Biabırçı qulaqasma

***

-Nahid bəy, müxalifəti təmsil edən siyasətçi xanımın Azərbaycanda fəaliyyət göstərən diplomatik korpus nümayəndələri ilə danışıqları hakimiyyətyönlü mediada yayımlandı. Bunun həmin mediaya hakimiyyət tərəfindən ötürüldüyü heç kimdə şübhə doğurmur. Bunu edənlərin məqsədi nədir? Nəyə nail olmaq istəyirlər?

-Açığı bu suala konkret cavab vermək çox çətindir. Biz hakimiyyəti vahid bir aktyor kimi görürük. Ölkədəki rejim nə qədər antidemokratik olsa da, rejimin özü yüz və ya minlərlə dövlət qulluqçularından ibarətdir ki, bunların da müəyyən dərəcədə qərar vermək səlahiyyətləri var. Məhz bu məsələ ilə bağlı qərarın hansı səviyyədə verildiyi bizə məlum deyil. Diplomatların telefonlarını dinləməklə bağlı qərarı birbaşa İlham Əliyev də verə bilər, ondan aşağı eşalonda qərar tutanlar da verə bilər. Bunu dəqiq bilmədiyimiz üçün məqsədi tam görə bilmirik.

Digər tərəfdən, biz bilmirik ki, Gültəkin Hacıbəylinin telefonu dinlənildiyi üçün onun xarici diplomatla danışığı qeydə alınıb, yoxsa diplomatın telefonu dinlənildiyi üçün bu danışıq yazılıb. Bu səbəbdən də məsələyə birbaşa qiymət vermək bir qədər çətindir. Qeyd etmək lazımdır ki, məqsədi tam və dəqiq görə bilməsək də, müəyyən ehtimallar üzərində durmaq olar.

Əgər qərar ən yüksək səviyyədə verilibsə, o zaman verilən mesaj bu ola bilər ki, biz sizin bütün addımlarınızı izləyə bilirik, nə zaman kiminlə necə əlaqədə olduğunuzu da bilirik. Bu siyasi cəhətdən aktiv olan insanlarda müəyyən qədər ruh düşkünlüyü və ya qorxu yarada bilər. Nəinki siz, hətta diplomatlar da bizim birbaşa nəzarətimizdədir deməklə, əsasən, siyasətə qoşulmaq istəyən insanları bu fikirdən yayındıra bilər. Bundan əlavə, dövlət institutları, o cümlədən xüsusi xidmət orqanları millətin təhlükəsizliyini deyil, rejimin və eyni zamanda hakim ailənin təhlükəsizliyini qorumaq üçün səfərbər edilib. Əgər kimsə rejimə qarşı çıxacaqsa, dövlətin malik olduğu bütün resurslar ailənin qorunması üçün səfərbər ediləcək. Yox, əgər qərar daha aşağı səviyyədə verilibsə, bu bir tərəfdən fərdi səviyyədə edilən səhlənkarlıq, digər tərəfdən də fərdin rejimə sədaqətinin nümayişi kimi xarakterizə edilə bilər.

-Beynəlxalq konvensiyalarda bu kimi hallarla bağlı nə deyilir? Azərbaycan hansı çətinliklərlə üzləşə bilər?

-Diplomatik münasibətlər əsasən 1961-ci il Diplomatik Münasibətlər üzrə Viyana Konvensiyası ilə tənzimlənir. Həmin konvensiyanın 27-ci maddəsində deyildiyi kimi, qəbul edən dövlət öz ərazisində diplomatın rəsmi fəaliyyət göstərə bilməsi üçün onun bütün kommunikasiya vasitələrinin təhlükəsizliyini təmin etməlidir. Bu maddəyə istinad etmiş olsaq, ABŞ səfirliyinin diplomatik əməkdaşının telefonunu dinlənməklə Azərbaycan üzərinə götürdüyü beynəlxalq öhdəliyi pozmuş olur. Burada məsələ yalnız xarici diplomatın telefonunun dinlənməsi deyil. Düşünürəm ki, dünyanın bir çox ölkələrində bu gün bir çox diplomatik nümayəndəliklərin açıq rabitə xəttləri qəbul edən dövlət tərəfindən dinlənilir. Bu səbəbdən də diplomatik missiyanı göndərən dövlət öz səfirliyini şriflənmiş kommunikasiya ilə təmin edir.

Burada vurğulanmalı olan məsələ yazılmış səs yazısının məkrli məqsədlər üçün ictimailəşdirilməsidir. Gültəkin Hacıbəylinin şəxsi telefonun izlənməsi belə qanuna zidd olan bir hərəkətdir. Gültəkin Hacıbəylinin verdiyi məlumatlar da hər kəsə bəlli olan məlumatlardır və bunu xüsusi bir cinayət kimi təqdim etmək dövlətçiliyə çox primitiv bir yanaşmadır. Milyonlarla insanın problemlərinin həlli ilə məşqul olmalı olan, millətin təhlükəsizliyini təmin etməklə görəvlənən dövlət institutlarını görün hansı məqsədlərə alət edirlər.

Bunu da qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycan tərəfi həmin konvensiyanın 41-ci maddəsinə istinad edərək ABŞ diplomatını ölkənin daxili işlərinə qarışmaqda ittiham edə bilər. Çox güman ki, məsələ ilə bağlı ikitərəfli görüşlərdə Azərbaycan tərəfindən bu ittiham irəli sürülüb. Lakin bir daha qeyd etmək lazımdır ki, insan hüquqlarının pozulması heç bir dövlətin daxili işi deyil və bu da ABŞ səfirliyinin əməkdaşına Azərbaycanda gedən demokratik proseslərlə maraqlanmaq və məlumatlar əldə etmək üçün hüquqi baza yaradır.

- Bu cür hadisənin Azərbaycanda baş verməsi ilk dəfə deyil. Məsələn, müdafiə naziri Səfər Əbiyevin ABŞ səfiri Riçard Morninqstarla və ya Xədicə İsmayılın Amerika konqresmenləri ilə söhbətinin məxfi surətdə yazıya alınması ilə bağlı biabırcılığı (rüsvayçılığı, qalmaqalı) xatırlamaq olar. Lakin Azərbaycan iqtidarı bütün bunlardan heç bir ibrət almadı. Sizcə, o, bununla nə demək istəyir?​

-Hökumətin vermək istədiyi mesajları ilk sualda cavablandırdım. Əlavə olaraq qeyd edim ki, Azərbaycanda dövlət institutları rejimin qorunmasına xidmət edir və bu da beynəlxalq səviyyədə dövlət institutlarına olan inamı sarsıdır. Sabah Azərbaycan dövlət institutlarının təhlükəsizlik təminatına inanaraq hansısa bir investor ölkəyə gəlmək istəməz.

-Həmin veriliş artıq youtube-dan silinib. Görünür hakimiyyət daxilində kimlərsə bunun səhv addım olduğunu anlayıb. Sizcə, problemi daha dərindən çözmək üçün Azərbaycan hökuməti bundan sonra hansı addımları atmalıdır? Yəni səhvini necə düzəldə bilər?

-Ölkədə ciddi islahatlar olacağı təqdirdə dövlət institutlarına güvən bərpa oluna bilər. Digər tərəfdən, hakimiyyət bu islahatları həyata keçirmək imkanlarından məhrumdur. Düşünürəm ki, Azərbaycan hakimiyyəti keçdiyi yoldan asılı vəziyyətə gəlib. Hakim ailənin hakimiyyətdə olduğu müddətdə baş verən özbaşınalıqlar, ölkədən oğurlanan pullar və törədilən cinayətlər rejimin islahatlara getməsi üçün bütün imkanları məhdudlaşdırır.

-Prezident son müşavirədə dedi ki, bu gün iqtidarda olan bəziləri də islahatlara qarşı çıxış edirlər. Sizcə, ola bilərmi bu addımı atanlar da hakimiyyət daxilində hakimiyyətin siyasətinə qarşı çıxanların işi olsun? Və ya əksinə? Ya da ümumi razılaşdırılmış bir məsələdir?

- Açığı, mən bu cür konspirologiyalara o qədər də inanmıram. Bəli, rejimin içində bəzi qruplar və ya klanlar arasında müəyyən səviyyədə maraqların toqquşması var. Düşünürəm ki, hər bir klanda təmsil olunanlar çox yaxşı bilirlər ki, bu sistem çöksə bütün klanlar malik olduqları resursları itirəcəklər. Bu səbəbdən də hansısa bir klanın bu və ya digər riskə getməsi, dövlət institutlarının legitimliyini sarsıtması mənə görə məntiqli deyil.