Xalça Muzeyinin yaradıcısı kimdir?

Bir müddət öncə saytların birində “İlhamverici qadınlar” rubrikasında Xalça Muzeyinin direktoru Röya Tağıyeva ilə “tale, əbədi hərəkət və uğurun sirləri” başlıqlı müsahibə dərc olunmuşdu.

Bir neçə həftədir ki, Xalça Muzeyi, daha dəqiq desək muzeyin direktoru – sənətşünaslıq doktoru, professor, Beynəlxalq Muzeylər Şurası Azərbaycan Milli Komitəsinin (ICOM) sədri, “Şöhrət” ordeni mükafatçısı, RF “Dostluq” ordeni mükafatçısı, Fransanın İncəsənət və Ədəbiyyat ordeni kavaleri  Röya Tağıyevanın  ətrafında qalmaqal səngimir.

Onun müavini çoxsaylı titulların sahibəsini korrupsiyada, muzeydə “adı olub, özü olmayan” işçilər saxlamaqda, dövlət vəsaitini mənimsəməkdə, milli sərvətləri xaricə satmaqda, xalça və xalq-tətbiqi sənəti əşyalarının daşınması üçün qanunsuz sertifikatlar verməkdə ittiham edir.

Bu ittihamların nə dərəcədə doğru olduğunu təhqiqatlar göstərəcək. Öncə bildirilmişdi ki, prokurorluq muzeydə yoxlama  aparır. Sonradan bunu Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin etdiyi bildirildi.

R.Tağıyeva özünü və xalçaçı Lətif Kərimovu Xalça Muzeyinin təsisçiləri kimi təqdim edir. Lakin bu, belə deyil. Azərbaycan Xalça və Xalq-Tətbiqi Sənəti Muzeyinin yaradıcısı və ilk direktorunun kim olduğunu yaxşı xatırlayan adamlar hələ sağdır.

Bu muzey 1967-ci ildə əməkdar incəsənət xadimi Əziz Ağabala oğlu Əliyev tərəfindən yaradılıb. Bundan öncə o, ölkənin Bədii Fonduna rəhbərlik edib.

Onun səyləri sayəsində Bakıda bir çox abidə qurulub. Bu abidələr bu gün də paytaxt küçələrini bəzəyir. Məhz o, Kirov adına ADU-nun filologiya fakültəsinin məzunu R.Tağıyevanı   praktikant kimi muzeyə işə götürüb.

O zaman İçərişəhərdə Cümə Məscidinin binasında yerləşən muzey çox populyar idi. SSRİ mədəniyyət naziri Yekaterina Furseva, müttəfiq respublikaların MK partiya katibləri, yüksək vəzifəli xarici qonaqlar, partiya və komsomol rəhbərləri muzeyə gəlirdilər.  Azərbaycan KP MK birinci katibi Heydər Əliyev də öz xanımı ilə orada olmuşdu.

R.Tağıyeva öz müsahibələrində bildirir ki, muzeyin sərvətləri dəfələrlə dünyanın müxtəlif yerlərinə çıxarılıb. Lakin nədənsə söyləməyi unudur ki, ilk belə sərgini Xalça Muzeyinin ilk direktoru Əziz Əliyev İtaliya və Almaniyada təşkil edib.

Sovet dövründə bu cür çoxaylıq sərgilərin təşkili çox çətin idi. Məlum olduğu kimi, sərgini və adamları xaricə aparmaq üçün  “dəmir örtük” vardı, çoxsaylı icazələr, razılaşdırmalar tələb olunurdu. Bütün bu ekspozisiyalar böyük rezonans doğururdu.

Lakin bur qədər sonra muzey rəhbərliyinin ünvanına böhtan dolu anonim  məktublar gəlməyə başladı. Bu, sovet dövründə çox effektiv metod idi və bunların kimdən gəldiyini güman etmək çətin deyildi.

Ə.Əliyevi işdən çıxardılar və partiya sıralarından xaric etdilər. Lakin bir neçə il sonra məhkəmə qərarları vasitəsilə onun təmiz adı bəraət aldı. Ancaq səhhəti pozuldu və 1988-ci ildə  həyatdan köçdü.

Əvəzində isə R.Tağlyeva Xalça Muzeyinin direktoru kimi yüksəlməyə başladı. Və Xalça Muzeyinin yaradıcısı Əziz Əliyevin adı bu mədəniyyət ocağının tarixindən silinməyə başladı. 

80-ci illərin sonları, 90-cı illərin əvvəlləri qarışıq dövr  idi. O zaman İçərişəhərdə xalça mağazaları görünməyə başlayırdı. Bədxahların dediklərinə görə, bu işdə muzey rəhbərliyinin də əli vardı.

Sonra dindarlar tələb etdilər ki, muzeyin yerləşdiyi Cümə Məscidi onlara qaytarılsın. Ekspozisiya Muzey Mərkəzinin binasına (keçmiş Lenin adına Muzey) köçürüldü. Muzeyin gözü qorxmuş işçiləri şəxsi söhbətlər zamanı danışırlar ki, qiymətli xalçaların ekspropriasiyası hələ o vaxtlardan baş verirmiş. Bu ehtimalları  təsdiq və ya təkzib etmək hüquq-mühafizə  orqanlarının,  Mədəniyyət və Turizm Nazirliyində yaradılan xüsusi komissiyanın işidir. Amma kim bilir..

Sənət xiridarı