Media siyasətini müəyyənləşdirən adamlar ölkəni bu mənəvi fəlakət həddinə gətirib çıxardılar

***

-Qulu müəllim, prezidentin son çıxışını yəqin izləmisiniz. Prezident deyir ki, "bu gün iqtidarda olan bəziləri də islahatlara qarşı çıxış edirlər. Bu islahatlar onların şəxsi maraqlarına toxunur. Onlar hər vəchlə bizim işimizə əngəl törətmək istəyirlər." Sizcə, prezident öz komandası daxilində kimləri nəzərdə tutur? Və belələrinin olduğunu illərdir deyənlər vardı. Bəs prezident niyə məhz indi bunu dilə gətirir?

-Ölkədə bu gün bəzi proseslər gedir. Bir canlanma var. Bunu görməmək mümkün deyil. Hər halda hakimiyyət daxilində qruplaşmaların olması da sirr deyildi. Çünki bu barədə mətbuat da yazırdı. Və əgər bunu artıq prezident etiraf edirsə, deməli bu bir faktdır. Istənilən hakimiyyət daxilində bu cür ümumi dəst-xəttin maraqlarına toxunan müqavimətlər olur. Azərbaycan kimi kiçik ölkələrdə hansı prinsiplərdən çıxış edərək bu mövqe müəyyənləşdirilir, bunu demək çətindir. Əslində çətin də deyil. Çünki aparılan, üzdə olan yeniliklər bir çox məmurların birbaşa maraqlarına toxunur. Yəni onlar yerlərində özlərini çox rahat hiss edirlər. Onların həyatı, yaşayışı ölkə üçün, onun inkişafı üçün heç bir iş görmədən yalnız, müəyyən kanallarla pul toplamaq, sərvət yığmaq, dövlət büdcəsinə göz dikmək, bu cür vasitələrlə pul qazanan insanlar özlərinin vəziyyətinin dəyişməsini, ölkədə dəyişikliyin olmasını istəmirlər. Müqavimət, mane olmaq söhbəti burdan qaynaqlanır. Prezident bunu bu gün deyir, niyə əvvəl demirdi? Görünür ki, hadisələr elə istiqamətdə cərəyan edir ki, artıq həm bu tendensiyanın olduğunu bildirmək, həm də bu müqavimətə qarşı müəyyən tədbirlər görmək ehtiyacı yaranıb. Görünür prezident hesab edir ki, bunu indi deməklə həm də o adamları xəbərdar etmək lazımdır ki, hər şey nəzarətdədir, hər şey bilinir, görünür. Bunu ictimaiyyət görmür, müəyyən qurumlar görür. Və eyni zamanda prezident də bu əhval-ruhiyyədən və xəttdən xəbərdardır. Bunun deyilməsi normaldır. Biri var bu şayiə formasında yayılır, biri də var ki, konkret dövlət başçısı özü xəbərdarlıq formasında mesajını verir ki, məhz vəziyyət belədir. Indi demək bir başqadır, tədbir görmək bir başqa. Bu, ayrı mövzudur. Məncə, qəti tədbir görülməlidir. Necə yəni, sən maşın sürürsən, kimsə gətirib sənin sürdüyün yola, maşının qarşısına daş qoyur. Belə halda tədbir görmək, yolu təmizləmək lazımdır. Yanaşma bu cür olmalıdır. Amma hər bir dövlət başçısının öz taktikası var. Hər halda yaşayıb görəcəyik ki, hadisələr necə baş verir.

-Prezident həmçinin deyir ki,"islahatlara meylli olan, yeni təfəkkürə malik kadrları qaralayırlar, o cümlədən mətbuatda. Mətbuat bir növ daxili mübarizə növünə çevrilib.". Prezident dediklərində nə dərəcədə haqlıdır?

-Mətbuatın müəyyən qruplar arasında, oliqarxlar arasında, məmurların əlində alət, vasitə olması yeni məsələ deyil. Bu barədə dəfələrlə yazılıb, deyilib, izahlar verilib, həyəcan təbili çalınıb. Amma buna məhəl qoyan olmayıb. Əlbəttə, prezident bunu deməkdə çox haqlıdır. Aydın görünən xəttlər var, yəni müəyyən vəzifə sahiblərinin əlində media formalaşıb. Onlar həmin media orqanlarına təsir edə bilirlər. Onları tənqid edənlərə qarşı olduqca tərbiyəsiz və səviyyəsiz adamların vasitəsi ilə mübarizə aparırlar, bu islahat deyilən xətti tutan adamları gözdən salmağa çalışırlar. Əvvəl də dediyim kimi özlərinin rahatlığını pozan hər hansı bir tendensiyaya qarşı həmin medialardan vasitə kimi, alət kimi istifadə edirlər. Prezident bunu deməkdə haqlıdır, dəqiqdir. Biz bu vəziyyətin tezliklə düzəldilməsinin tərəfdarıyıq. Azərbaycanda tənqidi düşüncədə olan, ölkənin inkişafını istəyən hər kəs o medianın və o mediada təmsil olunanların müqaviməti ilə, iyrənc yazıları ilə rastlaşır. Bu bir faktdır. Bunu danmaq olmaz.

-Medianın, mətbuatın məmurların əlində alətə çevrilməsi bu hakimiyyətin siyasəti deyildimi? Hakimiyyət medianın bu vəziyyətə düşməsinə görə məsuliyyət daşımırmı?

-Mətbuatın əldə vasitəyə, alətə çevrilməsi, onun ayrı-ayrı məmurların təsir dairəsində olması, müəyyən oliqarxların əlində cəmləşməsi faktdır. Bu həmişə belə olub. Sadəcə olaraq son illərdə tendensiya ondan ibarətdir ki, biznesmenlər, oliqarxlar tədricən medianın arxasından çəkilir, ağırlıq mərkəzi keçir məmurların və vəzifəli adamların əlinə. Azərbaycanda hansı sayt hakimiyyətdə kimə xidmət edir, onları kim yönəldir gün kimi hamıya aydındır. Təəssüf ki, bu siyasət formasında üzə çıxır. Yəni, bəli, bu hakimiyyətin siyasəti formasında üzə çıxır. Hesab edirəm ki, yanlışdır. Bu siyasətin müəyyənləşməsi, aparılması, müxtəlif layihələrdə, müxtəlif vaxtlarda müxtəlif yanaşmaların olması əlbəttə ki, bu siyasət idi. Bu siyasət yanlış siyasətdir. Uçuruma aparan siyasətdir. Nəticə etibarı ilə hakimiyyətin özünə toxunan siyasətdir. Əlbəttə ki, cəmiyyətə doğru-dürüst məlumatların verilməsini əngəlləyən siyasətdir. Bu siyasət iflasa uğrayıb. Bu siyasəti müəyyənləşdirən adamlar, hakimiyyət də, birbaşa bu siyasəti həyata keçirən, müəyyənləşdirən, stimullaşdıran məmurlar da məsuliyyət daşıyır.

-Indi bir çoxları deyir ki, bir çox medialar qapadılacaq. Amma bu da əks effekt verə bilər axı. Yəni həmin media qurumlarında çalışanlar əvvəllər pul aldıqları, sonradan isə qapanmaq tapşırığı verən hakimiyyətə qarşı fəaliyyətə keçə bilərlər axı. Sizcə, sadəcə öz funksiyasını yerinə yetirən media üçün nə etmək lazımdır? Yəni nə etmək lazımdır ki, ölkədə media ancaq öz boynuna düşən funksiyanı yerinə yetirsin?

-Bir çox media qurumlarının bağlanacağı ilə bağlı fərziyyələr var. Bunlar da əsaslıdır. Çünki yalnız müəyyən dairələrdən, konkret məmurlardan pul alan media qurumu nə vaxta qədər yaşayacaq? Onların mövcud olması bizim mətbuat aləminə nə xeyri var? Onun bu cəmiyyətə hansı faydası var? Doğrudanmı, həmin media qurumları belə hesab edirlər ki, onların manipulyativ yazıları, hakimiyyəti yalandan tərifləyən yazıları, yalanlarla dolu materiallar verən o saytlar, qəzetlər, televiziyalar bu cəmiyyətin inkişafı üçün, doğru-dürüst informasiya ilə təmin olunması üçün hansı işləri görür? Bu cür saytların da bağlanması müəyyən etirazla qarşılanacaq. Çünki insanlar iş yerlərini itirirlər, pullarından kəsilirlər, indi dərk edirlər ki, onlar hansı mənəvi yanlışlığa, mənəvi cinayətə yol verirlər. Təbii ki, onlarda o pulu kəsənlərə bir müqavimət olacaq. Bu çox anidir, keçicidir. Onlar irəli gedib, hərəkətlərini genişləndirə bilməzlər. Amma dərk eləsələr ki, gördükləri iş yanlışdır, media- jurnalistika işi deyil, indiyə qədər konkret məhdud maraqlara xidmət ediblər, onların mənəvi islahı üçün vacib ola bilər. Medianın öz funksiyasını yerinə yetirməsi üçün "amerika icad etməyə" ehtiyac yoxdur. Ölkənin, mətbuatın gələcəyi yalnız və yalnız azad və müstəqil mətbuatla bağlı ola bilər. Azad mətbuatsız heç bir cəmiyyət inkişaf edə bilməz. Ona görə elə şərait yaradılmalıdır ki, bizim azad və müstəqil mətbuatımız olsun. Yanlış siyasət nəticəsində azad və müstəqil mətbuatı vurduq, sıradan çıxardıq, bu qəzeti, o saytı, bu medianı bağladıq, indi insanlar xaricdə oturub, sosial şəbəkələrdə ağızlarına gələni danışan, söyüş söyən, təəssüf ki, heç bir normaya sığmayan davranışlara yol verən insanların çıxışlarına qulaq asır. Niyə belə olmalıdır? Bu media siyasətini müəyyənləşdirən adamlar ölkəni bu mənəvi fəlakət həddinə gətirib çıxardılar. Ona görə indi elə şərait yaradılmalıdır ki, müstəqil mətbuat, vicdanlı jurnalistlər öz işlərini görə bilsinlər. Qərəzsiz, doğru-dürüst, etik çərçivədə hakimiyyəti də tənqid etsinlər, insanları da tənqid etsinlər, olanları da desinlər, cəmiyyəti düzgün məlumatlandırsınlar. Çünki doğru məlumatlar həmişə doğru qərarların verilməsinə gətirib çıxarır. Yanlış məlumatlar indiki kimi yanlış nəticələrə gətirib çıxarır. Ona görə də mətbuat üçün ən yaxşı hal azad mətbuatın yaşaması üçün şəraitin yaradılmasıdır. Onun iqtisadi bazası möhkəm olmalıdır, reklam bazarı normal inkişaf etməlidir, müəyyən bir dövlət proqramı çərçivəsində bəlli bir dövr üçün o mətbuata yardım da göstərilməsi mümkündür. Təbii ki, bu yardımlar heç bir medianın azadlığını, heç bir jurnalistin ləyaqətini əlindən almamalıdır.

-Prezident çıxışında islahatlara xüsusi yer verib. Amma ekspertlər bu vaxta qədər görülən işlərin heç birini islahat kimi qələmə vermirlər. Onlar bunu islahat imitasiyası adlandırırlar. Məsələn, elə götürək, son məhkəmə hüquq islahatlarını. Ekspertlər deyir ki, mahiyyət olduğu kimi qalıb. Yəni bu baxımdan hakimiyyətin islahat məqsədinə nə dərəcədə inanmaq mümkündür? Düzdür, prezident deyir ki, buna mane olanlar var. Amma istək səmimi olsaydı bunu hər hansısa formada həyata keçirmək olmazdımı?

-Indi gedən söhbətlərin məğzində islahat sözünün tez-tez işlənməsi hələ islahat deyil. Amma danmaq olmaz ki, müəyyən dəyişikliklər var. Biz 5-6 il əvvəl bu dəyişiklikləri görmürdük. Cəmiyyət susqun, sükunət, durğunluq halındaydı. Amma yeni adamlar vəzifəyə gətirilir. Kadr dəyişiklikləri olur. Bunların içərisində özünü doğruldan vəzifə adamları da var. Hər halda müəyyən bir iş gedir. Islahat anlayışı bir az geniş anlayışdır. Mən o etiraz edən ekspertləri anlayıram. Yəni bir şeyin ki, mahiyyəti dəyişmir, ona islahat demək olmaz. O yerdə ki, kosmetik dəyişikliklər var, divarlara rəng çəkmək, ekranlara yeni dizayn gətirmək - bunlar kosmetikadır. Bunlar üzdən olan dəyişikliklərdir. Amma islahat mahiyyəti ifadə edir. Bu dəfələrlə rəsmi çıxışlarda da deyilib, prezident özü də bunu təkrar edib ki, islahatın alternativi yoxdur. Amma necə olmalıdır? Yəni biz nədən başlayıb, nəyə doğru getməliyik? Aydın proqram olmalıdır. Islahatı, o dəyişiklikləri insanlar öz həyatlarında hiss edirlərmi? Bir məsələdə, tutaq ki, əhalinin güzəranını yaxşılaşdırmaq üçün müəyyən fondlardan vəsaitlərin verilməsi yaxşıdır. Amma hələlik bunları islahat adlandırmaq olmaz. Islahat o zaman olur ki, insanlar özləri pul qazana bilir, iş yerləri açılır, rahat, əlverişli şərtlərlə biznes qurmaq olur, gəlir gəlir, insanların güzəranı yaxşılaşır. Islahat deyəndə sözün geniş mənasında mahiyyətin dəyişməsi nəzərdə tutulur. Bu islahatlar olmalıdır. Inanmaqdan başqa əlacımız yoxdur. Biz görəndə ki, formal dəyişikliklər gedir, bu bizi ruhdan salır. Amma görəndə ki, ortada bir siyasi iradə var, islahatlar aparılmalıdır, dəyişikliklər gedir, işlər aparılır, qəti qərarlar qəbul olunur, bu insanlarda müəyyən bir inam yaradır. Biz hamımız, ölkənin taleyini düşünən hər kəs ümid edir və inanır ki, bu islahatlar gedəcək, nəticə olacaq. Sağa-sola, bütün dünyaya baxanda bir düşüncə var. Ölkənin həyatı, ölkənin taleyi dəyişikliklərlə bağlıdır. Bu dəyişikliklər nə qədər rahat, yumşaq olsa, keçidlər nə qədər rahat olsa, xaotiklikdən uzaq olsa, bu bizim uduşumuz olar. Bu dəyişmələrin ən yaxşı yolu islahatdır. Mahiyyəti ifadə edən islahat. Yoxsa, bu yalançı, kosmetik dəyişikliklərə islahat demək mümkün deyil. Görünən isə odur ki, islahatlara qarşı da müqavimət var. O yerində 15-20 il oturmuş, vəzifəsinin bütün imkanlarından istifadə edən, öz biznesini, ailəsini, uşaqlarını yerləşdirmiş, xalq deyəndə özünün məhdud maraqlarını, qohum- əqrəbasını nəzərdə tutan adamlar əlbəttə ki, bu islahatların əleyhinə olacaq. O yerdə ki, islahat var, bu islahata aparan insanları dəstəkləmək, onlara kömək etmək vacibdir.

-Prezidentin dediklərini, yəni islahatlar və media barədə dediklərini ümumiləşdirsək, hansı nəticələri gözləmək olar? Sizin fikrinizcə, yaxın vaxtlarda biz nələrin şahidi olacağıq?

-Azərbaycan cəmiyyəti bayaqdan haqqında danışdığımız islahat, dəyişiklik anlayışlarına çox həssasdır. Çünki insanların gözləntisi var. Insanlar danışıqlardan bəzən ruhlanırlar, ümid edirlər ki, bu dəyişikliklər olacaq. Amma bu dəyişikliklər olmayanda pessimizm yaranır. Dəyişiklikləri aparmaq üçün mütləq və mütləq kadrlar dəyişməlidir. Illərlə öz yerində oturub, su kimi çirklənən insanlarla hansı dəyişiklikləri aparmaq olar? Əgər konkret addımlar atılmasa, əgər ciddi tədbirlər görülməsə, biz heç nəyin şahidi olmayacağıq. Biz bu vətənin övladlarıyıq. Biz tarix qarşısında və bizdən sonra gələn nəsil qarşısında məsuliyyət daşıyırıq. Mən əlində daha çox imkan və səlahiyyət olan insanları nəzərdə tuturam. Bax bu adamlar islahatlara kömək edə biləcəklərsə, düşüncəsini dəyişib, islahatlara, dəyişikliklərə kömək edəcəklərsə, biz nəyinsə şahidi olacağıq. Yox, əgər yalnız danışmaqdan ibarət olacaqsa, bəzəkli ekranlarda çıxıb, vəd verəcək, nitqlər edəcəyiksə, biz təbii ki, heç nəyin şahidi olmayacağıq. Azərbaycan cəmiyyəti son dövrlərdə gedən proseslərdən müəyyən dərəcədə ümidlənib. Həm mətbuat sahəsində, xüsusən iqtisadiyyat sahəsində, əhalinin güzəranını yaxşılaşdırmaq sahəsində xırda da olsa addımlar atılır. Bunları görməmək mümkün deyil. Amma bunlar kifayət deyil. Bir cəmiyyətin dəyişməsi üçün radikal, ciddi, əsaslı, köklü islahatlara ehtiyac var və dövlət yalnız bu halda möhkəmlənib, irəli gedə bilər.