Korrupsiya sistem problemidir - Erkin Qədirli

Bakı/01.05.20/Turan: Milli Məclisin Avropa Şurası Parlament Assambleyasında daimi nümayəndə heyətinin üzvü Erkin Qədirli "Amerikanın Səsi"nə müsahibəsində Avropa Şurası ilə münasibətlərə yeni baxış, siyasi məhbus problemi, korrupsiya və seçkilərdən danışıb. 

Sual: Azərbaycanın Avropa Şurası ilə əlaqələrinin perspektivlərini necə görürsünüz? Azərbaycan dövlət başçısının bu qurumu tənqidindən sonra Ali Məhkəmə Avropa Məhkəməsinin ReAl Partiyasının lideri ilə bağlı qərarlarını yerinə yetirib. Bunu əməkdaşlığın dərinləşdirilməsi üçün başlanğıc kimi qəbul etmək olarmı?   

Cavab: Güman ki, olar. Yəni Ali Məhkəmənin İlqar Məmmədov və Rəsul Cəfərovla bağlı qərarı çox mühüm bir qərar sayıla bilər. Bu, bəraət olduğuna görə önəmli bir presedentdir. Bu işlər həm də Avropa Şurasında mühümdür. Ona görə ki, bu şəxslər Avropa Şurasında işi 18-ci maddə (Hüquqlarla bağlı məhdudiyyətlərdən istifadənin hədləri - red.) ilə udublar. Ölkəmizin içərisində də, görünür, şərait yetişib, münasibət dəyişib. Ona görə Ali Məhkəmənin bu qərarı mümkün ola bilib. Odur ki, indi Milli Məclisin Avropa Şurası Parlament Assambleyasında (AŞPA) yeni nümayəndə heyəti formalaşıb. Yaxın zamanda Strasburqda baxılıb təsdiqi ilə bağlı qərar veriləcək. Güman edirəm ki, yenilənmə var. Hər halda yumşalma hiss olunur. Mən, ən azından belə görürəm. Hesab edirəm ki, ola bilsin, o münasibətlərin keyfiyyəti də yaxşılığa doğru dəyişəcək.  

Sual: Azərbaycanın Avropa Şurası qarşısında öhdəlikləri var. Öhdəliklərdən biri də bu gün daha çox müzakirə mövzusu olan siyasi məhbus problemidir. Azərbaycan illərdir bu problemi hansı səbəbdən həll etmir? Siz problemin həllini necə görürsünüz? 

Cavab: Səbəblər haqqında danışsaq çox uzun alınacaq. Mən hesab edirəm ki, artıq o səhifə sıfırlanmalıdır. Ona görə də İlqar Məmmədov və Rəsul Cəfərovla bağlı qəbul olunan qərar yeni bir yolun açılışı kimi dəyərləndirilə bilər. Mən belə görürəm. Hesab edirəm ki, bu qərardan sonra, digər, vaxtı ilə məhkum olunmuş, 18-ci maddə ilə qərarları çıxan vətəndaşlarımızla bağlı da oxşar qərarlar olacaq. Bu isə, əlbəttə ki, siyasi məhbus məsələsinin, o problemin önəmli dərəcədə çözülməsinə yeni fürsət açacaq. Təkrar edirəm, əks halda bu qərarın mənasını görmürəm. Çünki mən Ali Məhkəmənin son qərarını yeni yolun açılışı kimi görürəm. Hesab edirəm ki, siyasi məhbus məsələsi Azərbyacan üçün artıq daşına biləcək yük deyil. O səhifəni sıfırlamaq lazımdır. Avropa Şurasında da gözlənti budur. Ölkəmizin içində  də, biz cəmiyyət olaraq, hamımız bunu gözləyirik. Yəni mən nikbin baxıram. Görək necə olacaq?

Sual: Avropa Şurası Parlament Assambleyasının çirkli pullarla bağlı sənədi var. Həmin sənəddə Azərbaycanın bir sıra şəxslərinin və qurumlarının da adı sadalanır. Sizcə, Azərbaycan hüquq-mühafizə orqanları hansı səbəbdən bu sahədə araşdırmalar aparmır?

Cavab: Mən o suala cavab verəcək adam deyiləm. Bunu hüquq-mühafizə orqanlarından soruşsanız daha yaxşı olar. Çünki sualda vurğu onun üzərinə gətirilir. Mən hüquq-mühafizə orqanlarının nümayəndəsi deyiləm, nə də heç vaxt çalışmamışam. Ayrıca, korrupsiya işləri indi necə, nə qədər hallandırılıbsa, fakt faktlığında qalır ki, bu, Azərbaycanın nümayəndə heyətinin Avropa Şurasında fəaliyyətinə mane olmur, onu əngəlləmir. Nümayəndə heyəti olduğu kimi çalışır və bu günə qədər çalışıb. İstənilən halda mənim cavablandıra biləcəyim bir sual deyil.

Sual: Amma hər halda Azərbaycan hökuməti, Azərbaycan parlamenti korrupsiyaya qarşı mübarizəni özü üçün prioritet hesab edir. Bununla bağlı bəyanatları da var. Siz bir deputat kimi necə hesab edirsiniz?

Cavab: Bütün parlamentin yerinə bir söz deyə bilmərəm. Korrupsiya ilə mübarizə ifadəsindən heç xoşum gəlmir. Mübarizə sözündən nə qədər bacarırıq, o qədər az istifadə etməliyik. Korrupsiya ilə mübarizə korrupsionerlərlə mübarizə anlamını daşımamalıdır. Bu sistem problemidir. O sistemin köklərini araşdırıb çözmək gərəkdir. Çünki əgər belə bir gözlənti varsa ki, korrupsionerləri çıxarıb, onların yerinə təmiz adamları gətirib, bununla da korrupsiyanın qarşısını almaq olar, bu, mümkün deyil. Çünki korrupsiyanı doğuran sistemdir. O sistemi dəyişmək lazımdır. İndi bəzi önəmli dəyişikliklər edilib. Bəziləri edilməkdədir. Cəmiyyət olaraq hamımız daha köklü islahatlar gözləyirik. Hələlik mən bundan artıq heç nə deyə bilmərəm.

Sual: Deputat kimi bu məsələni  parlamentdə qaldıra bilərsinizmi? Çünki Avropa Şurasının qəbul etdiyi sənəddə konkret olaraq şəxslərin, bankların adı çəkilir. Avropa Şurasının bir sıra deputatları da bununla bağlı parlamentdən kənarlaşdırılıb. Hətta İtaliya prokurorluğunda bununla bağlı cinayət işi var.

Cavab: Yenə də gəlirik o məsələyə. Əgər cinayət işidirsə, bunu gərək hüquq-mühafizə orqanlarına sual verəsiniz. Mən istənilən halda o suala cavab verəcək adam deyiləm. O ki, qaldı parlamentdəki korrupsiya ilə bağlı işlərə, o qanunvericilik səviyyəsində görüləcək işlərdir. İndi, əlbəttə ki, parlamentin hökumətə nəzarət funksiyası da var. Amma o funksiya hələ doğru-dürüst çalışmır. O iş düzgün qurulmayıb. Mən bunu hər yerdə deyirəm. Çalışmaq lazımdır. Yavaş-yavaş o imkanı çalışdırmaq lazımdır. Mən indidən konkret bir söz deyə bilmərəm. Hesab edirəm ki, problem şəxslərdə deyil. Konkret insanların üzərinə vurğunu qoymaq düzgün deyil. Bu, bir sistem problemidir. Heç kəs düşünməsin ki, vəzifəli şəxsləri dəyişməklə problem həllini tapacaq.

Sual: Avropa Şurasının Venesiya komissiyası Azərbaycanda seçkilərlə bağlı bir sıra tövsiyələr verib. Siz də seçkilərdə iştirak etdiniz və tənqidi fikirləriniz var. Fikrinizcə, Azərbaycanda seçki islahatları ilə bağlı nələr edilməlidir?

Cavab: Sadəcə olaraq səslər düzgün sayılmalıdır. Hətta indiki qanunla düzgün seçki keçirmək olar. Mən hesab etmirəm ki, seçki komissiyalarının tərkibi dəyişilsə, bir tək buna görə önəmli dəyişiklik olacaq. Yəni seçki komissiyalarının, xüsusilə məntəqə seçki komissiyalarının formalaşması ilə bağlı mənim önəmli saydığım məsələ müəllimlərin oradan uzaqlaşdırılmasıdır. Müəllimlər məntəqə seçki komissiyalarında olmamalıdır. Bunun çox uzun izahı ola bilər. Çünki bölgələrdə məktəblərin icra hakimiyyətindən asılılığı çox böyükdür. Ona görə də müəllimlər məntəqə seçki komissiyasında çalışdırılanda onların yerli icra hakimiyyətindən asılılığı işə düşür. Ona görə onlar hətta Mərkəzi Seçki Komissiyasından daha çox icra hakimiyyətindən asılı olurlar. Son seçkilərdə bu, çox aydın göründü. Mənə belə gəlir ki, bu icra hakimiyyəti başçılarının həbsləri, indi adı qoyulur rüşvət, korrupsiya, filan, bu, həm də post-seçki kontekstində görülməlidir. Çünki bir çox işlər yerlərdə sabotaj olundu. Mən belə anlayıram. İndi karantin rejimi də göstərdi ki, bir çox işləri on-layn görmək olar. Gələcəkdə seçkini də elektron formata keçirmək olar. Nümunələri də var. Bu sistem çox ölkədə işləyir. Elə olan halda, təbii ki, məntəqə seçki komsiyaları və s. gərəksiz olacaq. Ona görə sistemi dəyişmək üçün fürsət var. Sadəcə onu işə salmaq lazımdır.  --0--