirdi. Amma son zamanlar belə məsələlərə görə kiminsə mənə zəng vurmasını xatırlamıram. Yaxud mənim valideynlərimə. Birinci iki ildə valideynlərim telefona cavab verməyə, hətta küçəyə çıxmağa çəkinirdi, addımbaşı kimlərsə nəyisə xahiş edirdi. Son üç ildəsə bütün bunlar yığışılıb, adamlar yeni situasiyaya, reallığa vərdiş ediblər.
- Sizin islahatlar artıq qarşısıalınmaz prosesdir?
- Kimsə gəlib köhnəni qaytarmaq istəsə, yəqin iki ay yetərlidir.
- Deməli, hər şey hakimiyyətdə olan şəxsiyyətlərə bağlıdır?
- Hə də demək olar. Siyasi iradəyə və mədəniyyətə bağlıdır desək, daha doğru olardı.