Sabina Freyzer: Türkiyədə vətəndaş cəmiyyəti və sosial KİV böyük rol oynayır
Sual: Niyə Türkiyədə etirazlar bu qədər ciddi və kütləvi xarakter aldı? Əslində insanların Gezi parkının məhvinə deyil, ölkənin islamiləşdirilməsinə etiraz etdikləri doğrudur?
Cavab: Gezi-də etirazlar vətəndaş cəmiyyətinin ən müxtəlif qruplarının nümayəndələrini toplayıb. Küçələrə çıxan yüz minlərlə insan bunu müxtəlif səbəblərdən edib: polisin həddindən artıq güc tətbiq etməsinə, Erdoğanın avtoritar idarəetməsinə, şəxsi həyatı pozan qanunların qəbuluna və s. etiraz edirlər.
İstanbulda nümayişçilərin əksəriyyəti Türkiyənin dünyəvi dövlət olaraq qalmasını istəyən gənclər və orta sinfin nümayəndələridir. Lakin deməzdim ki, bu, cəmiyyətin dini və dünyəvi təbəqələri arasında qarşıdurmadır.
Türkiyədə bir çox dindarlar hesab edirlər ki, dövlət dinin təsiri altında olmamalıdır. Etiraz aksiyalarında hicablı qadınlar, habelə ələvilərin hüquqlarını müdafiə çadırları görmək olar.
Düşünürəm ki, bu qədər kütləvi etirazların əsas səbəblərindən biri insanların öz yerli hakimiyyətlərinə təsir edə bilməməsindən məyusluq hissidir. Bu, baş nazirin dəyişdirmək istədiyi parkı müdafiə istəyində özünü büruzə verib.
Sual: Etirazçıların və müxalifətin sosial bazası nə dərəcədə güclüdür? Etirazların siyasi müstəviyə, parlamentə və s. keçməsi mümkündür?
Cavab: Hələlik müxalifət partiyaları – Cümhuriyet-Halk və Milliyətçi Harekat partiyaları əksəriyyəti öz tərəflərinə çəkmək iqtidarında deyil. Hər iki partiya Taksimdə etirazlar zamanı nümayişçilərlə əlaqələrdə ittiham olunmaqdan uzaq olmaq üçün təmkinli davranıb. Buna görə bu partiyaların küçələrdə narazılıqlardan siyasi qazanc əldə edə biləcəyi və prosesi parlamentə daşıya biləcəyi ehtimalı çox azdır.
Eyni zamanda, artıq 2014-cü il prezident seçkiləri ilə 2015-ci il parlament seçkilərini birləşdirmək zərurəti haqqında fikirlər səslənir. Erdoğan tərəfdarları qələbə qazanacaqlarına ümid edərək, bunu dəstəkləyir.
Sual: Bu proseslərdə vətəndaş cəmiyyətinin və sosial medianın rolu necədir?
Cavab: Vətəndaş cəmiyyəti və sosial media bu günlərdə böyük rol oynayır. Onlar zəif siyasi partiyaların yaratdığı boşluğu doldurub və ənənəvi KİV-lərə itirilmiş etimadı əvəz edib.
Əvvəlcə Taksimdəki hadisələri hətta əsas telekanallar belə işıqlandırmırdı. CNN Turk delfinləri və pinqvinləri göstərərkən, CNN İnternational Taksimdən canlı yayımda idi.
Erdoğan İstanbula qayıtdıqdan sonra altı qəzet ona dəstək məqaləsi dərc etdi. Bu, 50-yə yaxın jurnalistin siyasətçilərin diffamasiya haqqında iddiası ilə həbsxanalarda olduğu bir ölkədə baş verir.
Gördüyümüz kimi, ənənəvi KİV sahibləri ilk növbədə öz bizneslərini və iqtisadi maraqlarını müdafiə edir və yalnız bundan sonra qərəzsizlik və dəqiqlik haqqında düşünür.
Sual: Erdoğanın partiyasının sosial bazası nə dərəcədə güclüdür?
Cavab: Erdoğanın bazası çox güclü olaraq qalır. Göründüyü kimi, ölkənin yarısı onu dəstəkləyir.
Sual: Ordunun vəziyyətə müdaxiləsi mümkündürmü? Hakim partiyanın orduya təsiri nə dərəcədə güclüdür?
Cavab: Yox, bugünki hadisələr aydın şəkildə göstərir ki, Erdoğan və onun partiyası hərbiçilər üzərində mülki nəzarətin təmin olunmasında uğur əldə edib. Bu, Türkiyədə demokratiyanın böyük uğurudur. -02В-
Rəy yaz