Ekspert: �Bakı heç zaman Qarabağ üzrə humanitar razılaşmaların əleyhinə olmayıb�

Bakı/19.04.19/Turan: Azərbaycanın xarici işlər naziri Elmar Məmmədyarov mətbuata bildirib ki, Vaşinqton ABŞ-ın paytaxtında Ermənistanın xarici işlər naziri ilə yeni görüş hazırlayır. Ermənistan Xarici İşlər Nazirliyi bu informasiyanın açıqlanması ilə bağlı narazılığını bildirib, ancaq onu təkzib etməyib.

Əvvəlki Moskva görüşündə iki nazir jurnalistlərin, əsirlikdə olanların qohumlarının qarşılıqlı səfərləri və kənd təsərrüfatı işləri zamanı barışıq barədə danışıblar.

Sual: Nazirlər Vaşinqtonda nə haqda danışacaqlar? Bu humanitar razılaşma Azərbaycanın öz mövqelərini verməsi demək deyilmi? Turan-ın bu sualını siyasi analitik Əhməd Əlili cavablandırıb.

Cavab: Uzun müddət danışıqlar prosesinin mahiyyəti və tərəflərin məntiqi ondan ibarət olub ki, müəyyən təkliflərə bir tərəf "hə" deyəndə, o biri tərəf "yox" deyib. Bakı bir şeylə razılaşanda, Yerevanda bu təkliflərdən imtina etmək üçün səbəblər ortaya çıxıb.

Hazırda Azərbaycan Ermənistanın "Lavrov planı" və ya "Hoqland təklifləri" adlanan planı icra etməsi üçün demək olar ki, xoş niyyətlə bütün kiçik addımlara razılaşır.

Son ildə Azərbaycan açıq çıxışlar zamanı daha barışdırıcı ton nümayiş etdirir. Hətta Paşinyan danışıqlar formatının dəyişdirilməsi və Madrid prinsiplərindən imtina barədə danışarkən belə Bakı özünü yetərincə inamlı aparıb.

Tonoyanın məlum bəyanatı və Bakının buna reaksiyası göstərdi ki, danışıqlar prosesinin indiki fazası ilə bağlı Azərbaycanın öz baxışı var və bu istiqamətdə inamla irəliləyir.

Ermənistanda belə təəssürat yaranmışdı ki, Paşinyan ölkəyə idarəçiliyi əlinə alan kimi münaqişəni həll edə biləcək. Avropa İttifaqı və ABŞ ilə münasibətləri yaxşılaşdırmaq üçün bu görüntünü yaratmaq lazım idi.

Ancaq indi proses göründüyü kimi, Yerevanın nəzarətindən çıxır. Paşinyan hakimiyyətə gəldi və problem qaldı, manevr üçün çox az yer qalıb. Əsas ümidlər ona idi ki, Moskvada Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrov prosesi lazımi məcraya yönləndirmək üçün hansısa bir yolla Mnatsakanyana kömək edəcək. Görünürdü ki, müəyyən nəticələr əldə etmək üçün amerikalıların və avropalıların təzyiqi Moskvanı və Yerevanı sevindirmir.

Moskva görüşündən böyük gözləntilər vardı. Danışıqlar prosesinin qapalı hissəsi məlum deyil, ancaq baş verənlərə reaksiya göstərir ki, Bakı nəticələrdən razıdır.

Əvvəlki vaxtlarda olub ki, Lavrov çox fəallaşıb və təşəbbüsü öz əlinə alaraq Aİ və ABŞ-ı kənara sıxışdırıb. Moskva görüşünün formatı göstərdi ki, Vaşinqton və Brüssel Lavrovu və münaqişə tərəflərini təkbətək qoymaq istəmirlər.

Mnatsakanyan-Lavrov-Məmmədyarov görüşündən sonra birlikdə digər həmsədrlərlə görüş olub. Bu, danışıqlar prosesində mini-dönüşdür. Lavrov təşəbbüsü öz əlinə ala bilməyib.

Mnatsakanyan Moskvadan sonra Parisə gedib. görüşün keçirilməsi ilə bağlı Vaşinqtonun təklifi (Məmmədyarovun söylədiyi kimi), Yerevanın reaksiyası çox şeydən xəbər verir.

Qarabağ erməniləri ilə əlaqələrin inkişafından ötrü bu humanitar kontaktlar Bakı üçün faydalıdır. Yerevan belə ssenaridən də ehtiyatlanır, ancaq geri çəkilə bilməz. Bakı heç zaman bunun əleyhinə olmayıb. Bakı "hazırda humanitar hərəkətləri yerinə yetiririk, inam münasibətləri yaradırıq və tərəflər bir-birinə yaxın olduqda münaqişənin real həlli haqda danlşmağa başlayacağıq" prinsipinin əleyhinə olub. Lakin indiki vəziyyəti yaradan bütün kəskin məsələlər həll olunmamış qalır və yeni qüvvə ilə partlaya bilər.

Bakı belə ssenaridən kənarda qalmağa çalışır. Bakı hər zaman onun tərəfdarı olub ki, inam tədbirlərinin yaradılması üçün humanitar addımlar atılsın və münaqişənin real həllinə başlanılsın. Deyəsən, hazırda söhbət məhz belə ssenaridən gedir.

Sual: "Humanitar nailiyyətlər"ə Azərbaycan və Ermənistan arasında müharibə təhlükəsinin sonu kimi baxmaq olarmı?

Cavab: Savaşmaq hər zaman mümkündür. Ancaq başa düşmək lazımdır ki, müharibə regionun təhlükəsizliyinə böyük risk yaradır. ATƏT-in Minsk Qrupu ölkələri buna yol vermək istəmirlər. Odur ki, bu istiqamətdə intensiv iş aparırlar. Əgər münaqişəni hərbi yolla həll etməmək üçün bir şans belə varsa, ondan istifadə etmək lazımdır.

Lavrov planı: "Kommersant"ın ATƏT-in Minsk Qrupuna (RF, ABŞ, Fransa) yaxın mənbələrinin sözlərinə görə, Qarabağ münaqişəsinin nizamlanması ilə bağlı beynəlxalq vasitəçilərin təklif etdikləri "Lavrov planı" belədir: Ermənistan Dağlıq Qarabağ ətrafında işğal edilmiş, tam və ya qismən nəzarət etdiyi beş rayonu (yeddidən beşi) Azərbaycanın nəzarətinə qaytarır. Azərbaycan Ermənistanla iqtisadi blokadanı aradan qaldırır. Dağlıq Qarabağa onun təhlükəsizliyinə və özünüidarəetməyə zəmanət verən hansısa müvəqqəti status verilir, onun yekun statusu ilə bağlı referendumun keçirilməsi və digər iki rayonun statusu sonraya qalır.

ATƏT-in Minsk Qrupunun keçmiş amerikalı sədri Riçard Hoqland: "Bu, çox yaxşı, beynəlxalq səviyyədə təsdiqlənmiş plandır. ATƏT və həmsədr ölkələr bunu dəstəkləyirlər". -0-